ANESTEZİ VE ETİK M. Erdal Güzeldemir

Bir insanın bir insana güvenmesi ! Bir insanın, kendisinin; bayıltıcı, sersemletici bir zehirle, başkaları tarafından ağrısız, şuursuz, savunmasız bir durumda bırakılmasına izin vermesinden daha güzel bir örneği var mı? Buna kim izin verir ki? İnsanın insana güvenmesinin daha güzel bir örneği var mı? Prof. Dr. Theodor BILLROTH M. Erdal GÜZELDEMİR

Temel İlkeler 1. Hasta iyiliğinin önceliği 2. Hasta otonomisi ilkesi 3. Sosyal adalet ilkesi, M. Erdal GÜZELDEMİR

Hekim Sorumlulukları Profesyonel yeterlilik yüklenmesi Hastalara karşı dürüst olma yükümlülüğü Hasta gizliliğine riayet etme yükümlülüğü Hastalarla uygun ilişkiler sürdürme yükümlülüğü Bakımın kalitesini iyileştirme yükümlülüğü Sağlık hizmetine ulaşımı iyileştirme yükümlülüğü Sınırlı kaynakların doğru dağıtılması yükümlülüğü Bilimsel bilgi yükümlülüğü Menfaat çatışmalarını yöneterek güveni sürdürme yükümlülüğü Mesleki sorumluluk yükümlülüğü M. Erdal GÜZELDEMİR

Etik ? İstenilecek bir yaşamın araştırılması ve anlaşılması, M. Erdal GÜZELDEMİR

Etik ? İstenilecek bir yaşamın araştırılması ve anlaşılması, Bütün etkinlik ve amaçların yerli yerine konulması; neyin yapılacağı ya da yapılamayacağının; neyin isteneceği ya da istenemeyeceğinin; neye sahip olunacağı, ya da olunamayacağının bilinmesidir. M. Erdal GÜZELDEMİR

Etik ? Etik: geçmiş ve bu güne ilişkin doğru ve yanlış ölçülerinin anlatımıdır. Görünenlere farklı bir perspektiften bakıp, onları iki yerine üç boyutlu değerlendirmek veya başka bir deyişle “perde arkasını görmek” . M. Erdal GÜZELDEMİR

Ahlak Toplum için en doğru olana karar vermek amacı ile oluşturulan ve mantıksal bir çerçeveye oturan kurallar bütünüdür. M. Erdal GÜZELDEMİR

İş Etiği Dürüstlük, hakça davranış, doğaya saygılı olmak, yapılan haksızlıklara karşı çıkmak M. Erdal GÜZELDEMİR

Etik ilkeler Bir örgüt içinde etiğin kurumsallaşması için, örgütün genel değerler sistemini ve amaçlarını tanımlayan, verilen kararların bu ilkelere uygunluğu için rehberlik eden mekanizmadır (Northcrafts ve Neale) M. Erdal GÜZELDEMİR

“Etik” Toplumun bakış açısını da dikkate alarak, bireylerin uygun ve uygun olmayan davranışlarını belirlemektedir. M. Erdal GÜZELDEMİR

“Yasalar varken etiğe ne gerek var?” M. Erdal GÜZELDEMİR

‘Yasalar karşısında insan, başkasının hakkına tecavüz ettiği zaman suçludur. Etiksel olarak ise, bunu aklından geçirdiği anda suçludur’ Kant M. Erdal GÜZELDEMİR

Etik Testler 1. Bu doğru mu? 2. Bu adil mi? 3. Eğer birisi zarar görecekse bu kim? 4. Eğer verdiğiniz karar gazetelerin birinci sayfasında yer alsaydı, kendinizi rahat hisseder miydiniz? 5. Aileniz, çocuğunuz ya da akrabanıza bunu söyler miydiniz? 6. Olay nasıl kokuyor? M. Erdal GÜZELDEMİR

Hekim – Hasta - Etik 1. Hekim Kimdir? 2. Hekim nasıl hareket etmelidir? 3. Neden sorumluluk bilinci? Neden iyi hekimlik? 4. Bu güvence ne getirir? 5. Rıza’nın hukuksal anlamı nedir? 6. Vekalet ile, hekimlik sanatı arasında ilişki nedir? 7. Vekalet Sözleşmesinin Nitelikleri Nedir? 8. Vekalet Sözleşmesinin Tıbbi öğeleri nedir? 9. Hekim hasta ilişkisindeki hata ve eksiklikler nerelerde ortaya çıkabilir? M. Erdal GÜZELDEMİR

Anesteziyoloji Etik Pratik Rehberi Tıbbi İdare Tıbbi idare, sorumlulukları aşağıda yazılı olan anesteziyologlar tarafından sağlanan anestezi idaresi, tedavisi veya uygulamasıdır: Hastanın anestezi öncesi değerlendirilmesi Anestezi planı düzenlenmesi Sık aralıklarla anestezi uygulama sürecinin takip edilmesi Acil durumların hemen tanı ve tedavisi için fiziksel olarak uygun durumda olma Uygun anestezi sonrası bakımı sağlama M. Erdal GÜZELDEMİR

ASA Etik Rehberi I. Anesteziyologlar hastalarına karşı etik sorumluluk taşımaktadırlar II. Anesteziyologların meslektaşlarına karşı etik sorumlulukları bulunmaktadır. III. Anesteziyologların çalıştıkları sağlık bakımı uygulamalarına karşı etik sorumlulukları bulunmaktadır. IV. Anesteziyologların kendilerine karşı sorumlulukları vardır. V. Anesteziyologların çevresine ve derneğine karşı sorumlulukları vardır. M. Erdal GÜZELDEMİR

ASA Etik Rehberi I. Anesteziyologlar hastalarına karşı etik sorumluluk taşımaktadırlar 1. Hastanın çıkarları en üst seviyede tutulmalıdır. 2. Anesteziyologlar her hastanın kendi kararlarını kendilerinin vermesine saygı göstermelidir. 3. Anestezi uygulanmış hastalar kısmen savunmasızlardır ve anesteziyologlar, her hastanın fiziksel ve psikolojik emniyeti, konforu ve saygınlığının korunması için uğraş vermelidir. 4. Anesteziyologlar, hastaların tıbbi ve kişisel bilgilerinin gizliliğini güvence altında bulundurmalıdırlar. 5. Anesteziyologlar preoperatif değerlendirme ve bakımı sağlamalı ve özellikle anestezi tekniğinin seçimi gibi konularda hastanın bilgilendirilmiş karar verme işlemlerini kolaylaştırmalıdırlar. 6. Eğer hastanın bakım sorumluluğu diğer hekim olan veya hekim olmayan anestezi uygulayıcılarıyla paylaşılacaksa, bu durum hastaya açıklanmalıdır. 7. Hekim olan yada olmayan anestezi uygulayıcılarının eğitimi için anestezik kullanılması sırasında, Anestezi Uzmanı, uygulamanın idare ve gözetimi için sorumlu ve ulaşılabilir olmalıdır 8. Anesteziyologlar uygun anestezi sonrası bakımı sağlamalıdırlar. 9. Anesteziyologlar kendi çıkarı için finansal ilişkilere girmemelidirler. Anesteziyologlar tüm hekimlerle beraber hastanın bakım masraflarını karşılayıp karşılayamamasına bakmaksızın hasta bakımına dair sorumluluğu paylaşmalıdırlar. M. Erdal GÜZELDEMİR

ASA Etik Rehberi II.Anesteziyologların meslektaşlarına karşı etik sorumlulukları bulunmaktadır. 1.Anesteziyologlar, istendiğinde tıbbi konsültasyon hizmeti vermek ve gerekirse talep etmek zorundadırlar. 2.Anesteziyologlar, tıbbi bakımın kalitesini, etkinliği ve yeterliliğini iyileştirmek için meslektaşlarıyla iletişim kurmalıdırlar. 3.Anesteziyologlar, profesyonel meslektaşlarıyla beraber hastanın tıbbi bakımını kolaylaştıracak şekilde uyumlu ve saygılı bir ilişki sürdürmek zorundadırlar. 4.Anesteziyologlar, Pratiğe dönen meslektaşlarının tekrar eğitimi veya rehabilitasyonu süresince onlara yeteneklerinin elverdiği kadar yardımda bulunmalıdırlar. 5.Anesteziyologlar, diğer hekimlerin, hekim olmayan anestezi uygulayıcılarının veya ekip elemanlarının mali avantajlarını engellememelidirler. M. Erdal GÜZELDEMİR

ASA Etik Rehberi III. Anesteziyologların çalıştıkları sağlık bakımı uygulamalarına karşı etik sorumlulukları bulunmaktadır. 1. Anesteziyologlar sağlık bakım uygulamaları ve özel komisyonlarda hizmet vermelidirler 2.Anesteziyologlar tüm tıbbi ekip üyeleriyle beraber hastalara veya sağlık bakımı personeline zarar verebilecek herhangi potansiyel uygunsuz uygulamaları uygun makamlara bildirme sorumluluğu içerisindedirler. 3.Anesteziyologlar kişisel olarak bir çok kontrollü ve potansiyel tehlikeli ilaçlarla uğraşmaktadırlar ve bundan dolayı, bu ilaçların kanunsuz kullanımını önlemek için özel sorumluluk göstermelidirler. M. Erdal GÜZELDEMİR

ASA Etik Rehberi IV. Anesteziyologların kendilerine karşı sorumlulukları vardır. Mesleki bilgilerini geliştirmelidirler. Sağlıkları ile ilgili olarak kendilerini koruma ve tedavileri için gerekeni yapmalıdırlar. M. Erdal GÜZELDEMİR

ASA Etik Rehberi V. Anesteziyologların çevresine ve derneğine karşı sorumlulukları vardır. M. Erdal GÜZELDEMİR

“Anestezi ve Etik” M. Erdal GÜZELDEMİR

Hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik ilkeler; 1. Yararlılık, 2. Zarar vermeme, 3. Adalet, ve 4. Özerklik ilkeleridir. M. Erdal GÜZELDEMİR

Tıbbi müdahale için gerekli koşullar; 1. Müdahalede bulunan kişinin buna yetkili olması, 2. Müdahalenin mesleğin gereklerine uygun olarak yapılması, ve 3. Hastanın rızasının varlığı. M. Erdal GÜZELDEMİR

Anestezistlerin Etik Boyuttaki Sorumlulukları Hastanın aydınlatılmış onamının alınması Anestezi uygulaması ve sonrasında gerektiği şekilde tıbbi bakım uygulamak, İleri direktifler, perioperatif DNR ve yaşam sonu bakımı, terminal dönemde sedasyon, boşuna ve uygunsuz tedavi Ötenazi Ahlak kurallarına uymak M. Erdal GÜZELDEMİR

Hastanın aydınlatılmış onamının alınması TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI MADDE 17. - Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbî deneylere tâbi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz. M. Erdal GÜZELDEMİR

“KENDİ KADERİNİ BELİRLEME HAKKI” Hastanın aydınlatılmış onamının alınması “KENDİ KADERİNİ BELİRLEME HAKKI” TIPTA ÖZERKLİK, temel insan haklarından olup, Hastanın, kendi tıbbi süreci hakkında, tam, anlaşılır ve açık bilgi edinmeye-aydınlatılmaya- ve sonrasında kendi kararını, tedaviyi kabul ya da reddetme yönünde vermeye, ya da istediği anda tedavisini sonlandırmaya hakkı olması anlamındadır. M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatılmış Onam = Informed Consent 1. Bilgilendirilmiş Olur, 2. Bilgilendirimli Olur, 3. Bilgilendirilmiş Onay, 4. Bilgilendirilmiş Onam, 5. Yasaya göre, “RIZA” M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatılmış onam (AO) nedir ? M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatılmış Onamın Öğeleri Bilginin öğeleri: l) Bilginin açıklanması, 2) Bilginin anlaşılması (kavranması) ile Onamın öğeleri; 3) Gönüllük ve 4) Yeterlilik, 5) Onamdır M. Erdal GÜZELDEMİR

4. Önerilen tedavi veya uygulamanın yapısı ve amacı “Aydınlatılmış Onam”ın Standart İçeriği (ı) 1. Tanı 2. Hastalığın nedenleri 3. Hastalığın seyri 4. Önerilen tedavi veya uygulamanın yapısı ve amacı 5. Tedavi için öngörülen girişimin süresi 6. Önerilen tedavi veya uygulamanın riskleri, komplikasyonları ve sonuçları M. Erdal GÜZELDEMİR

“Aydınlatılmış Onam”ın Standart İçeriği (ıı) 7. Önerilen tedavi veya uygulamaya alternatif tedavi seçenekleri 8. Önerilen tedavi veya uygulama reddedilirse hastalığın yaratabileceği sonuçlar 9. Önerilen tedavi veya uygulama kabul edilirse avantajları ve beklenen sonuçları 10. Çıkar çatışmaları 11. Tedaviyi ya da uygulamayı kimin sağlayacağı, gerçekleştireceği 12. Tedavi ücreti konusunda, hastanın anlayıp kavrayabileceği şekilde bilgilendirilmesi M. Erdal GÜZELDEMİR

Yeterlik M. Erdal GÜZELDEMİR

Hekim, Bilgiyi, Hastanın Anlayabileceği Bir Şekilde Sunmalıdır Anlattıklarının hasta tarafından anlaşıldığının değerlendirilmesi ve anlamasının sağlanması, hekimin bir diğer sorumluluğudur. Hekimin açıklama ödevine karşılık, hastanın da açıklamayı alma, anlamaya çalışma ve bilme ödevi bulunmaktadır. M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatılmış Onamda Standardlar; Makul hekim standardı Makul hasta standardı Subjektif standart M. Erdal GÜZELDEMİR

Ne kadar bilgilendirme? M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatılmış onamı alma şekli. M. Erdal GÜZELDEMİR

Hasta Sorgulamasıyla “Bilgilendirme” Yeterliliğinin Değerlendirilmesi hekimin kendisini bilgilendirmesinden sonra, “bu bilgilendirmenin” ne derece doğru dürüst, yeterli olduğunu soru-yanıtlarla sınayabilir. M. Erdal GÜZELDEMİR

5237 sayılı Türk Ceza Kanununda (yeni TCK) Aydınlatılmış Onam maddesi hangisidir ? M. Erdal GÜZELDEMİR

AO’ın Yasal Dayanakları Nelerdir ? HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ (R.G. Tarih: 01.08.1998 Sayı:23420) Madde 5, Madde 22, Madde 24 HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI : Yayın Tarihi : 01.02.1999 Madde 26 M. Erdal GÜZELDEMİR

AO, yazılı mı olmalı, sözlü mü ? M. Erdal GÜZELDEMİR

AO yasal olarak tam koruma sağlar mı ? M. Erdal GÜZELDEMİR

Ne zaman AO alınma zorunluluğu yoktur ? a. Hastanın bilgilendirilmeyi istemediğini belirtmesi. b. Hekim hastanın doğru-makul tıbbi hükme varacağından kuşku duyuyorsa, c. Hastanın yaşama isteğini ortadan kaldıracaksa yada intihar eğilimi varsa bilgilendirme yapılmayabilir. M. Erdal GÜZELDEMİR

Ne zaman AO alınma zorunluluğu yoktur ? d. Hasta yapılacak açıklamaları anlamayacak durumda ise bilgilendirme hastaya değil yakınlarına yapılır. e. AO alınması halinde ağır ve kaçınılmaz sonuçlar örneğin korku ve panik ile kendisine veya başkasına zarar verme olasılığının bulunduğu özellikle psikiyatrik hastalardan AO alınması zorunluluğu yoktur. M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatmayı-bilgilendirmeyi kim yapar ? M. Erdal GÜZELDEMİR

Bilgilendirilmeme Hakkı ? M. Erdal GÜZELDEMİR

“Karar Verme Kapasitesinin” Hukuksal Kabul Edilebilirliği. M. Erdal GÜZELDEMİR

“Aydınlatılmış Onam”ın Hukuksal Kabul Edilebilirliği M. Erdal GÜZELDEMİR

Hukuken Geçersizdir Olan Onamlar Bilgilendirme yapılmadan alınan onamlar, Etik ilkelere ve yasalara karşı alınan onamlar, Belli bir süreyi aşmış gebeliğin tıbbi zaruret olmadan sonlandırılması için verilen onamlar, Ötenazi için verilen onamlar, Baskı, tehdit, eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alınan onamlar. M. Erdal GÜZELDEMİR

Acil Durumlar Acil durumdaki hastaların tedavilerinde hekimin, hastanın kendinde olsa onay vereceği yönünde olacağı varsayımı ile davranması, genel olarak kabul gören yaklaşımdır. M. Erdal GÜZELDEMİR

Aydınlatmanın İspatı M. Erdal GÜZELDEMİR

Hukuki Yaptırım Hastayı aydınlatmadan onayının alınması “kusur”, hastanın onayının kandırarak alınması da “irtikap” suçudur. M. Erdal GÜZELDEMİR

Anestezistlerin Etik Boyuttaki Sorumlulukları Hastanın aydınlatılmış onamının alınması Anestezi uygulaması ve sonrasında gerektiği şekilde tıbbi bakım uygulamak, İleri direktifler, perioperatif DNR ve yaşam sonu bakımı, terminal dönemde sedasyon, boşuna ve uygunsuz tedavi Ötenazi Ahlak kurallarına uymak M. Erdal GÜZELDEMİR

Anestezi uygulaması ve sonrasında gerektiği şekilde tıbbi bakım uygulamak M. Erdal GÜZELDEMİR

Anestezistlerin Etik Boyuttaki Sorumlulukları Hastanın aydınlatılmış onamının alınması Anestezi uygulaması ve sonrasında gerektiği şekilde tıbbi bakım uygulamak, İleri direktifler, perioperatif DNR ve yaşam sonu bakımı, terminal dönemde sedasyon, boşuna ve uygunsuz tedavi Ötenazi Ahlak kurallarına uymak M. Erdal GÜZELDEMİR

İleri Direktifler, Perioperatif DNR ve Yaşam sonu bakımı, terminal dönemde sedasyon, boşuna ve uygunsuz M. Erdal GÜZELDEMİR

Anestezistlerin Etik Boyuttaki Sorumlulukları Hastanın aydınlatılmış onamının alınması Anestezi uygulaması ve sonrasında gerektiği şekilde tıbbi bakım uygulamak, İleri direktifler, perioperatif DNR ve yaşam sonu bakımı, terminal dönemde sedasyon, boşuna ve uygunsuz tedavi Ötenazi Ahlak kurallarına uymak M. Erdal GÜZELDEMİR

Ötenazi Hasta hakları yönetmeliği 13.maddesinde ne gerekçeyle olursa olsun yasaklanmıştır. Ceza kanununda kasten adam öldürmek maddesi içinde değerlendirilir. M. Erdal GÜZELDEMİR

Anestezistlerin Etik Boyuttaki Sorumlulukları Hastanın aydınlatılmış onamının alınması Anestezi uygulaması ve sonrasında gerektiği şekilde tıbbi bakım uygulamak, İleri direktifler, perioperatif DNR ve yaşam sonu bakımı, terminal dönemde sedasyon, boşuna ve uygunsuz tedavi Ötenazi Ahlak kurallarına uymak M. Erdal GÜZELDEMİR

Ahlak Kurallarına uymak Dürüstlük Sadakat Gizlilik Mahremiyet M. Erdal GÜZELDEMİR

Prof. Dr. M. Erdal GÜZELDEMİR