EĞİTİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Arş. Gör. Ceyhun OZAN ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ K.K. Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalı

Kültür Toplumu oluşturan insanın öğrendiği, bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür.

Kültürleme Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir. Örn. Çocuklara ana dili öğretmek

Kültülenme Belli bir toplumun alt kültürlerinden ya da farklı toplumlardan kopup gelen insan ve grupların buluşması ve bir etkileşim süreci sonunda, asıl kültür ve alt kültürlerde bulunmayan yepyeni bir senteze varılmasıdır.

Kültürleşme Kültürel yayılma süreciyle gelen maddi ve manevi öğelerle, başka kültürden insan ve grupların, belli bir kültüre girmesi ve karşılıklı etkileşim sonucu her ikisinin de değişmesidir.

KÜLTÜRÜN BOYUTLARI Kültürlenme Kültürleme Gelişigüzel Zoraki Kasıtlı Eğitim Kültürleşme Kültür

EĞİTİM Eğitim Yaşantı Davranış İstendik Süreç Kasıtlı Kültürlenme

Eğitim Bireyin kendi yaşantısı ve kasıtlı kültürleme yoluyla davranışlarında istendik yönde değişme oluşturma sürecidir.

Yaşantı Bireyin çevresiyle belli bir düzeydeki etkileşimi sonucunda bireyde kalan izdir. Yaşanılmış yaşantı ve kazanılmış yaşantı olarak ikiye ayrılır.

Süreç Belli bir sonuca ulaşmak ya da belli bir oluşumu gerçekleştirmek için birbirini izleyen olayların ya da durumların akışıdır.

İstendik Bireyde oluşturulması hedeflenen davranış değişiklikleridir.

Davranış Organizmanın her hareketi davranış olarak kabul edilebilir. Organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepki ya da tepkiye karşı gösterdiği etkidir.

İnsan davranışları üçe ayrılır. 1) Doğuştan gelen davranışlar: Öğrenmeyle değiştirilemeyen davranışlardır. Örn. Gözbebeğinin şiddetli ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi. 2) Geçici davranışlar: Alkol, ilaç, uyuşturucu madde, hastalık gibi etkilerle ortaya çıkan ve bu etki ortadan kalktıktan sonra kaybolan davranışlardır. Örn. Alkolün etkisinde yapılan konuşmalar. 3) Sonradan kazanılmış davranışlar: Doğuştan getirilmeyen öğrenme ürünü olan davranışlardır. İstendik ya da istenmedik olabilir.

SİSTEM YAKLAŞIMI AÇISINDAN EĞİTİM

SİSTEM Sistem Açık Sistem Yarı Açık Sistem Kapalı Sistem Girdi, işlem, çıktı ve değerlendirmeden oluşur. Yarı Açık Sistem Girdi, işlem ve çıktıdan oluşur. Kapalı Sistem Yeterli girdisi ya da çıktısı yoktur. Bunun zorunlu sonucu olarak değerlendirme de yoktur.

EĞİTİM EĞİTİMİN TÜRLERİ Formal Eğitim Örgün Eğitim Yaygın Eğitim Halk Eğitimi Hizmet İçi Eğitim İnformal Eğitim

İnformal (Plansız) Eğitim Yaşam içinde kendiliğinden oluşur. Amaçlı, planlı ve programlı değil; gelişigüzeldir. Ailede, sokakta, işyerinde, gazete okurken, televizyon izlerken kendiliğinden gerçekleşir. Öğrenme yolu gözlem ve taklittir. Kazanılan davranışlar istendik ve istenmedik olabilir. Formal eğitimle iç içedir. Yaparak yaşayarak öğrenme baskın olduğundan çoğu zaman formal eğitimden daha güçlüdür.

Formal (Planlı) Eğitim Amaçlıdır. Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve değerlendirilir. Eğitim süreci başlangıcından bitişine kadar kontrollüdür. Belli bir ortam ve mekanda (okul, ordu, halk eğitim merkezleri vs.) gerçekleştirilir. İstendik davranışlar kazandırılır.

Örgün Eğitim Belli yasalar çerçevesinde, belli plan ve program uyarınca belli yaş grubundaki bireylere okul ortamında verilen eğitimdir. Uzun sürelidir. Yaş gruplaması vardır. Kademelidir, aşamalıdır, önkoşulluk ilişkisi içindedir. Belli kademeleri toplumun tüm bireyleri için zorunludur.

Yaygın Eğitim Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlanmamış durumda olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir. Yaş gruplaması yoktur. Gereksinim duyuldukça yapılır. Belli konu ve alanlarla sınırlıdır. Temel işlevi, okul eğitimini tamamlamak ve insanları yaşam boyu eğitmektir.

Halk Eğitimi Her yaş ve her kesimden kişi katılabilir. Örgün eğitimden yararlanamayan ya da tamamlayamayanlar bilgi ve becerilerini artırmak için yararlanır. Yaşam boyu eğitim anlamına da gelir. Resmi ve özel kurumlar aracılığıyla yürütülebilir. Boş zaman değerlendirme, meslekte ilerleme, meslek edinebilme, hobi edinme, okuma yazma öğrenme isteğinde olan kişiler için planlı ve programlı eğitim çalışmalarıdır. Gönüllülük esastır.

Hizmet İçi Eğitim Kamu ve özel sektör çalışanlarının işteki verimlerini arttırmak ve onları gelişmelerden haberdar etmek için düzenlenen, kurum tarafından organize edilen eğitim çalışmalarıdır. İşin gerektirdiği yeniliklere uyum sağlama, iş verimini arttırma, ürün hizmet kalitesini arttırma temel amaçtır. Katılım genellikle zorunludur.

FORMAL EĞİTİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ Eğitimin İşlevleri Toplumsal Bireyi Geliştirme Siyasal Ekonomik

Eğitimin Toplumsal İşlevi Toplumun sürekliliğini ve gelişimini sağlayacak bireyler yetiştirmek. Kültürel mirası aktarmak Toplumsallaşmayı sağlamak Yenilikçi ve toplumun kültürünü geliştirecek bireyler yetiştirmek Toplumsal değişime uyumunu sağlamak

Eğitimin Siyasal İşlevi Toplumdaki bireyleri mevcut siyasal düzene bağlı vatandaşlar olarak yetiştirmek Mevcut anayasal ve siyasal düzeni korumak Lider yetiştirmek Bilinçli seçmen yetiştirmek İyi bir vatandaş yetiştirmek Vatandaşlık haklarını kullanan ve görevlerini yerine getiren bireyler yetiştirmek Demokratik yaşamın gerektirdiği bilgi, davranış ve tutumlar sergileyen bireyler yetiştirmek

Eğitimin Ekonomik İşlevi Bireylere belli bir beceri kazandırarak onları üretici konuma getirmek; endüstri, tarım, sanayi ve hizmet alanlarında toplumun gereksinimi olan insan gücünü yetiştirmek Toplumun ekonomik yönden kalkınmasını ve gelişmesini sağlamak Bilinçli üretici ve tüketici yetiştirmek Bireylere, ülke kaynaklarını akılcı biçimde kullanılması ve değerlendirilmesi için gerekli davranışları kazandırmak

Eğitimin Bireyi Geliştirme İşlevi Eğitim kurumlarının toplumsal, siyasal ve ekonomik işlevlerini yerine getirebilmesi için bireyin hem zihinsel hem bedensel hem de duygusal yönden gelişmesini sağlayacak faaliyetlere yer vermesidir. Eğitim faaliyetlerini bireyin ilgi ve gereksinimlerine göre düzenlemek Bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlamak Bireyin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yönlerini geliştirmek Bir mesleğin gerekli niteliklerini kazandırmak

ÖĞRETME - ÖĞRETİM Öğrenmeyi sağlama faaliyetine öğretme denir. Öğretim ise okullarda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetleridir.

ÖĞRENME Öğrenme, yaşantı ürünü olarak davranışta meydana gelen nispeten kalıcı izli değişmedir. Öğrenme öğretmenin ön koşuludur ancak öğretme öğrenmenin önkoşulu değildir.

Öğrenmenin Özellikleri Davranışta gözlenebilir değişme olmalıdır. Yaşantı ürünü olmalıdır. Davranıştaki değişme nispeten kalıcı olmalıdır. Davranış geçici olmamalıdır. Davranıştaki değişme sadece büyüme yada olgunlaşma sonucunda oluşmamalıdır.