SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ HAZIRLAYAN:ESEN EVRİM GÜNAY

SUNU PLANI ERGOMOMİ NEDİR? SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ ÇEVRESEL TEHLİKELER KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ BATICI DELİCİ ALETLERİN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ HASTANELER VE MODERN TEKNOLOJİ TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM HASTANELERDE ÖNEMLİ ERGONOMİ MÜDAHALELERİ DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ LABORATUAR ERGONOMİSİ HEMŞİRELER

ERGONOMİ NEDİR? Ergonomi insan kullanımına yönelik, tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür. Çeşitli iş ve çevre koşullarında insanların makinelerle ilişkisini konu edinir. Bu ilişkinin bedensel ruhsal ilişkilerini göz önüne alır. İnsan eğilimlerinin,yeteneklerinin ve kısıtlılıklarının bu ilişkideki rolü üzerinde durur.

ERGONOMİ NEDİR? Bu değerlendirmelerin sonucunda: Elde edilen verileri insan makine sistemlerinin tasarımında,işyeri ve çalışma ortamlarının düzenlenmesinde kullanılır. Ergonomi genel anlamda yaşamın insana uydurulmasını hedefler. Tıp ve ergonomi birbiriyle sıkı ilişkilidir. Her ikisinin de ortak yönü hayatın insan üzerindeki zorlayıcı ve olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak yada sınırlamaktır.

SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ Sağlık bakım kuruluşları özellikle bakımevleri, hastaların bakıldığı birimler ergonomik stres etkenlerinin yaygın olarak bulunduğu yerlerdir.

SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ Özellikle; tam olarak bağımlı ve yatalak durumunda olan hastaların bulunduğu birimlerde kalanlar; saç tarama elbiselerini giyme, yemek yeme, tuvalete gitme, gibi günlük yaşam etkinliklerinin tümünde bağımlı olabilirler. Bunun sonucunda, onlara yardımcı durumunda olan çalışanlar zarar görebilir.

SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ Sağlık birimlerinde çalışanlar : Ağır kaldırma Yinelenen hareketler Büyük kuvvet harcanmasını gerektiren işler Kötü postürle (duruş biçimi)yapılanlar. Her vardiyada 20 nin üzerinde kaldırma işi Aşırı beden hareketi Tek başına kaldırma Nedeniyle de zarar görür.

SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ Tek başına kaldırma: Bilinci kapalı hastaları kaldırma Dengesini sağlayamayan hastaları kaldırma Düşen bir hastayı tutma çabası Kilolu hasta Fiziksel kapasitesinin üzerinde iş yapmasını isteme Taşıma mesafesi,taşınan hastanın personelden uzaklığı Vücut mekaniği ve uygun kaldırma teknikleri ile ilgili olarak etkisiz ve yetersiz eğitim

ÇEVRESEL TEHLİKELER Düzgün olmayan döşeme yüzeyi, Kaygan ve ıslak zeminler Düzgün olmayan döşeme yüzeyi, Tıkanık ve dar geçitler Yürüme yolunda atıklar İş gereksinimine uygun sayıda olmayan personel sayısı Yetersiz aydınlatma …..

ÇEVRESEL TEHLİKELER Sağlık kuruluşlarında hatalı kaldırma uygulamaları, sağlık çalışanlarında önemli omurga sorunlarına neden olmaktadır ; Çalışanlar , taşıma ve kaldırma yöntemleri konusunda eğitilmelidir. Özellikle bel ağrıları ve diğer kas iskelet sistemi hastalıklarının erken evrede bildirimleri için gerekli çaba harcanmalıdır

ÇEVRESEL TEHLİKELER Çalışma yeri ve biçimi ayrıntılı biçimde olası zararlar yönünden analiz edilmelidir. Kuvvet,yineleme,kötü postür,vibrasyon ,temas stresi gibi ergonomik stres etmenlerinin süre,frekans vb yönden değerlendirilmesi zorunludur. Sağlık sorunlarının epidemiyolojik değerlendirilmesi, iş yeri taramaları bu açıdan önem taşır.

KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI Uygun araç,gereç ve donanım seçimi önemlidir. Hastalar vücuda yakın taşınmalıdır. Hastalar tek başına taşınmamalıdır(özellikle düşen hastalar) ‘‘ Personel başına kaldırma uygulaması’’ günlük olarak sınırlandırılmalıdır. Özellikle omurga dönük durumda iken ağır kaldırma engellenmelidir.

KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI Bu yolla sağlık personelinin kas ve ligament incinmesi, burkulmalar, eklem ve tendon iltihabı, sinir sıkışması, disk fıtığı ve diğer kas iskelet sistemi sorunlarının önlenmesi mümkün olacaktır.

KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI KALDIRMA ZORUNLULUĞUNU ÖNLEYECEK DÜZENEKLER Günlük kaldırma sayısı sınırlandırılmalıdır. İşe uygun araç gereç ve donanım sağlanmalıdır. Mekanik kaldırma araçları, Askılı kaldırma mekanizmaları Lateral taşıma sistemleri Yüksekliği ayarlanabilir elektrikli yataklar

KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI KALDIRMA ZORUNLULUĞUNU ÖNLEYECEK DÜZENEKLER Hastanın altına konan kayabilir tahtalar Hastanın kaydırılmasını sağlayan örtüler Hastanın oturur Ya da ayakta duruma getirilmesini sağlayan tekerlekli sandalyeler.

TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ Tıbbi araçlarla ilgili ergonomik yetersizliklerin olumsuz sonuçları: Bazı defibrilatörlerin pedallarının yuvalarından çıkartılması zaman kaybına yol açmaktadır. Kimi araçların uyaRı sinyalleri ortam koşulları nedeniyle duyulmamaktadır. Çoğu tıbbi araçta (bazı tansiyon araçları dahil) alt birim ayrıntılarının seçilmesi kolay değildir. Kimi araçlarda kontrol kullanılırken kadran görülememektedir.

TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİK DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ DENETİM LİSTESİ Araçlarla ilgili eğitim yavaş ve zor mu? Sadece sınırlı sayıda personel mi kullanabilmeyi başarıyor? Personel aracı kullanmayı reddediyor mu? Personel aracın parçalarının takılmasını zor buluyor mu? Araçların takılması zaman alıcı ya da karışık mı? Bazen parçalar yanlış yere takılıyor mu?

TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİK DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ DENETİM LİSTESİ Kadranların okunması zor mu? Araçlar sık bozuluyor mu? Bataryalar çabuk bitiyor mu? Araç sistem sigortaları sık atıyor mu? Aracın sürekli arıza yaparak değiştirilmesi gereken parçası var mı?

TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİK DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ DENETİM LİSTESİ Alarmlar,sinyaller karışıklığa yol açıyor mu? Kriz zamanlarında araçla ilgili uygulama karışıklıkları oluyor mu? Parçalar kimi zaman hatalı takılabiliyor mu? Alarmlar taciz edici özellikte mi? Aracın çalışması ya da çalıştırılması mantıksız ve taciz edici mi? Araçla ilgili kazalar ya da kazaya ramak kalma durumları oluyor mu?

BATICI DELİCİ ALETLERİN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ Batıcı- delici araçların, kullanıldıktan sonra diğer bir kişinin eline batması önemli sağlık sorunlarına yol açabileceğinden,zararsız hale getirilmelidir Batıcı- delici araçlarla ilgili çöp kutularının yerleşimi önemlidir. Batma olasılığını arttırabilir,yada azaltabilir.

BATICI DELİCİ ALETLERİN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ Bu kutuların etkin kullanılabilmesi için kullanıcıların boylarına uygun yerleştirilmesi gerekir. İdeal yükseklik 130-140 cm.dir. Bu yükseklik kullanıcıların %95’inin gereksinimini karşılamaktadır.

HASTANELER VE MODERN TEKNOLOJİ EKG, EMG, EEG cihazları, Kalp, akciğer makineleri Otomatik defibrilatörler, Televizyonlu röntgen cihazları, Bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi, oto analizör, lazer cihazları, nükleer manyetik rezonans (NMR)‏ böbrek taşı parçalama cihazları, kalp pompası, portatif analizörler tıbbi teknolojideki yeniliklerin örnekleri olarak ifade edilir.

HASTANELER VE MODERN TEKNOLOJİ Tüm bu yeni teknoloji ürünleri beraberinde farklı sorunları da getirmektedir. Ergonomi bilimi ; bu sorunları en aza indirmek veya yok etmek için gereksinim duyduğumuz yöntemlerin bütünüdür.

TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ Yüksek tıbbi teknolojiler daha iyi eğitilmiş iş gücü gerektirir. Güçlerine oranla daha az, fakat daha kaliteli enerji kaynakları kullanılır. Daha çeşitli ve daha kaliteli malzemeler kullanılır. Yüksek tıbbi teknolojiler, yoğun teknolojilerdir pahallıdır.

TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ Hastanelerde tetkik,teşhis ve tedavi üniteleri, yardımcı tıbbi üniteler ile idari,mali ve teknik birimler için gerekli olan Ergonomi toplam kalite yönetimine de katkı sağlar. İnsan gücü Makine ve malzeme ihtiyaçlarının saptanarak bunlar arasındaki iş akışı ilişkilerine göre uygun büyüklükte ve uygun yerde yerleşim alanlarının belirlenmesi gereklidir.

TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ Doktor, Hemşire , Yardımcı ve destek personelin düzenlenecek olan ergonomik iş akışları ile verimlilikleri artırılacağı gibi hastanede yaşanan tıbbi olumsuzlukların da ortadan kaldırılması sağlanacaktır.

TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ Hastane işletmelerinde sunulan hizmet yelpazesi tıbbi hizmetler, yardımcı tıbbi hizmetler ve idari mali hizmetler olarak sınıflandırılabilir.

TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ Yönetim bölümlerinde verilen büro hizmetleri bilgi ağırlıklı işler olurken Genel temizlik, hijyen bakım, onarım, çamaşırhane, yemekhane gibi değişik hizmetler enerji ağırlıklı işler USG,NMR,özel tıbbi hizmet bölümlerindeki hizmetler insan makine uyumu içerisinde hem enerji hemde bilgi ağılıklı işleri kapsamaktadır

HASTANELERDEKİ BAŞLICA SORUNLARA ERGONOMİ YAKLAŞIMI Tıp ergonomisi içinde kişilerin ; mobilya, akustik, aydınlatma, havalandırma, ısıtma, merkezi müzik sistemi, iklimlendirme … gibi konfora yönelik ihtiyaçları ve rahatları en başta düşünülmesi gereken madde olmalı. Konfor ve sedasyon ilişkisi iyi kurulmalıdır.

HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM A) Hastanelerin fiziksel yerleşim konumundan kaynaklanan sorunlar: Genellikle mimari proje hatalarından kaynaklanır. Gelişmiş ülkelerde hastane mimarisi başlı başına bir uzmanlık haline gelmiştir. Ülkemizde hastane mimarisi yeterince gelişmediğinden hastane binaları işlerlik açısından yetersiz kalmaktadır. Binanın güzelliği, iç açıcılığı geniş ve ferah olmasının yanında verilecek hizmete yetecek kadar alan ve hacim işgal etmesi ve hizmet sunmaya elverişli (yani kullanışlı ) olması gerekir. Başka amaçlar için kullanılan binaların tadilatıyla oluşturulan Hastaneleri, verimli bir şekilde kullanmamız mümkün değildir.

HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM B-) Hastane yöneticileri tarafından objektif olmayan kriterlere göre yerleşim düzeninin yapılması. C-) Hastane tetkik, teşhis, tedavi ve hasta bakım süreçlerinde yaşanan sorunlar.

HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM D) Hastane yönetimi ve işletmeciliği sorunları Hastaların her işlem için kuyrukta uzun süre beklemeleri, Tetkikler için uzak randevular verilmesi yada hastane dışına sevk edilmeleri, Her işlem için bir çok birimin dolaşılması hastanede iş akış şemalarının ergonomik düzenlenmesini mecburi kılmaktadır. Mevcut sistem içinde uygun olmayan hastane fiziki kullanımı hastanelerin kuyruk ve bürokrasisi hastaların buraya çok zorunlu olmadıkça gitmelerini engellemekte;bu da erken teşhis ve tedavilerini etkileyen bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM binalardan oluşan fiziksel bir sistem , karmaşık lojistik sistem , bir çok birimde çalışan insanların birbirleriyle ve makinelerle etkileşim halinde olduğu bir sistemdir. ( Hastanelerde 1.katta bulunan ameliyathane ve yoğun bakıma karşılık beyin cerrahi servisinin 6.katta,göz,KBB kliniklerinin 7. katta olması gibi durumlar olmaktadır. )‏

HASTANELERDE ÖNEMLİ ERGONOMİ MÜDAHALELERİ Boş zamanlarında dinlenebilmeleri için kolay ulaşım ve iletişim hattı bulunan personel odaları ayrılmalıdır. Giriş kapıları otomatik açılıp kapanabilir olmalı, Uzun koridorlarda veya büyük bekleme salonlarında duvara destek parmaklıklar konmalı. Özürlü tuvaletleri yapılmalı. Alarm ve anonslar hem görsel hem de işitsel olmalı. Görme özürlüler için özel yürüme yolları yapılmalı.

HASTANELERDE ÖNEMLİ ERGONOMİ MÜDAHALELERİ Hastaların gidecekleri yeri bulabilmeleri o anda nerede olduklarını anlayabilmeleri, çıkış noktalarını bulabilmeleri için Türkçe ve ingilizce yönlendirici levhalar yazılmalı. Hastanede olabilecek elektrik kesintilerine karşı , anlık devreye giren jeneratör bulunmalı. Hemşire çağrı zili bulunmalı Hastane polikliniklerinin merkezi bir yerinde girişe yakın tıbbi danışma ünitesi kurulmalı. Hizmet birimlerinin özelliklerine göre klima sistemlerinin kurulması sağlanmalıdır. -

DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ Literatür değerlendirmeleri ; diş hekimi , diş teknisyeni ve diş hekimliğindeki diğer yardımcı personelde boyun,omuz,dirsek,el ve bel bölgesinde birikimsel zedelenme hastalıklarının sıklıkla görüldüğünü göstermektedir. Diş hekimliği ile ilgili sorunların büyük çoğunluğu cerrahi uygulama alanındaki hekimler ve sağlık personeli için de geçerlidir

DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ Ağız ve diş sağlığı hekimlerinin: Kötü postürde çalışmaları Hareketlerin hızlanması Tutulan aletlerin kayganlığının yüksek olması Bir şeyin güçlü şekilde tutulması için başparmak ve işaret parmağının kullanılması Kavrama kapasitesini azaltan küçük ve ince saplı araçların kullanılması sorunu artırmaktadır.

DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ BU SORUNLARIN ÖNLENEBİLMESİ İÇİN: Mümkün olduğunca diş hekimliği uygulamalarında modern teknolojinin kullanılması ,eski araç gereç ve donanımın ergonomi kurallara uygun yenileriyle değiştirilmesi Kullanılan malzeme ve koltukların ergonomik ilkelere uygunluğunun sağlanması Tek bir duruş biçiminde çalışmalarını gerektiren uygulamalarda ,kısa aralar vermeye özendirilmesi

DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ BU SORUNLARIN ÖNLENEBİLMESİ İÇİN: Bütün personelin ağırlık konusunda eğitilmesi Her amaca uygun olarak ayarlanabilen sandalyelere sahip olmaları Uygun aydınlatmanın sağlanması Yavaş donan amalgamların tercih edilmesi

LABORATUAR ERGONOMİSİ Laboratuvar personeli işleri gereği önemli ergonomik riskler altındadırlar. bel ağrısı, şişme, karıncalanma, uyuşma, güçsüzlük veya yorgunluk yanma ,kramp, parmak,bilek, başparmak, ön kol,dirsek,boyun ve omuz ağrıları, önemli uyarıcı belirti ve bulguları oluşturmaktadır.

LABORATUAR ERGONOMİSİ Laboratuarda ergonomik stres etmenleri pipetle çekme, çeker bacalar, laboratuar çalışma tezgahları, mikroskop incelemesi, biyolojik güvenlik kabinleri, Bu tip laboratuar uygulamaları ileri derecede yineleme özelliği taşıyan, statik postürü zorlayan durumlardır:

LABORATUAR ERGONOMİSİ El,ön kol başparmak ve parmakların yineleme hareketleri Pipetle çekme yada kapak açma işinde parmak uçlarıyla kavrama hareketlerinin sık yapılması(her 20 dk bir ara verilmelidir)‏ Aşırı uzanma gereksinimleri Baş parmağın aşırı zorlanmasına yol açan uygulamalar Tüplüklerin ,çözelti kaplarının,atık kaplarının uygun yükseklikte olması sağlanmalıdır. Uzun süre ayakta çalışma Yetersiz yükseklik ayarı

LABORATUAR ERGONOMİSİ Özellikle üniversite hastanelerinde birçok çalışma tezgahının yüksekliğinin ayarlanabilmesi mümkün değildir Bu nedenle kullanılacak sandalyelerin ayarlanabilme sınırının çok geniş olması sağlanmalıdır.

LABORATUAR ERGONOMİSİ Uzun süre mikroskoba bakmaya bağlı olarak boyun,omuz,gözler,bel el,kol ve bilekte önemli zorlanmalar ortaya çıkar. Mikroskoba bakılırken mümkün olduğunca dirsekler vücuda yakın tutulmalı kanatlama yapılmamalıdır. Mikroskop okülerinin gereğinde kullanıcıya yaklaşmasını sağlayacak uzatma mekanizmalarından yararlanılmalı YA DA ergonomik yeterliliği yüksek miroskoplar seçilmelidir.

HEMŞİRELER Kas iskelet sistemi hastalıklarıyla karşılaşan önemli meslek gruplarından biri hemşire ve hasta bakıcılardır ABD de 1998 travma rakamlarına göre hastanelerde çalışan 100 hemşirenin 12 si, bakım ev.de çalışan 100 hemşireden 17.3 ü omurga ile ilgili sorunlarla karşılaşmaktadır. Bunun temel nedeni hasta taşıma ve hastaların yataktan sedyeye sedyeden yatağa alınması gibi Kaldırma , itme , çekme hareketleridir.

HEMŞİRELER Cerrahlar,diş hekimleri gibi hemşirelerin omurga sorunlarının çözümlenmesinde: Uygulama eğitimi Kaldırma işlemlerinde mekanik araçların kullanılması Doğru Postür eğitimi uygulama davranışları ile ilgili sistemli eğitici denetim gereklidir.