ZEKAT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Bölümü Sezgin KÖSE

Zekat Zekât, Allah'ın, belirli yerlere sarf edilmek üzere dince zengin sayılan kişilerin mallarından belli bir payın alınması işlemini ifade eder

Zekatın Şartları Zekât; Müslüman, hür, akıllı, baliğ, tabii ihtiyaçlarından fazla artıcı vasıftaki mala tam bir mülkiyetle malik olan ve bu malik oluşunun üzerinden bir (ay) senesi geçen kimselere farzdır. Bu farzın sahih olarak ödenebilmesi için de ehline verilmesi ve verilirken de niyet edilmesi gerekir.

A) Yükümlülük Şartı Zekâtla yükümlülük için gereken şartların bir kısmı mükellefte, bir kısmı da malda aranan bazı özelliklerdir.

a) Mükellef ile İlgili Şartlar Fakihlerin çoğunluğuna göre akıl hastalarının ve çocuğun malları zekâta tâbidir. Bu borcu veli ve vâsileri öderler.

b) Mal ile İlgili Şartlar Bir malın zekâta tâbi olabilmesi için "tam mülk olma", "artıcı özelliğe sahip olma", "nisaba ulaşmış olma", "tabii ihtiyaçlardan fazla olma", "üzerinden bir yıl geçmiş olma" gibi şartların arandığı görülür.

B) Geçerlilik Şartlar Zekâtın, iki önemli sıhhat şartı vardır. Bunlar mükellefin ibadet niyeti ve yapılan ödemenin ehline temlikidir.

a) Niyet Zekâtta ibadet bilinç ve niyetinin bulunması gerektiğini, ancak bu takdirde zekâtın mükellef açısından geçerli olacağını belirtirler.

b) Temlik Zekâtı, ona ehil olanlara vermek yani onların mülkiyetlerine geçirmek (temlik) şarttır.

Zekat Kimlere Verilir? Fakirlere Miskinlere Âmil'lere (Zekât Memurları) Borçlulara (Gârım) Allah Yolunda Cihat Edenlere Yolculara (İbn -i Sebil)

Zekat Kimlere Verilmez Anneye Babaya Dedeye Nineye Oğula Kıza Torunlara Zenginlere Müslüman olmayanlara Koca Karısına Karı Kocasına zekat eremez.

Zekâta Tabi Mallar Altın ve Gümüş Ticaret Malları Toprak Ürünleri Bal ve Diğer Hayvan Ürünleri Maden ve Deniz Mahsulleri Hayvanlar Sınaî, Servet, Yatırım ve Üretim Araçları Hisse Senedi

Zekatın Faydaları Zekât, kalbi cimrilik hastalığından, malı fakirin hakkından temizleyen, zenginlerde şefkat ve merhamet duygularını geliştiren bira ibadettir. Zekât sayesinde fakirlerin kalbindeki haset ve kıskançlık ortadan kalkar. Kendilerine yardım eden zenginlere karşı sevgi ve saygı meydana gelerek toplumda birlik ve kardeşlik kuvvetlenmiş olur.

A) Altın ve Gümüş Mübâdele aracı olması bakımından nakit veya külçe altın ve gümüş, b) Altın ve gümüşten yapılan ziynet eşyası, c) Günümüzdeki paralar olmak üzere üç ayrı alt başlıkta ele alınabilir.

a) Mübâdele Aracı Olması Bakımından Nakit veya Külçe Altın ve gümüş nisab miktarına ulaşınca zekâta tâbi olur ve 1/40 nispetinin zekât olarak verilmesi gerekir.

b) Altın ve Gümüşten Yapılan Ziynet Eşyası Kadın süs eşyasının zekâta tâbi olup olmaması hususunda fakihler iki farklı görüş ileri sürmüşlerdir: Altın ve gümüş dışında, hangi maddeden olursa olsun bütün süs eşyaları zekâta tâbi değildir. Erkekler tarafından kullanılan veya dince kullanılması haram sayılan altın-gümüş mâmulü bütün süs eşyası zekâta tâbidir.

c) Madenî ve Kâğıt Paraların Zekâtı Madenî ve kâğıt paralar altın, gümüş ve ticaret malları hükmündedir. nisab miktarına ulaşınca sene sonunda 1/40’ını (% 2.5) zekât olarak vermek gerekir.

B) Ticaret Malları Ticaret malları, "üzerinden bir yıllık sürenin geçmesi" şartı kesilmiş olmaz. Tüccar sene sonunda sahip olduğu mallarının değerini hesaplar, buna mevcut parasını ve alacaklarını ilâve eder. Bulduğu toplam değerin 1/40'ını (% 2.5) zekât olarak verir.

C) Toprak Ürünleri Toprak ürünlerinin zekâtı (öşür), hububatta harman vaktinde, meyvelerde ise toplandıktan sonra verilir.

D) Bal ve Diğer Hayvan Ürünleri Ebû Hanîfe, balda nisabın aranmayacağı, balın azından da çoğundan da zekât verilmesi gerektiği görüşündedir.

E) Maden ve Deniz Mahsulleri Hz. Peygamber'in hadislerinde ve sahabe uygulamasında yer altında bulunan define ve madenlerin vergilendirildiğine dair rivayet ve bilgiler bulunur. Bu konu rikâz, madenler, deniz mahsulleri olmak üzere üçlü bir ayırım içinde ele alınabilir.

a) Rikâz Define ve hazine gibi kendiliğinden yer altında bulunan veya insanlar tarafından yer altına gömülüp gizlenen her türlü kıymetli maden ve eşyayı ifade eder. Fakihler rikâzın 1/5 nispetinde vergiye tâbi olabilmesi için, bulunduktan sonra üzerinden bir sene geçmesinin şart olmadığında görüş birliğindedir.

b)Madenler Katı olup eritebilen ve dökümü yapılabilen altın, gümüş, demir, bakır gibi madenler vergiye tabidir. Eritilmeye elverişli olmayan yakut, zümrüt, mermer madenlerle, sıvı olup katılaşmayan cıva, petrol gibi madenlerden zekat alınmaz.

c) Deniz Ürünleri Denizden çıkarılan balıkların değeri gümüş nisabına ulaşırsa onlardan zekat tahsil edilmesi emredilmiştir.

F) Hayvanlar İmam Malik bu konuda ister Saime, ister besi, ister çalıştırılan hayvan olsun hepsinin zekata tabi olacağı görüşünü savunmuştur.

H) Sınaî, Servet, Yatırım ve Üretim Araçları İnsanların temel ihtiyaçlarından sayılan masken,sanatkarların ev aletleri, zekata tabi değildir. Artırıcı özellikte olan, gelir elde etmek için edinilen mallar zekata tabidir. Hem temel ihtiyaç hem de artırıcı özelliğe sahip olan kadınların süs eşyası, çalıştırılan hayvan gibi mallar ise tabi ihtiyaç kabul edenler muaf, artırıcı vasıfta olanlar ise Zekat’a tabidir.

I) Hisse Senedi Hisse senetleri borsadan alınıp satılmak ve böylece ticareti yapılıp kazanç elde etmek için bulunduruluyorsa ticaret malları gibi işlem görürler,rayiç bedelleri üzerinden % 2.5 oranında zekata tabi olurlar

Zekatın Ödenme Zamanı Altın, gümüş ve parada, ticaret malları ve hayvanlarda zekat, bir kameri yılın tamamlanması ile farz olup senede bir defa ödenir. Toprak ürünlerinde zekat, senede kaç kere ürün alınırsa o kadar verilir.

Zekatın Ödenme Şekli Hanefilere göre Hz. Osman dönemindeki uygulamayı esas alarak, açık malların zekatının devlete ait olduğunu gizli malların zekatının mükellef bireyler in ödemesi gerekiyordu. 1952 Şam Konferansında şu sonuç çıkmıştır.Hz. Osman döneminde gizli malların zekatının ödenmesi hususunda verdiği vekalet geçerliliğini kaybetmiştir. Zekat devlet tarafından toplanıp dağıtılmalıdır.