Finansal İktisat Prof. Dr. Hasan Şahin Etkin Piyasa Hipotezi Finansal İktisat Prof. Dr. Hasan Şahin

Etkin Piyasaların Tanımı Etkin sermaye piyasaları bilgiyi etkin biçimde işleyen piyasalardır. Etkin piyasa ile kast edilen bilgi etkinliğidir. İlgilendiğimiz işlemsel etkinlik değildir.Diğer deyişle Etkin piyasa ile biz piyasanın yeni bir bilgiye doğru ve hızlı bir şekilde adapte olmasını anlıyoruz. Bilgi etkin piyasa hisse senetlerinin herhangi bir noktada gözlemlenen fiyatlarının o noktadaki bütün bilgileri doğru biçiminde yansıttığını ifade eder. Bu yüzden etkin piyasa bilgiyi anında ve tamamıyla fiyatlara yansıtır.

Tarihçe 1950 öncesi, temel (fundamental) ve teknik (technical) yaklaşımların piyasayı yenebileceği inancı vardı. Diğer bir deyişle bu yaklaşımlar aracağıyla piyasadan para kazanmak mümkündü. 1950 ve 1960’lardaki çalışmalar bunun aksine bilgiler sunmaya başladı. Spesifik olarak, araştırmacılar hisse senedi fiyatındaki değişmelerin (fiyatların kendisi değil) rassal yürüyüşe (random walk) sahip olduklarını buldular. Buldukları diğer bir bulgu ise hisse senetlerin yeni bir bilgiye anında tepki vermesi idi. O zamana kadar inanılan ise fiyatların bilgiye yavaş yavaş tepki vermesi yönünde idi.

Etkin Piyasa Hipotezi Etkin Piyasa Hipotezi (EPH) üç değişik biçimde (formda) kendini gösterir. : Zayıf Form Yarı güçlü Form Güçlü Form

EPH’nin grafiksel gösterimi Bütün tarihsel fiyat ve getiriler Görüldüğü üzere zayıf form en az bilgiyi içerendir. Buna karşılık güçlü form ise bütün bilgileri içerendir. Dikkat edilecek bir husus ta grafikte içeriden dışarı doğru gittikçe dışardaki formların kendinden öncesini de kapsamasıdır. Bütün bilgiler, özel ve kamuya açık Bütün kamusal bilgiler

Zayıf Form EMH’nın zayıf formu geçmiş fiyatlar, işlem hacmi ve diğer piyasa bilgilerinin hisse senedinin gelecekteki fiyatını tahmin etmekte herhangi bir bilgi sağlamayacağını söylemektedir. Eğer hisse senedi fiyatındaki değişmeler rassal ise geçmişteki fiyatlar gelecekteki fiyatları öngörmek için kullanılamaz. Fiyat değişiklikleri rassal olmalı çünkü fiyatları değiştiren bilgidir ve bilgi piyasa rassal olarak gelir. Fiyatlar yeni gelen bilgi geldiği zaman hızlı bir biçimde değişmelidir. EMH’nin bu biçimi, formu eğer doğru ise teknik analiz yapılmasını reddeder. Teknik analiz yapılmasının herhangi bir faydası olmayacaktır. Yakın zamandaki çalışmalar piyasaların zayıf biçimde etkin olduğunu göstermektedir.

Zayıf Formun test edilmesi Ardışık (Serial) korelasyon. Run testi. Filtreleme kuralları. Nisbi güç testleri. Bu alanda bir çok çalışma yapılmıştır. Yapılan bu çalışmaların hemen hemen çoğu zayıf formda etkinliğin var olduğunu desteklemektedir. Bununla beraber bazı anomaliler gözlemlenmiştir.

Yarı Güçlü Form Yarın güçlü formda fiyatların kamuya açık bütün bilgileri ve geleceğe ilişkin bilgileri yansıttığı yansıttığı ifade edilir. Bu form yeni bilgilerin çok hızlı bir şekilde fiyata yansıdığını ve geçmiş bilgilerin daha yüksek bir kazanç sağlamada işe yaramayacağını söyler. Eğer yarı güçlü form doğru ise temel analiz kullanımı reddedilir. Çalışmaların bir kısmı piyasaların bu anlamda etkin olduğunu bulmuştur fakat sonuç kesin nitelikte değildir.

Yarı güçlü formun test edilmesi Olay çalışmaları (Event Studies) Hisse senetleri bölünmesi Kazanç açıklamaları Analiz tavsiyeleri

Güçlü Form Güçlü form fiyatların bütün bilgiyi (kamusal yada özel) yansıttığını söyler. Özel bir bilgiye sahip olunsa bile extra gelir sağlanamaz. Çalışmaların çoğu piyasanın bu anlamda etkin olmadığını göstermektedir.

Anomaliler (ayrık durumlar) Anomaliler EPH hipotezine ters düşen açıklanamayan ampirik sonuçlardır. : Küçük büyük olma etkisi (The Size effect). Ocak ayı etkisi. Fiyat kazanç oranı (P/E Effect). Haftanın günü etkisi (Pazartesi etkisi).

Büyüklük Etkisi 1980’lerin başında yapılan çalışmalarda küçük firmaların hisse senetlerinin büyük firmaların hisse senetlerinden daha iyi getiri sağladığı bulundu. Küçük firmaların hisse senetleri büyük firmaların senetlerinden daha iyi performans sergilemektedir.

Ocak Ayı etkisi Hisse senetlerinin ocak ayındaki getirisi yılın diğer aylarındaki getirilerden daha yüksek gözükmektedir. Bu sonuç büyüklük etkisi ile bağlantılı olabilir. Çünkü ocak ayında daha yüksek getiri sağlayanlar genellikle küçük firmalardır.

Fiyat kazanç etkisi Düşük fiyat kazanç oranına sahip hisse senetlerinden oluşan portföylerin yüksek fiyat kazanç oranına sahip olan portföylerden daha yüksek getiriye sahip olduğu bulunmuştur. Bu sonuç da büyüklük etkisi ile bağlantılı olabilir. Düşük fiyat kazanç oranına sahip hisse senedi almak küçük şirket hisse senedi almak ile eşdeğer gibidir.

Haftanın Günü Etkisi 1963 ile 1985 yılı arasında günlük verileri kullanarak yaptığı çalışmada Keim cuma günlerindeki getirilerin beklenenden yüksek Pazartesi günü getirilerinin de beklenenden düşük olduğunu bulmuştur. Bunun nedenini Pazartesi günü getirisinin gerçekte Cuma Kapanıştan Pazartesi Kapanışı yansıtmasından dolayı olabileceği ifade edilmektedir. Pazartesi sadece bir günü yansıtmamaktadır.

Etkin Piyasa Hipotez Testlerinin Özeti Zayıf form desteklenmekte ve bu nedenle teknik analiz tutarlı bir şekilde piyasadan para kazanmayı sağlamaz. Yarı güçlü form çoğunlukla desteklenmekte bu nedenle temel (fundamental) analiz piyasadan para kazanmayı sağlamaz. Güçlü form genellikle desteklenmemektedir. Bunun anlamı eğer gizli bir bilgiye sahipseniz bunu para kazanmak için her zaman kullanabilirsiniz. Sonuç olarak bir çok kişi piyasanın etkin olduğuna (tam etkin olmasa da) inanmaktadır. Uzun dönemde her hangi bir sistemin yada analizin piyasa fiyatlarını önceden öngörmesi ve bu yolla sürekli para kazanmayı sağlaması mümkün değildir.