İkİncİ Bölüm
İŞLETMENİN KURULUŞ NEDENLERİ VE SORUMLULUKLARI
A. İŞLETME KURMA NEDENLERi İnsan ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetin üretilmesi İşletmeler yararlı mal ve hizmet üretir. Mal ve hizmetlerin yararlı olması, onların, insan ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve bu yararın elde edilebilmesi için, belirli bir çabanın harcanmasına bağlıdır
İşletmeler, dönüşüm sürecinin yaşandığı yerlerdir. Genel olarak, bir işletme üretim faktörlerini tedarik eder, bunları belirli bir üretim sürecinden geçirerek, değisik mal veya hizmete donüştürür ( Herhangi bir madde, malzeme, hizmet vb. faktör üretim sürecinden geçirilerek, tüketiciler için yararlı bir şekle dönüştürülür.) İşletmeler, dönüşüm sürecinin yaşandığı yerlerdir.
İşletmelerin Kuruluş Nedeni İnsanların ihtiyaç duyduğu mal ve hizmeti üretmektir. İhtiyaçları karşılayarak, kendilerine kar veya başka biçimde yarar sağlamayı amaçlarlar. Sadece kar amacı güden kişiler tarafından kurulmazlar veya işletme kurmanın tek nedeni kar sağlamak değildir.
İşletmelerin Kuruluş Nedeni Yerel yönetimler, vakıf kuruluşları ve devlet gibi işletme kurucularının işletme kurma nedenleri farklıdır. Bu gibi işletmelelerin devamlılıği için kazanç elde etmesi gerekse de, kar sağlamak ikinci plandadır.
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler 1. Bağımsız Çalışmak Kendi kendinin patronu olan kişiler, davranışlarında ve kararlarında daha özgür hareket edebilme imkanına sahip olurlar. (sınırsız yeteneklerinizi ortaya koyarsınız) Kararlarının ve davranışlarının sonucundan sorumlu olan da yine kendileridir. Başkalarına hükmetmek suretiyle, güc ve nüfuz kazanma istegi" de, kişilerin işletme kurma isteklerini artırmaktadır.
İnsanların başkasının emir ve yasaklarına göre yaşamak istememeleri işletme kurmanın nedenlerinden biridir Bağımsız olmanın toplumda sağlayacağı prestij, psikolojik bir doyum saglar. İnsanların gözünde değer kazanmak, kişisel tatmin sağlayan önemli bir faktördür.
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler 2. Daha Fazla Para Kazanmak Kamuda sabit ve sınırlı bir ücret yerine, insanlar kendi işlerini kurmak suretiyle daha fazla gelir elde etmeyi düşünebilirler. Zarar etme riskine karşı fazla para kazanabilme arzusu, kişileri işletme kurmaya itebilir
Her işkolunda elde edilecek maksimum ücretin bir sınırı vardir Her işkolunda elde edilecek maksimum ücretin bir sınırı vardir. Yetenek ve deneyimleri ne olursa olsun insanlarin bu durumda daha fazla gelir elde etmesine imkan yoktur. Bu nedenle daha fazlasını isteyen, riske giren, yeteneklerini kullanan, daha fazla calışan ve daha fazla kazanmayi arzu eden girişimci ruhlu insanlar, kendi işletmelerini kurmaya yönelirler.
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler 3. Miras Yoluyla İşletme Sahipliği Gerçek kişi işletmelerinde, işletme sahibinin ölümü halinde işletmenin sahipliği varislerine geçer. Tüzel kişilikler (Ortaklıklar)da ise, mirascılar ortağın haklarına sahip olurlar. Mirascılar her zaman işletmeyi devam ettirme düşüncesinde olmayabilirler
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler Yeni Bir Buluş veya Fikri Pazara Sunmak Yeni buluşu veya iş düsüncesi olan kişiler, bundan yarar sağlamayi düşündükleri zaman işletme kurma gereği duyarlar Yeni bir buluşu veya fikri hayata geçirmek için kurulan işletmeler genellikle Küçük veya Orta ölçekli işletme şeklinde olmaktadır.
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler 5.Başka Fırsatların Yokluğu Arzu ettikleri bir işe giremeyen kişiler, zor şartlarda da olsa işletme kurmak durumunda kalırlar. Bunun yanında, kendilerine ek gelir sağlamayi amaç edinen şahıslar da işletme kurma gereği duyarlar. Sermaye sahibi insanlar, sermayelerini değerlendirebilecekleri daha uygun alanlar bulamaz iseler, kendi işletmelerini kurarlar
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler 6.Toplumsal İtibar Sağlamak Paraya fazla ihtiyaç duymayan kişiler de, prestij sağlamak amacıyla işletme kurarlar. Bir işletmenin sahibi olmak, kişilere toplumda belirli bir sosyal statü sağlar. (İşadamı Ünvanı")
İşletmelerin Kuruluşuna Neden Olan Faktörler 7.Ülke Ekonomisine Katkıda Bulunmak Kazanç üzerinden devlete ödeyeceği vergileri, kuracaği işletmenin istihdama olumlu katkılarını, toplam üretimde sağlayacağı artışları ve bölgesel veya ulusal düzeyde,ülke ekonomisine katkıda bulunmayı amaç edinen vatansever girişimciler için isletme kurmak, amaçlarına ulasmanın onemli bir aracı durumundadır.
B. İŞLETMELERİN AMAÇLARI İşletme amaçları, işletmenin gelecekte ulaşmak istediği yeri gösterir. Amaçlar işletmenin proje, plan ve stratejilerine yol gösterir. İşletmelerin ulaşmak istedikleri hedefleri belirleyen planların kapsamını ortaya koyar. Her bir işletmenin amacı kar elde etmektir
Beklentiler Tüketiciler işletmelerden, ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri kaliteli ve uygun fiyatta sunmalarını beklerler. Devlet, isletmelerin, istihdam imkanı sağlamalarını ve vergi vermelerini ister. isletme personeli, calişanların haklarını uygun bir şekilde vermesini arzular.
Dört Ana Başlık Altında Amaçlar: Çağdaş Amaçlar Özel Amaçlar Geleneksel Amaçlar Genel Amaçlar
İŞLETMELERİN AMAÇLARI UZUN DÖNEMDE KAR ELDE ETME TOPLUMA HİZMET SUNMAK ÖMRÜNÜ SÜREKLİ KILMAK
1. KAR: İşletmenin belli bir çalışma döneminde elde ettiği gelirlerden, ayni dönemde yapılan tüm giderler çıkarıldıktantan sonra kalan olumlu farktır. Kar: işletmenin ilgili hesap dönemi sonundaki öz sermayesini ayni hesap dönemi başındaki öz sermayesi ile karşılaştırılmasıdır. KAR= [(net satışlar + diğer gelirler) - (satışların maliyeti + faaliyetin giderleri + diğer giderler)]
1. KAR Kardan ödenmesi gereken vergi düşüldükten sonra bulunan kara, "dağıtımdan önceki kar" denilmektedir. İşletme biliminde kar = gelir-gider Örtülu maliyetler , Üreticinin sahip olduğu ve üretim sürecinde kullandığı üretim faktörlerinin değerini ifade eder.
2. HİZMET İnsanların bir işletmeyi tercih etme nedenleri Sattıkları mal veya hizmetin kalitesi Sattıkları malın fiyatı ve hizmet sunum bicimi. Toplumsal hizmet iktisadi ve sosyal yönden kalkınmasına yapılan katkı Tüketicilere hizmet , faaliyet sahasında tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamaktır
Topluma Hizmet İKİ şekildedir Dolaylı hizmet, üretim faaliyetleri esnasında yerine getirdikleri kimi toplumsal hizmetlerdir Dolaysız hizmet ise, daha çok sosyal amaçlı kuruluşlar ile kamu işletmeleri tarafından gerçekleştirilir Vakıf işletmeleri ve hastaneler gibi örgütler, doğrudan toplumsal amaçlı hizmet sunarlar
3. ÖMRÜNÜ SÜREKLİ KILMAK. İşletmenin varlığını sürdürmesi, faaliyet giderlerinin, faaliyet gelirlerinden daha az olmasına bağlıdır İşletme belli bir karlılık düzeyinde faaliyette bulunmayı sürdürdüğü zaman, amaçlarına ulaşmış demektir. İhtiyaç duyulan mal veya hizmeti üretip, yeterli düzeyde gelir elde ederek uzun dönemde kar etmek, piyasada kalıcı olmak isterler
3. ÖMRÜNÜ SÜREKLİ KILMAK Uzun ömurlü olmak; isletme için güvenli bir gelir kaynağı, personelin gelecek endişesi duymadan, güven içerisinde çalışabilecekleri bir iş ortamı oluşturmak gerek
A. Sürekli Büyümek Büyüme, belli bir zaman süreci içinde, isletmenin belli bir ölçekten başlayarak yapısını oluşturan maddi ve benzeri unsurlarda meydana gelen niceliksel ve niteliksel değişim ve gelişim faaliyetidir. Bu faaliyet "karlarda", "satışlarda", "pazar payında" ve "üretimdeki artışlar şeklinde kendini gösterir
İşletmeyi Oluşturan Unsurlar: Niceliksel ve Niteliksel olarak iki kısma ayrılır. Niceliksel (fiziksel)büyümede işletmenin somut unsurlarında bir artma ve çoğalma söz konusu olur. Örneğin, satış miktarı, makine parkı büyüklüğu, üretim miktarı, calışanların sayısı, harcanan enerji ve çıktı miktarı
Niteliksel büyüme (Dikey), isletmenin yönetim yaklaşımlarında, misyon ve vizyonunda, stratejisinde, her şeyden önemlisi sahip olduğu örgütsel imajında işletme lehine bir gelişmeyi ifade eder Örneğin araştırma geliştirme yeteneği, kullanılan teknolojinin gelişmişliği, örgüt geliştirme kapasitesi, insan kaynaklarının beceri ve yetenek düzeylerindeki artışı
C. İŞLETMENİN SORUMLULUKLARI
1. İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları Üretim ve tüketim faaliyetlerini sosyal fayda sağlayacak, ya da maliyete neden olmayacak biçimde sürdürmektir. Yeni istihdam alanları açılarak işsizliğin önlenmesi Geri kalmış bölgelerin kalkındırılması İşyerlerinde çalışanların hizmet içi eğitimin artırılması
1. İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları konut ve alt yapı hizmetleri gelirlerini tam olarak beyan etmek vergilerini ödemeleri
2. İşletmelerin Ekonomik Sorumlulukları Kıt kaynakların rasyonel kullanımını sağamak Toplum ihtiyaçlarını uygun kalite ve fiyattan sağlayabildikleri ölçüde ayakta kalabilirler İsletmeler arasında dürüstlük ve iş ahlakı
3. İşletmelerin Ahlaki Sorumlulukları İnsanlar; değerleriyle yaşar ve toplumlar değerleriyle var olurlar. Değerlerin başında "etik" veya "ahlaki" değerler gelir. Etik değerler toplumdan topluma değisse de, degişmeyen ve evrensel nitelikte olan dürüstlük, adaletli olma, hakkaniyet gibi ahlaki değerler vardır ve bunların sürekli korunması gerekir
4. Işletmenin Sahiplerine Karşı Sorumlulukları İşletmenin sahip veya sahipleri, işletmeye koydukları sermayeden en yüksek düzeyde kar elde etmeyi isterler Işletmelerin sahiplerinin itibarlarını korumaları da onlara karşi sorumlulukları arasındadır
5. İşletmenin Çalışanlarına Karşı Sorumlulukları çalışanlarına iş güvenliği sağlaması çalışanlarına kendilerini geliştirmelerine fırsat tanıması Çalışanlarını pisikolojik, zihinsel ve fiziksel açıdan korumak. isletme isyerinin fiziksel ve çalışma koşullarının çalışanların ihtiyaçları çerçevesinde oluşturulması
6. İşletinenin Tüketiciye Karşı Sorumlulukları İşletme müşterilerin mal ve hizmet ihtiyacını karşılarken üç faktörü göz önünde bulundurmalıdır. Bunlar: KALİTE FİYAT HİZMET
Müsteri bilinci kazandırmak Hizmet sunum biçimi de müşteriyi tatmin edecek düzeyde olmalıdır
7. İşletmelerin Devlete Karşı Sorumlulukları Yüksek gelir sağlamak Gelirlerin tamamını göstermek Vergi konusunda dürüst ve duyarlı olmak