ELAZIĞ TARIM (BİTKİSEL ÜRETİM) SEKTÖRÜ Eylül 2014

Global Tarım Trendleri Türkiye’de Tarım Elazığ ve Tarım

Tarım sektöründe global konular. Değişmeyen tarım yapılabilir araziye karşılık artan Dünya nüfusu Küresel ısınmaya bağlı kuraklık ve iklim değişiklikleri Gıda fiyatlarında artış Dünya üzerindeki kullanılabilir su kaynaklarının azalması Bio-enerji kullanımının yaygınlaşması ile artan enerji bitkileri tarımı Hayvan besleme amacı ile yapılan tarımsal üretimde artış (*) Türk Traktör 2012 Q3 Yatırımcı Raporu

Tarım Alanı (Toplam Alanın %’si Olarak) Nüfus Gelişimi (mio kişi) Dünya’da ve Türkiye’de hızla çoğalan nüfusun beslenebilmesi için aynı kalan tarımsal alanlarda üretimin artırılma ihtiyacı vardır. Tarım Alanı (Toplam Alanın %’si Olarak) Nüfus Gelişimi (mio kişi) Dünya üzerindeki tarım alanları büyüklüğü son 20 yılda azalış yönündedir. Türkiye’de tarım alanı büyüklüğünde 1960-2000 yılları arasında artış yaşanmıştır, son 10 yılda Türkiye de düşüş trendindedir. Yüksek gelir düzeyindeki ülkelerde, şehirleşmenin etkisi ile tarım alanları giderek azalmaktadır. 2019 yılında, Dünya nüfusunun 7,5 milyar olması beklenmektedir. Hem Türkiye, hem de Dünya, 2019 yılında, 40 yıl öncesine (1980) oranla 1,9 kat daha kalabalık olacaklardır. (*) IMF ve Dünya Bankası İstatistikleri

Dünya üzerinde ortalama sıcaklık artmakta, doğal afetler çoğalmaktadır. Global Ortalama Sıcaklık (oC 5 yıllık ortalama) Doğal Afet Sayısı (Adet) Jeolojik Olaylar (Deprem, tusunami, volkanik hareketler) Meteorolojik Olaylar (Fırtına) Hidrolojik Olaylar (Sel, Yer Kayması) İklimsel Olaylar (Aşırı sıcak, Orman yangını, kuraklık) Son 140 yılda, sıcaklık 1 derece artmıştır. 1960 sonrası en hızlı artış dönemidir. (*) BBC, Munich RE, Maxwell Boykoff & Maria Mansfield

2050 yılında bugünkü ihtiyacın %54 fazlası suya ihtiyaç duyulacaktır. Fiziki anlamda su sıkıntısı yaşayan bölgeler Global olarak kullanılabilir su kaynaklarının; %70’inin tarımsal sulama, %22’sinin endüstriyel uygulamalar ve %8’inin ev içi kullanıma harcandığı belirtilmektedir. Bununla birlikte, bölgesel olarak kullanım alanları önemli farklılıklar göstermektedir. Kullanılabilir su kaynaklarının daha az olduğu bölgelerde çoğunlukla tarımsal uygulamalar için kullanılmaktadır, gelecekte kullanılabilir kaynakların azalması, tarım sektörünün de işlememesi anlamına gelecektir. Fiziki anlamda su sıkıntısına yaklaşan bölgeler Ekonomik anlamda su sıkıntısı yaşayan bölgeler Çok az veya hiç su sıkıntısı yaşamayan bölgeler (*) ……….

Günlük Bioyakıt Üretimi (bin varil) Bioyakıt üretimi son dönemlerde biraz yavaşlamakla birlikte, ülkelerin tarımsal üretimlerinde önemli yer kazanmıştır. Günlük Bioyakıt Üretimi (bin varil) Dünya Hububat Tüketimi Hububat üretimi giderek artan şekilde bioyakıtlar için kullanılmaktadır. Bu durum gıda emtia fiyatlarını artırmaktadır. Hububat: Arpa, mısır, yulaf, çavdar, süpürge darısı, buğday ve durum buğdayını kapsamaktadır. Ethanol endüstrisi, ABD’nin mısır üretiminin %40’ına karşılık gelmektedir, Brezilya’da şeker kamışı üretiminin önemli kısmı ethanol üretimine gitmektedir. Bioyakıt üretimi 2004-2010 yılları arasında çok hızlı büyüme göstermiştir. 2010 yılından sonra özellikle artan gıda fiyatlarının da etkisi ile paralel bir seyir izlemektedir, 2016 yılına kadar çok önemli bir artış olmadan devam etmesi beklenmektedir. (*) EIA, International Energy Statistics

Gıda fiyatları özellikle 2005 yılından sonra yükselişe geçmiştir, 2012 fiyatları 2005 fiyatlarının 2 katı düzeyindedir. FAO Gıda Fiyat Endeksi (1990 = 100) IMF Gıda Fiyat Endeksi (2005 = 100) IMF Endeksine göre 1992-2005 yılları arasında sabit kalan, hatta düşüş eğilimi gösteren gıda fiyat endeksi, 2005 yılından sonra 2008 yılına kadar %75 artmıştır. 2008 sonrası düşüşe geçen endeks, daha sonra tekrar yükselişe geçerek 2011 yılında zirve yapmıştır. FAO Endeksi de, IMF endeksi ile paralel ilerlemektedir. FAO endeksine göre fiyat artış düzeyi daha yüksek seviyelerdedir. (*) IMF ve FAO İstatistikleri

Global Yem Endüstrisi, 2013 yılında 1 milyar ton seviyesine ulaşmıştır, son 40 yılda üretim 4 katına çıkmıştır. Üretim (mio ton) (*) 2012-2013 değerleri Alltech raporuna göredir.

Global Tarım Trendleri Türkiye’de Tarım Elazığ ve Tarım

Türkiye tarım sektörü, ülke ekonomisinden biraz daha yavaş olmakla birlikte, istikrarlı şekilde büyümektedir. Milyar TL GSMH (Cari Fiyatlar) Milyar TL Milyar TL GSMH (1998 Sabit Fiyatlar) Milyar TL Son 14 yılda Tarım sektörü cari fiyatlara göre değerlendirildiğinde 5,9 kat büyümüştür. Aynı dönemde Türkiye ekonomisi cari fiyatlarla 8,4 kat büyümüştür. 2000 yılında Tarımsal GSMH’nın toplam GSMH içi payı %10,1 seviyesindedir, 2013 yılında bu rakam %7,4 seviyesine gelmiştir. Cari fiyatlar açısından değerlendirildiğinde Tarımsal GSMH, son 14 yılda sürekli büyümüştür. Son 14 yılda Tarım sektörü 1998 sabit fiyatlara göre değerlendirildiğinde 1,3 kat büyümüştür. 1998 sabit fiyatlarına göre 2013 yılında Tarımsal GSMH’nın, toplam GSMH içi payı %9,2 seviyesindedir. Cari fiyatlar açısından değerlendirildiğinde Tarımsal GSMH, son 14 yılda sürekli büyümüştür. 1998 sabit fiyatlar hesabına göre Tarımsal GSMH son 14 yılda sadece 3 kez gerilemiştir, 2001-2003 ve 2007. Son 6 yıldır sürekli büyümektedir. (*) TUİK

Endonezya, Japonya’nın yerine üst sıralarda yer bulmuştur. Türkiye tarım sektörü, Dünya’nın en büyük tarım sektörlerindendir, Avrupa bölgesinde ise en büyük konumundadır. ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 1 ÇİN 2 ABD HND 3 4 JAP BRA END 5 FRA TÜR 6 RUS NİJ 7 İTA 8 MEK 9 İSP 10 ALM PAK 11 ….. 14 2000-2005 döneminde İtalya ve İspanya ilk 10 ülke arasından çıkmış, onların yerine Rusya ve Nijerya yerleşmiştir. 2011-2012 döneminde Fransa ilk 10’dan çıkmış, onun yerine Pakistan yükselmiştir. Endonezya, Japonya’nın yerine üst sıralarda yer bulmuştur. Türkiye, Avrupa’daki en büyük tarım üretim değerine sahip ülke konumuna gelmiştir. Son 10 yılda, Dünya üzerinde en büyük ikinci 5 arasında sürekli olarak yer almıştır. (*) World bank

1 2 3 4 5 Türkiye lider üretici ülke. FINDIK VİŞNE KAYISI KİRAZ Coğrafi olarak çok uygun bir iklim kuşağında bulunan Türkiye, yeterli doğal kaynaklara sahip bir ülke konumundadır. Artan nüfus ve alım gücü ile tarım sektörünü destekleyecek kapasiteye sahiptir. Özellikle gelişen üretim teknolojileri ve iklim avantajları sayesinde Türkiye pek çok tarımsal ürünü yıl boyu belirli standartlarda üretebilme ve bu ürünleri pazarlayabilme potansiyeline sahiptir. Türkiye yetiştirdiği bir çok ürünle tarım üretiminde dünya sıralamasında yer almaktadır. MERCİMEK BAL ANTEPFISTIĞI İNCİR FASÜLYE CEVİZ ZEYTİN NOHUT 1 2 DOMATES PATLICAN 3 GREYFURT ŞEKERPANCARI 4 5 (*) Türk Traktör 2012 Q3 Yatırımcı Raporu

Tarımsal İstihdamın Gelişimi (%) Türkiye tarımsal istihdamı azalış trendinde olmakla birlikte, halen tüm istihdamın %21’lik kısmına karşılık gelmektedir. Bin Kişi Tarımsal İstihdamın Gelişimi (%) 1950 1960 2010 Belçika 9,3 7,6 1,4 Hollanda 11,5 3,3 2,8 Almanya 18,5 14,0 1,6 Fransa 26,9 22,4 2,9 İtalya 40,0 32,8 3,8 ABD 12,0 10,0 3,0 Önemli Avrupa ülkelerinde tarımsal istihdam oranları %5’in altındadır. 2005 yılından sonra istatistiksel olarak yeni bir seri kullanılmaya başlanmıştır. Tarım sektöründen çözülen işgücünün, hizmet sektörüne kaydığı görülmektedir. Kırsal alanda hizmet sektöründeki istihdam oranında, tarımdaki orana paralel artış gözlenmektedir.

Sulama ve nadas konusunda etkinliğin ve verimliliğin artması bütünsel olarak verimliliği artıracaktır. Sulama Tipleri Tarım İşletmeleri Sayısına Göre Tarım Alanı Büyüklüğüne Göre (Sadece Tarla) Payı giderek azalmakla birlikte, halen işlenen tarım alanlarının %15’lik kısmı nadasa bırakılmaktadır. Sulanan alan ve sulama türünde önemli gelişim alanları vardır. Damla sulama yöntemi henüz çok sınırlı seviyelerde uygulanmaktadır.

Tarım ihracatı 2002 yılından itibaren yukarı yönlü olmakla birlikte, 2006 yılı sonrasında artan ithalatını karşılayacak düzeyde değildir. Tarım Ürünleri İhracat ve İthalat Değerleri Milyon USD Toplam İthalat içinde Tarım Ürünleri İthalatı Payı Toplam İhracat içinde Tarım Ürünleri İhracatı Payı ISIC Rev.3 kategorisine göre değerlendirme yapılmıştır. Sadece Tarım ve Ormancılık faslı dikkate alınmıştır. Tarım Ürünleri boyutunda cari açık 2011 yılında en üst düzeye ulaşarak 3,7 milyar USD olmuştur. 1990-95 yılları arasında %15 olan toplam ihracat içi pay, 1995-2000 döneminde %8 seviyesine gerilemiştir. 2000 yılından sonraki son 13 yılın ortalaması %4’dür. (*) TUİK

Tarımsal Destek Ödemelerinin Dağılımı Türkiye’de tarıma ayrılan kaynaklar 2013 yılında 13,6 milyar TL ile rekor düzeye ulaşmıştır. Tarımsal Destek Ödemelerinin Dağılımı Tarımsal Destek Ödemeleri Tarımsal Kredi Faiz Desteği (Ziraat Bankası) Tarıma Ayrılan Toplam Kaynak 2002 2,8 milyar TL … …. 2008 5,1 milyar TL 0,4 milyar TL 7,2 milyar TL 2010 5,4 milyar TL 0,53 milyar TL 8,4 milyar TL 2011 7,8 milyar TL 0,77 milyar TL 2012 11 milyar TL 2013 (B) 8,9 milyar TL 13,6 milyar TL (*) Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 2013 yılı Bütçe Konuşması

Global Tarım Trendleri Türkiye’de Tarım Elazığ ve Tarım

Son 17 yıl içinde Türkiye’nin tarım yapılan alanı %11 azalırken, Elazığ’da tarım yapılan alan büyüklük olarak aynı kalmıştır. Mio Dekar Mio Dekar Tarım Alanı Büyüklüğü Elazığ, Türkiye yüzölçümünün %1,2’sine, tarım alanlarının %0,7’sine sahiptir. Tahıl alanları, sebze bahçeleri ve meyve bahçeleri payı, toplam tarım alanı ile dengeli biçimde %0,7 seviyesindedir. Türkiye’de nadasa bırakılan alanların %2,5’i Elazığ’dadır. (*) TUİK

İşlenen tarım alanlarından elde edilen gelir boyutunda Elazığ, Türkiye ortalamasının bir miktar altında kalmaktadır. Antalya Türkiye Ortalaması Konya Tarımsal Üretim Değeri 2013 (milyar TL) Mersin Şanlıurfa İzmir Adana Ankara Rize Elazığ Tarımsal Arazi (Nadas Hariç) Mio Dekar (*) TUİK

Dekar Başına Kazanç (1000 TL) Tarımsal Arazi (Nadas Hariç) Mio Dekar Kendisi ile benzer boyuttaki iller ile karşılaştırıldığında da Elazığ ortalamanın bir miktar altında kalmaktadır. Dekar Başına Kazanç (1000 TL) Türkiye Ortalaması Tarımsal Arazi (Nadas Hariç) Mio Dekar (*) TUİK

Tarımsal alanların kullanımında tahıl üretimi için ayrılan (nadas dahil) alanlar %80 seviyesindedir. Meyve üretimi için ayrılan alanlar 2006 yılından sonra artmıştır. Sebze üretimi için ayrılan alanlarda boyutsal bir değişiklik söz konusu değildir. Nadas için ayrılan alanlar %27’den, %15’e gerilemiştir. (*) TUİK

Tahıl alanlarında çoğunlukla buğday ve arpa üretilmekte, üretim veriminde yıllara bağlı artış gözlenememektedir. Üretilen Ürünlere Göre Alanlar (mio dekar) Üretim Miktarı (ton / dekar) Tahıl üretimi için kullanılan alanın %80’i Arpa ve Buğday içindir. Hayvansal beslenme ürünleri için ayrılan alanlar %15 düzeyine çıkmıştır. Diğer 21 ürün için ayrılan alan %3’tür. (*) TUİK

Sebze bahçelerinde daha geniş bir üretim çeşitliliği söz konusu olmakla birlikte, domates, biber ve kavun paylarını artırmaktadır. Üretilen Ürünlere Göre Alanlar (bin dekar) Üretim Miktarı (ton / dekar) Biber üretim verimliliği artmış, kavun azalmış, domates sabit kalmıştır. (*) TUİK

Meyve üretiminde, üzüme ek olarak kayısı alanları da önemli büyüklüğe ulaşmışlardır. Üretilen Ürünlere Göre Alanlar (bin dekar) Üretim Miktarı (ton / dekar) Elma ve kabuklu meyveler mevcut sınırlı düzeylerini korumaktadırlar. (*) TUİK

Elazığ’ın tarım alanlarını ayırdığı ürünlerde, Türkiye ölçüsünde etkin olduğu ürün sayısı sınırlıdır. Üretim Miktarı (Ton/Dekar) (*) Şaraplık üzümde Türkiye içi pay %8,5 ve verimlilik Türkiye ortalamasının %40 üzerindedir. Türkiye 2013 yılı toplam üretimi içinde Elazığ payı (*) TUİK

Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi: 221 (2003=100) Elazığ’ın Türkiye içinde tonaj olarak etkin olduğu ürünlerde fiyat değişimleri çoğunlukla üretici fiyat endeksi altında kalmıştır. Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi: 221 (2003=100) (*) Biber için 3 farklı biber kategorisinin ortalaması, Arpa için 2 farklı arpa kategorisinin ortalaması alınmıştır. (*) TUİK

Elazığ’ın bitkisel üretim değerindeki artış, Türkiye toplam bitkisel üretim değeri artışı ile paralel biçimde ilerlemektedir. Türkiye Tarımsal Üretim Değeri (milyar TL) Elazığ Tarımsal Üretim Değeri (milyar TL) Son 10 yılda, toplam Türkiye bitkisel üretim değeri ve Elazığ bitkisel üretim değeri, yılda %9 büyümüşlerdir. Türkiye Elazığ (*) TUİK

Tarımsal Üretim Değeri (milyar TL) İllerin bitkisel üretim değerlerinde yıllar içinde önemli boyutta değişiklikler gözlenmemektedir. Tarımsal Üretim Değeri (milyar TL) 1995 yılında 4,7 mio TL ile 6 mio TL bitkisel üretim değerine sahip 9 ilin, 7’si 18 yıl sonra da, birbirleri ile benzer bitkisel üretim değerlerine sahiplerdir. (*) TUİK

Elazığ’ın bitkisel ürünler ihracatı 2008 yılından sonra önemli ölçüde azalmıştır. Yıllık Bitkisel Ürün İhracatı (mio TL) Toplam İl İhracatı içi Pay (*) TUİK

Ortalama İşletme Büyüklüğü Arazi Büyüklüğü (Dekar) Elazığ’ın tarım işletmeleri büyüklük olarak Türkiye ortalamasının bir miktar üzerindedir. Ortalama İşletme Büyüklüğü ELAZIĞ Arazi Büyüklüğü (Dekar) < 5 5-10 10-20 20-50 50-100 100-200 200-500 500-1000 1000-2500 TOPLAM İşletme Sayısı (1) 1.941 3.779 5.659 10.304 3.957 2.652 985 34 53 29.364 56 Dekar İşletme Sayısı (2) 93 366 1.558 4.198 3.505 1.933 578 26 2 12.259 78 Dekar 2001 (TUİK) 2013 (Elazığ Tarım İl Müdürlüğü) TÜRKİYE (3) Çiftçi Sayısı 2.292.380 Alan (Dekar) 156.287.667 68 Dekar (3) 2012 Çiftçi Kayıt Sistemi (*) TUİK

Elazığ tarımsal mekanizasyon açısından, ön sırada gelen iller arasında yer almamaktadır. 2013 yılı Traktör sayılarına göre Elazığ 5.105 traktör ile 81 il arasında 61. sırada yer almaktadır. 2013 yılı Ekim makinası sayılarına göre Elazığ 1.166 makine ile 81 il arasında 54. sırada yer almaktadır. (*) TUİK