Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Hilal Özcebe

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Hilal Özcebe"— Sunum transkripti:

1 KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI Türkiye – 2008 (GLOBAL ADULT TOBACCO SURVEY) 19 Temmuz 2010
Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Hilal Özcebe Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

2 Sunum Planı Giriş, genel kavramlar KYTA gerekçesi KYTA planı
Başlıca sonuçları Tütün kullanım sıklığı Nikotin bağımlılığı Sigara kullanmaya başlama yaşı Sigaranın bırakılması SDPE Ekonomi Reklam, promosyon ve sponsorluk Bilgi, tutum ve algılar KYTA, 2008

3 MEVCUT DURUM Erken ve önlenebilir ölümlerin en büyük nedeni.
Dünyada yılda 5 milyon ölüm. Etkili önlem alınmazsa 2030 yılında 8 milyon. Türkiye’de yılda 100 bin ölüm. akciğer kanseri, kalp krizi ve kronik bronşit Sigara içen 2 kişiden birisi sigara yüzünden ölür. Türkiye’de tütün kullanımı çok yüksektir. KYTA, 2008

4 TÜRKİYE’DE TÜTÜN KONTROLÜ ÇALIŞMALARI
Son yıllarda önemli gelişmeler DSÖ’nün öngördüğü temel stratejilerin çoğunu karşılamış durumdayız Tam dumansız kapalı alanlar Resimli uyarılar Tütün vergisi İzleme ve değerlendirme Reklam yasağı Sigara bırakma desteği KYTA, 2008

5 GELECEK İÇİN BEKLENTİLER
Reklam yasağının tam uygulanması Sigara bırakma desteği sağlanması Diğer stratejilerin güçlendirilmesi Denetim fonksiyonunun desteklenmesi KYTA, 2008

6 KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI TÜRKİYE – 2008

7 KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI, TÜRKİYE – 2008
Neden KYTA? Standart yöntemle bilgi toplamak Nasıl? DSÖ ve Hastalıklar Kontrol ve Koruma Merkezi (CDC) işbirliği ile standart yöntem Nerede, hangi ülkelerde? 14 ülke: Tütün kullananların yarısından çoğu Bangladeş, Brezilya, Çin, Mısır, Hindistan, Meksika, Filipinler, Polonya, Rusya Federasyonu, Tayland, Türkiye, Ukrayna, Uruguay, Vietnam Türkiye ilk tamamlayan ülke KYTA, 2008

8 YÖNTEM Kapsam, kapsayıcılık Örnek yöntemi Anket Veri toplama – TÜİK
Nüfusu 200 ve üzeri büyün yerleşim yerleri Örnek yöntemi haneden 15 ve üzeri yaşta bir kişi 9 030 kişi (Kent: 4 584, kırsal: 4 446) Anket Tanıtım bilgileri Tütün kullanımına ilişkin bilgiler Tütün kullanımının etkileri konusunda bilgi, tutum ve algılar Veri toplama – TÜİK KYTA, 2008

9 Başlıca Sonuçlar Tütün Kullanım Sıklığı

10 Eskiden kullanan (bırakmış olan) 22,1 10,0 15,9 Halen kullanan
15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Cinsiyet ve Tütün Kullanım Durumlarına Göre Yüzde Dağılımı Tütün Kullanma Erkek Kadın Toplam Hiç kullanmayan 30,0 74,8 52,8 Eskiden kullanan (bırakmış olan) 22,1 10,0 15,9 Halen kullanan Her gün kullanan Ara sıra kullanan 47,9 43,8 4,1 15,2 11,6 3,6 31,2 27,4 4,8 KYTA, 2008

11 15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Cinsiyet ve Tütün Kullanım Durumlarına Göre Yüzde Dağılımı
KYTA, 2008

12 Eskiden kullanan (bırakmış olan) 5 546 2 601 8 146
15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Tütün Kullanma Davranışlarının Cinsiyete Göre Nüfusu (Bin) Tütün Kullanma Erkek Kadın Toplam Hiç kullanmayan 7 524 19 500 27 024 Eskiden kullanan (bırakmış olan) 5 546 2 601 8 146 Halen kullanan Hergün kullanan Ara sıra kullanan 12 026 11 003 1 023 3 954 3 019 935 15 980 14 022 1 958 KYTA, 2008

13 Hergün Sigara Kullananların Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı
Yaş Grubu Erkek Kadın Toplam 15-24 34,9 9,1 21,7 25-44 53,1 16,2 34,7 46-64 44,3 10,3 27,0 65,+ 17,9 1,6 8,7 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

14 Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Her Gün Sigara Kullanma Yüzdeleri
Erkek Kadın Toplam Eğitimi yok 42,5 4,0 12,0 İlkokul 48,2 12,4 30,4 Ortaokul 36,1 12,1 26,3 Lise 48,1 21,0 36,8 Yüksek 35,0 15,5 27,3 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

15 Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Her Gün Sigara Kullanma Yüzdeleri
KYTA, 2008

16 Her Gün Sigara Kullananların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı
Erkek Kadın Toplam Kentsel 44,0 14,5 29,0 Kırsal 43,6 5,0 23,9 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

17 Kırsal kesimde kadınlar arasında çok düşük
Her Gün Sigara Kullananların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı Kırsal kesimde kadınlar arasında çok düşük KYTA, 2008

18 Nikotin Bağımlılığı. Günde içilen sigara sayısı
Nikotin Bağımlılığı * Günde içilen sigara sayısı * Günün ilk sigarasını içme zamanı KYTA, 2008

19 Her gün Sigara Kullananların Günde İçilen Sigara Sayılarına Göre Yüzde Dağılımı
Sigara Sayısı Erkek Kadın Toplam 1-5 6,7 25,7 10,8 6-10 19,3 36,8 23,1 11-15 10,9 7,2 10,1 16-20 45,4 22,8 40,5 21,+ 17,7 7,6 15,5 43,8 11,6 27,4 Erkeklerin üçte ikisi, kadınların üçte biri 16+ sigara içiyor KYTA, 2008

20 Her Gün Sigara Kullananların Günde İçilen Sigara Sayılarına Göre Yüzde Dağılımı
KYTA, 2008

21 İlk Sigarayı İçme Zamanı Erkek Kadın Toplam İlk 5 dak. 12,6 13,5 12,8
Her Gün Sigara Kullananların İlk Sigarayı İçme Zamanına Göre Yüzde Dağılımı İlk Sigarayı İçme Zamanı Erkek Kadın Toplam İlk 5 dak. 12,6 13,5 12,8 6-30 dak. 30,0 22,1 28,3 31-60 dak. 31,6 21,9 29,5 >60 dak. 25,8 42,5 29,4 43,8 11,6 27,4 İlk yarım saatte içme çok fazla KYTA, 2008

22 Hergün Sigara Kullananların İlk Sigarayı İçme Zamanına Göre Yüzde Dağılımı
KYTA, 2008

23 Tütün Kullanmaya Başlama Yaşı
KYTA, 2008

24 %60’ı 18 yaşından önce; beş kişiden birisi 15 yaşından önce
Hergün Sigara Kullananların Sigara Kullanmaya Başlama Yaşına Göre Yüzde Dağılımı Başlama Yaşı Erkek Kadın Toplam <15 22,2 12,4 19,6 15-17 40,3 36,5 39,3 18-19 21,1 22,1 21,4 20+ 16,4 28,9 19,7 43,8 11,6 27,4 %60’ı 18 yaşından önce; beş kişiden birisi 15 yaşından önce KYTA, 2008

25 Sigaranın Bırakılması
KYTA, 2008

26 Yaşamında Herhangi Bir Zamanda Her Gün Tütün Kullananlar Arasında Tütün Kullanmayı Bırakanların Yüzde Dağılımı (Bırakma Hızı) Erkek Kadın Toplam 27,2 23,9 26,5 KYTA, 2008

27 Her Gün Tütün Kullananlar Arasında Son 12 Ayda Bırakmayı Deneyen ve Başaranların Yüzde Dağılımı
Erkek Kadın Toplam Deneyen 44,1 46,9 44,8 Başaran 13,5 21,9 15,8 KYTA, 2008

28 Hergün Sigara Kullananlar Arasında Son 12 Ayda Sağlık Hizmeti Alma ve Sigarayı Bırakma
Erkek Kadın Toplam Sağlık personelini ziyaret etme 41,0 63,9 46,9 Sağlık personelinin sigara kullanma durumunu sorması (*) 49,1 48,8 49,0 Sağlık personelinin sigarayı bırakmayı tavsiye etmesi (**) 85,9 77,8 83,1 Sağlık personelinin sigarayı bırakmayı tavsiye etmesi ve sigarayı bırakmayı başaran (**) 8,7 7,3 8,3 Bırakmak için ilaç kullanan (***) 9,4 9,1 9,3 (*) Ziyaret edenler arasında (**) Sorulanlar arasında (***) Bırakanlar arasında KYTA, 2008

29 Hergün Sigara Kullananların Sigarayı Bırakma Konusundaki Düşünceleri (%)
Sigarayı Bırakma Düşüncesi Erkek Kadın Toplam Bırakmayı isteyen Herhangi zamanda 12 ay içinde 30 gün içinde 53,6 25,9 17,7 10,0 51,2 23,0 18,5 9,7 53,0 25,2 17,8 Bırakmayı istemeyen 41,8 44,1 42,4 Fikri yok 4,6 4,7 100,0 KYTA, 2008

30 Her gün Sigara Kullananların Sigarayı Bırakma Konusundaki Düşünceleri (Sayı)
Sigarayı Bırakma Düşüncesi Erkek Kadın Toplam Bırakmayı isteyen Herhangi zamanda 12 ay içinde 30 gün içinde 6.427 3.110 2.116 1.201 2.019 906 728 386 8.446 4.015 2.844 1.586 Bırakmayı istemeyen 5.018 1.737 6.755 Fikri yok 546 186 732 11.991 3.942 15.993 KYTA, 2008

31 Sigara Dumanından Pasif Etkilenim (SDPE)
KYTA, 2008

32 Toplu Yaşam Yerlerinde Sigara Dumanından
Pasif Etkilenim KYTA, 2008

33 Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Yetişkin Sayısı (Bin)
Kamu Kuruluşu Sağlık Kuruluşu Restoran Toplu Taşıma Araçları Toplam 2.103 1.619 10.947 5.866 Erkek 1.612 782 7.541 3.440 Kadın 491 837 3.407 2.426 Tütün kullanan 842 506 5.299 2.141 Tütün kullanmayan 1.261 1.113 5.626 3.725 KYTA, 2008

34 Kapalı Ortamda Çalışan Yetişkinlerde SDPE
Erkek Kadın Toplam Yüzde 41,5 28,3 38,5 Sigara Kullanmayan 35,4 23,0 31,6 Sayı (Bin) 5.058 986 6.044 2.070 596 2.666 KYTA, 2008

35 Yetişkinlerde Cinsiyete Göre Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenme (%)
Evler Erkek Kadın Toplam Sigara kullanımı serbest 58,7 60,5 59,7 En az bir kişinin her gün sigara içtiği 41,1 41,5 40,6 KYTA, 2008

36 Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus (Bin)
SDPE Erkek Kadın Toplam Sigara kullanımı olan evlerde nüfus 14.732 15.768 30.500 En az bir kişinin her gün sigara içtiği evlerde nüfus 10.290 10.458 20.748 KYTA, 2008

37 Kentlerde ve Kırsalda Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus
Kentlerde 21,8 milyon kişi sigara içilmesi izin verilen evlerde; 14,4 milyon kişi en az bir kişinin sigara içtiği evlerde Kırsal kesimde 8,6 milyon kişi sigara içilen evlerde; 6,2 milyon kişi en az bir kişinin sigara içtiği evlerde yaşamaktadır. KYTA, 2008

38 Tütün Kullanmayanlarda Evde Sigara Dumanından Pasif Etkilenim
19,5 milyon kişi sigara içilmesi izin verilen; 10,1 milyon kişi her gün sigara içilen evlerde yaşamaktadır. KYTA, 2008

39 Eğitim Düzeyinde Göre Evde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus (Bin)
Sigara Kullanımı Serbest Olan Evlerde Nüfus En Az Bir Kişinin Her Gün Sigara İçtiği Evlerde Nüfus Eğitimi yok 5.052 3.399 İlkokul 11.861 8.153 Ortaokul 5.226 3.669 Lise 5.789 4.025 Yüksek 2.516 1.478 Toplam 30.500 20.748 KYTA, 2008

40 Tütün Satın Alma İçin Yapılan Harcama
KYTA, 2008

41 Sigara Kullanan Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre En Son Sigara Aldıkları Yerler
Satın Alınma Yeri Erkek Kadın Toplam Dükkan 92,7 91,6 92,5 Büfe 5,5 6,9 5,8 Sokak Satıcısı 0,6 0,2 0,5 Diğer 1,2 1,3 Kentte büfe %6,7 ve kırda %3,2 KYTA, 2008

42 Sigara Kullanan Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre Aylık Ortalama Harcamaları (TL) ve Satın Alınan Sigara Sayısı Sigara Harcaması ve Satın Alınan Sigara Sayısı Erkek Kadın Toplam Son ay içinde sigara için harcanan para* 94,1 58,5 86,7 Son defa satın alınan sigara sayısı 31,5 31,4 31,3 * Lira KYTA, 2008

43 Sigara Kullanan Yetişkinlerin Öğrenim Durumuna Göre En Son Sigaraya Harcanan Para ve Satın Alınma Miktarı Eğitim Düzeyi Son Ay İçinde Sigara İçin Harcanan Para* Son Defa Satın Alınan Sigara Sayısı Eğitimi yok 81,8 26,9 İlkokul 86,3 29,7 Ortaokul 82,6 30,9 Lise 90,7 34,6 Yüksek 88,5 33,4 Toplam 86,7 31,3 * Lira KYTA, 2008

44 Aylık sigaraya harcanan para- Bugünkü asgari ücretin yaklaşık 1/7’si (
Aylık sigaraya harcanan para- Bugünkü asgari ücretin yaklaşık 1/7’si (!) yaş üzeri yarısı; net 576 ve brüt 760 TL

45 Medya ve Reklamlar KYTA, 2008

46 Halen mamül sigara kullanan yetişkinlerin son 1 ay içinde farklı yerlerde sigara karşıtı mesajları fark etme durumlarının yüzde dağılımı Herhangi Bir Yerde Gazete ve Dergi TV Radyo İlan Panosu Toplam 88,8 46,3 85,5 23,0 36,0 Erkek 89,9 53,7 23,7 40,7 Kadın 87,8 39,2 85,4 22,3 31,4 Kent 91,6 24,9 43,9 Kır 87,6 43,0 84,4 22,1 32,4 KYTA, 2008

47 Halen Mamül Sigara Kullanan Yetişkinlerin Öğrenim Durumlarına Göre Son 1 Ay İçinde Farklı Yerlerde Sigara Karşıtı Mesajları Fark Etme (%) KYTA, 2008

48 Yetişkinlerin Tütün Kullanma Durumlarına Göre Son 1 Ay İçinde Farklı Yerlerde Sigara Karşıtı Mesajları Fark Etme (%) KYTA, 2008

49 Son 30 Gün İçinde Yetişkinlerin Cinsiyetlere Göre Sigara Pazarlamasını Fark Etme Durumları
KYTA, 2008

50 Son 30 Gün İçinde Yetişkinlerin Sigara Kullanma Durumlarına Göre Sigara Pazarlamasını Fark Etme Durumları KYTA, 2008

51 Halen Mamül Sigara Kullanan Yetişkinlerin Son 1 Ay İçinde Sigara Paketlerindeki Sağlık Uyarı Mesajlarını Fark Etmeleri ve Sigara Bırakmayı Düşünme Yüzdeleri Erkek Kadın Toplam Sigara paketinde sağlık uyarıları mesajını fark etme 95,3 94,3 95,1 Uyarı mesajı nedeniyle bırakmayı düşünme 46,5 46,7 KYTA, 2008

52 Öğrenim Durumuna Göre Son 1 Ay İçinde Sigara Paketlerinde Uyarı Mesajlarını Görme ve Bırakmayı Düşünme KYTA, 2008

53 Bilgi, Tutum ve Algılar

54 Yetişkinlerde Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden Olduğuna İnananların Yüzde Dağılımı
Erkek Kadın Toplam Tütün Kullanımı Ciddi Hastalıklara Neden Olur 97,8 96,7 97,2 Felç* 85,2 82,2 83,7 Kalp Krizi* 96,1 94,8 95,5 Akciğer Kanseri* 98,6 97,5 98,0 * Ciddi hastalıklara neden olduğunu söyleyenler arasında KYTA, 2008

55 Başkasının Sigara Dumanının Ciddi Hastalıklara Neden Olması
Toplam %95,5 Cinsiyet: Erkek %95,9; Kadın %95,1 Yaş: ’de %95,9; 25-44’de %95,8 ; 45-64’de %96,3 ve 65+’de %90,5 Yerleşim Yeri: Kentte %96,3; Kırda %93,6 Öğrenim Durumu: Öğrenimi Olmayan %89,8; İlkokul %96,1; Ortaokul %97,0; Lise %97,6 ve Üniversite %96,8 KYTA, 2008

56 Yetişkinlerde Tütün Kullanma Durumuna Göre Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden Olduğuna İnanma KYTA, 2008

57 Politika Önerileri-1 Türkiye’de tütün kullanım sıklığı kaygı verici derecede yüksektir; 16 milyon yetişkin sigara içmektedir. Türkiye, yetişkin erkeklerde sigara kullanım sıklığı bakımından DSÖ Avrupa Bölgesi ülkeleri arasında en yüksek değere sahip ülkelerden birisidir ve tütün kullanımı en önde gelen ölüm nedenleri arasındadır. KYTA, 2008

58 Politika Önerileri-2 Sigara içen yetişkinler sigarayı bırakmayı istemektedir. Sigara içenlerin yarısından çoğu sigarayı bırakmayı düşünmektedir ve %45’i sigarayı bırakmayı denemiştir. KYTA, 2008

59 Politika Önerileri-3 Tütün ürünlerinin reklam ve tanıtımı ile tütün endüstrisinin sponsorluğu konusundaki yasaklar etkili şekilde uygulanmaktadır. Türkiye’de yetişkinlerin ancak %7’si tütün endüstrisinin reklam faaliyetini görmüştür. Bu değer dünyadaki en düşük değerler arasındadır. Türkiye’de bu konuda ciddi cezalar vardır ve etkili şekilde uygulanmaktadır. KYTA, 2008

60 Politika Önerileri-4 Toplumu tütün kullanımının ve sigara dumanından pasif etkilenimin olumsuz etkilerinden korumak için var olan politikalar desteklenmelidir. Hükümet söz konusu yasayı çıkarmakla önemli bir başarı sağlamıştır. Ancak, özellikle küçük yerleşim bölgelerinde ve yerel düzeyde yasanın uygulanması güçlendirilmelidir. KYTA, 2008

61 Politika Önerileri-5 Sigara içenler gelirlerinin önemli bir bölümünü sigara satın almak için harcamaktadır. Türkiye’de tütün ürünlerinin kullanımını azaltmak bakımından tütün vergilerinin artırılması gerekmektedir. KYTA, 2008

62 TÜTÜNSÜZ BİR TÜRKİYE İÇİN HERKESİN YAPABİLECEĞİ BİR ŞEY VAR!