Kırsal Kalkınma Politikası

Kır & Kırsal Kalkınma Kır, kent olmayan yer. Kent kadar nüfusu olmayan, nüfusu dağınık halde olan, tarıma dayalı ve birincil ilişkilerin baskın olduğu yerleşme ve toplum yapısı. Kır-kent karşıtlığı ve Aydınlanmacı evrim anlayışının içeriği, Kıra yüklenen (-), kente yüklenen (+) anlam Kır=Duygu, kent=akıl

Kıra yüklenen (-) lik doğru mu? Hayat sadece akılla mı kavranabilir?(Pür rasyonalizm) Sınırlı rasyonalizm ve kıra bakışta yumuşama Kır ve köy farklılığı gündelik kullanımdaki alışkanlık Kalkınma (gelişme); yaşamdaki çok yönlü iyileşme. Kırsal Kalkınma; kırdaki ulaşım ve eğitim olanakları, sağlık hizmetleri, bilgi ve iletişim teknolojilerine erişim, kültürel olanaklar ile ortalama ömrün artışı gibi çeşitli yaşam kalitesi standartlarında gelişmeyi kapsar.

Sürdürülebilir Gelişme; gelişme çabalarında hem doğal kaynakların hem de gelecek kuşakların dikkate alınmasını ifade eder. Doğal kaynakların korunarak-geliştirilerek verimli kılınmasını; gelişme ile doğal kaynak dengesinin gözetilmesini;gelişme süreçlerinde doğal ve çevresel değerlerin korunmasını; gelişmenin ve doğal kaynakların faydasının gelecek kuşaklara aktarılmasını ve istikrarlı ve güvenli bir yaşamı öngören yaklaşım.

Kır Merkezli Çözüm Önerileri Modern zamanda kırın kendi imkanları cazibesini kaybetmiştir. Kır kentin imkanlarıyla yaşanılabilir olarak tasarlanmaktadır. Bu nedenle, önerilen yöntemler kırı olduğu biçimiyle korumaya değil, kentte de var olan bir takım modern olanaklarla donatmayı içermektedir. Yani çözümler, kır ve kentin avantajlarını birleştirme üzerine kuruludur.

Bahçe Kent (Garden City)-1902 Sanayileşme ile çevre kirlenmesinin ort. çıkardığı sorunlara karşı çözüm olarak, uydu kent biçiminde, İng. Ebezener Howard tarafından önerilmiştir. Nüfusu 32.000 ile sınırlandırılması önerilen bahçe kentlerden ilki Londra yakınlarında kurulmuş olan Letchworth’tur. Howard, konuyu iki kitabında ele alır: 1. Reforma Barışçıl Bir Yol: Yarın/1898, 2. Yarının Bahçe Kentleri/1902

Howard: Kırın yoksunlukları;çalışma saatleri, ücret seviyesi, işsizlik, altyapı yoksunluğı, sosyalleşme mekanlarının olmayışı Kırın üstünlükleri; güzel doğa, bol temiz hava, güneşi, suyu, toprağı, düşük kira vd. Kentin yoksunlukları; doğadan kopukluk, ikincil ilişkiler, yalıtılmış birey, işe gidişi geliş süresinin uzun ve maliyetli oluşıu, kiraların yüksekliği, uzun çalışma süreleri, sanayi merkezli iş, sanayinin kirleticiliği, yoksul mahalleler, yoğun göç ve işsizlik, Kentin üstünlükleri; toplumsal fırsatlar, sosyalleşme mekanları, ücretlerin görece dolgun oluşu, iş imkanları, kentsel altyapı ve hizmetler, zenginlerin oturduğu zengin semtler.

Kır-Kent Arası Olamaz mı? Bahçekentler: doğal güzellikler, toplumsal fırsatlar, erişilebilir mesafede tarımsal alanlar, çocukların oynayabileceği parklar, Düşük kiaralr, yüksek ücretler, yatırım olanakları ve sermaye birikimi için yaratılacak fırsatlar, Havası ve suyu temiz, kanalizasyonu olan, aydınlık ve havadar bahçeli evleri olan, sefalet yuvalarından temzilenmiş, kirlilikten arındırılmış bir kent yapısı. Özgürlük ve işbirliği üzerine kurulu kent.

Bahçekent fikri, modern kensel gelişmeye bir tepki. Howard, 1899 Bahçe Kenti Topluluğu’na öncülük etti. Bu Topluluk, Letchworth Bahçe Kenti’nin yapılması ve finansmanında etkili oldu. Bunu Welwyn Bahçe Kenti izledi. Bahçe kentler, 2.DS sonrası İngiliz hükümetinin «yeni kentler» politikasının ilham kaynağı oldu.

Letchworth Bahçe Kenti

Yeni Kent (New Town) Aşırı büyüme eğilimi olan kentin yükünü hafifletmek, nüfusu ülkede dengeli yaymak, afet sonrası yeni bir yer kurmak amacıyla sıfırdan bir kentin inşa edilmesi. 2.DS sonrası İngiliz hükümeti tarafından Londra’nın yükünü hafifletlmek amacıyla gündeme gelen bir politika. Kırdan kente yönelen göçü kent dışında tutmayı hedeflediğinden, kırsal pol. İçinde değerlendirilir. Kırdan kente göçü, belirlenmiş bir merkeze yönlendirdiği için, kendiliğinden kentleşmeyle zıtlık oluşturur (güdümlü kentleşme).

Yeni kent fikri, sanayi-nüfus-göç ilişkisine dayalı kısır döngüden ortaya çıkmıştır. Robert Owen’in fikirlerinden esinlenilerek ortaya atılmıştır. Ancak öncüsü Frederick J. Osborn. Howard ve Osborn’un düşünceleri etkileşimlidir. Osborn’un yeni kent girişimleri 1930’lu yıllarda başarısız olmuştur. Onun düşündüğü yeni kentler yerine, mevcut kentin kenarında «banliyö kent» ortaya çıkmıştır.

1938’de Kraliyet Komisyonu kurularak, kentleşmede yerelleşme esası belirlenmiş ama 2. DS bunun uyg. engellemiştir. 1946’da İng. de Yeni Kentler Yasası Kabul edildi ve 46’dan itibaren 25 yeni kent kuruldu. Yeni kentler hareketi, başka ülkelerde de etkili oldu. SSCB’de 1917 Bolşevik Devrimi’nden sonra 800’den fazla yeni kent kuruldu. ABD, 1960’lardan sonra yeni kentler pol. hayata geçirebilmiştir. Ülkemizde de pek çok yeni kent isimli kent vardır ama bunlar, yeni kentler pol. ürünü değildir. Bu tür kentler bizde en çok afet sonrası ort. çıkan kentlerdir.

Yeni kentler Pol. Başarılı Oldu mu? YK Pol, 1. kırsal göçün kırdan kente gelişini engellemek, 2. kent nüfusunun ve genişliğinin bir plan çerçevesinde gelişmesini sağlamak hedeflerine sahipti. Uygulama örnekleri, bu iki hedefe ulaşma konusunda başarısız oldunduğunu ort. Koymuştur.

Kentsel Köy (Urban Village) Kırı terkedenlerin, kent merkezinin göç güzergahı üzerinde yerleştirilmelerini esas alan kentleşme pol. Kent Plancısı Richard Meier’a aittir düşünce. Kente göç güzergahı üzerine yerleşecek olan nüfus ve oluşacak yerleşim yerleri, daha sonra ana kentle birleşecek ve metropolitan kent ort. Çıkacaktır. Bu, kendiliğinden oluşmayacağı için, yönlendirilmelidir. Kentsel köylerin kurulma aşamasında göç edenlere bazı toplumsal hizmetler sunulacak, bahçıvanlık gibi yöntemler öğretilecek, kentsel köylüler, metropolitan bölgenin hakim üretimi sanayileşmeye hazırlanacaktır.

Kentsel köyler de kır-kent arası denge fikri üzerine kurulu. Kentsel köy, toplum bilincinin olduğu, birbirini destekleyen insanlardan oluşmalıdır. Bir ucundan diğer ucuna 10 dk. gidilebilmelidir. Yani bütün faaliyetler yaya erişim merkezlidir. Dış çeper yeşil kuşakla tanımlı olup, kentsel köyün merkezi, ilişkilerin, ortak kullanımın, odakların olduğu yoğun bir gelişmiş bir yerdir.

Kırsal Kent (Rural Town) Raanan Weitz Kırsal kent, kentleşme sürecinde kentlerde yığılmayı önl. İçin sadece bir imkan değil, bir gerekliliktir de. Kırsal kent, kır ile kent arasında bir köprüdür. KK, kır ile kentin arasında, sadece tarım ve sanayi kuruluşlarına açık olan ve bu yüzden köyün ticaret ve sanayisinin merkezi olarak işlev gören, bundan dolayı da sessiz merkez olarak adlandırılan bir yerin oluşturulmasını; kırda oturanların işleri bitince köylerine dönmelerini, bu sayede kentlerde aşırı birikmeyi önlemeyi amaçlayan bir politikayı içerir.

Köy Kent Kırın ve kentin iyi taraflarını bir araya getirmeyi amaçlayan ve nüfusu kırsal alanda tutmayı öngören öneri. CHP’nin önerisidir. İlk kez 1969 seçim beyannamesinde yer almıştır. Daha sonra Köy İşleri Bakanlığı bu fikre sahip çıkarak, 1973 yılında bu amaçla bir rapor hazırladı. B. Ecevit’in 1999’daki koalisyon hükümeti dön. De uygulamak istedi. Ancak daha sonra kesintiye uğramıştır. KK, birden fazla köyün birlikte düşünülmesine dayalı bir köy kümesi oluşturularak, bunların ekonomik, sosyal şartlarının dikkate alınmasını; bu köylere yönelik hizmetlerin bir plana göre yürütülmesini; böylece köyler arası işbirliği ve dayanışmanın ortaya çıkmasını amaçlar. KK; bir kentte ne varsa köylerde de aynı düzenin kurulmasını öngörür. Böylece köylü, köyde tutulabilecektir. B. Ecevit, 1978-79 dön. de Van ve Bolu’da, 2000’de Ordu’nun Mesudiye ilçesinde köykent projesini uygulamaya sokmuştur.

Tarım Kent Köy kentten esasta çok farklı değildir. MHP tarafından gündeme getirilmiş bir KK politikasıdır. TK, bölgenin özelliklerine göre 8-10 köyün bir birim oluşturacak biçimde bir araya getirilen köylerin merkezindeki köyün tarım kenti yapılması esasına dayanır. Hizmet ve olanak yönünden köylerin birleştirilmesini öngörür. Belirlenen merkez köye ve bu köyle diğer köyler arasında düzenli yol bağlantısıyla bağlantı kurulması esastır. Tarıma dayalı orta büyüklükte bir sanayi Tarım araçlarıyla ilgili atölyelerin açılması

Diğer Öneriler Toplum Kalkınması Örnek Köy Çok yönlü kırsal alan planlaması Merkez köy

Türkiye’de KK Politikası Gen. Ol KK, özel olarak da kırsal mekansal kalkınma, tarımsal politikaların parçası ol. Görülmüştür. Bu eğilim değişmeye başlamıştır.

Tek Parti Dönemi Nüfusun ¾’ü kırsalda. Ankara’nın başkent olması (1923) Köy Kanunu (1924) Aşar Vergisinin kaldırılması (1925) 1929 Buhranı ve devletçilik uyg. İlçe ve kasabalarda fabrikalar kurma (Kırıkkale, Nazilli, Karabük, Turhal vd.) Fiyat istikrarsızlıklarına müdahale: Ziraat Bankası ve Tarım Mahsulleri Ofisi’ni bu süreçte kullanma Köy Enstitüleri Üretim Çiftlikleri Halkevleri, Halkodaları

Çok Partili Dönem 1948’den sonra traktörün tarıma girmesi ve etkisi (1- 10 ilişkisi). Tek parti dön. de Osmanlı’dan kalan 4000 km. demiryoluna bir o kadar ekleme 1950’den sonra karayolu ağırlıklı bir ulaşım politikası Kırsal için karayolu daha önemli 1960 sonrası yurt içi ve yurt dışına göçler 1960 sonrası DPT’nin kurulması ve 5 YKP’nin hazırlanması Planlı kalkınma döneminde toplum kalk., merkez köy gibi kısmi uygul. Gidilmiş Bu dön. Tarım reformu da yapılmak istenmiş ama çok mesafe alınamamıştır.

Dışa Açık Ekonomiye Geçiş 1980 sonrası benimsendi. Kentleşme ve sanayileşme hızlanmıştır. Tarım toprakları yerleşime açılmıştır GAP süresinde bitirilememiş, sürekli ileri tarihlere ertelenmiş ve bugüne gelinmiştir. GAP’ta enerji gibi sanayi merkezli ihtiyaçlar ön plana çıkmış, sulama projeleri geri planda kalmıştır. Dışa açık ekonomi ile tarımda kendimize yeterliliğimiz tartışılır olmuştur. Tarımla ilgili bazı kamu kurum-kuruluşlar özelleştirilmiştir. EBK, SEK, TZDK Öte yandan KÖY-DES gibi projelerle köylere yol, kanalizasyon, su gibi hizmetler götürülerek, buralarda yaşam kalitesi iyileştirilmektedir. AB üyelik süreci, kırsal kalkınmaya çok boyutlu bakmayı gerektirmekte.

Kırsal Alanda Gelişmeler Küreselleşme sürecinde kırsalın durumu Kırsal alan-turizm ögesi olma, kırsal alanın sosyolojik olarak etkilenmesi, ilişkilerde kar güdüsünün kendini hissettirmesi Bilgi iletişim teknolojileri ve kırsal alan Kırsal alan ve mevsimlik işçiler