DAĞITIK GİRİŞİMCİ SERMAYESİ: KİTLE FONLAMASI Doç. Dr. Mustafa Ergen Jason Lau Kuntay Bilginoglu

Türkiye’deki Yatırım Ekosistemi Risk Yatırım Sermayesi Risk sermayesinin Türkiye’de ortalama getirisi düşük Dünya çapında değerlendirilecek örnekleri yok Devlet tarafından teşvik edici sermaye, kurumlar (TÜBİTAK, KOSGEB vb) aracılığıyla sağlanmaya çalışılmaktadır lakin verilen yatırım dünya ölçeğinde oldukça düşük ve şirketlerin serpilip büyümesine yardımcı olmamakta Risk Yatırımcı Kuruluş Kurum sayısı az ve yetersiz Silikon Vadisindeki risk yatırımcılarıyla çalışmış Türk kökenli girişimcilerin sayısı da az dolayısıyla piyasada bulunan deneyim de az Devlet bazlı değerlendirme kurulları ya bürokratik formüllere dayanarak denetimi öne çıkarıp işin özündeki subjektiviteyi önemsememekte ya da yalnızca teknik yeterliliği olanları seçip ticari başarı ıskalanmakta

Girişimci Fonlaması

Lambert ve Schwienbacher (2010) Kitle Fonlaması Birçok küçük yatırımcının birleşerek kendilerinin seçtiği bir projeye karşılıklı ya da bazen sembolik karşılıklı bir biçimde ortak olması, ürün geliştirme aşamasındaysa ön sipariş vermesi ya da bağışta bulunarak, girişimcilere sermaye sağlaması “İnternet vasıtasıyla girişimlere belirli amaçlar doğrultusunda bağışçı olarak, ödül karşılığı, borç vererek ya da hissedar olarak finansal kaynak oluşturma için bir açık çağrı” Lambert ve Schwienbacher (2010)

Pazar Büyüklüğü 500 Kitle Fonlaması platformu, ağırlıklı olarak Kuzey Amerika ve Avrupa’da bulunmakta (2012)

Kitle Fonlaması: 3 Tip Bağışlama/Ödül Kitle Fonlama İnsanlar belli bir sebep ve amaca inandıklarından ötürü yatırım yapmakta. Borç Kitle Fonlaması Yatırımcılar paralarını faizi ile birlikte geri almayı hedeflerler. Buna aynı zamanda denkler arası borç verme denmektedir (p2p). Sermaye Kitle Fonlaması İnsanlar bir fırsata hisse karşılığında yatırım yapmaktadırlar. Para karşılığında hisseler, işten veya projeden küçük paylar verilmektedir.

Kitle Fonlaması Dağılımı

Kitle Fonlaması: Avantajlar Daha iyi bir fiyat ayrıcalığı sağlaması, özellikle bireysel yatırımcılar için farklı aralıklarda kaynaklama imkanı yaratması ve dolayısıyla çok daha fazla yatırımcı ilgisi potansiyeli (Belleflamme, Lambert and Schwienbacher 2011) Yatırımcıyla girişimci arasındaki coğrafi konum zorunluluğunu yıkmış; tüm süreçlerin ve gözlemlemelerin uzaklık problemi olmaksızın üstesinde gelmektedir (Agrawal, Catalini ve Goldfarb 2010) Piyasaya sürülmeden önce potansiyel tüketici tarafından ürünün onaylanması, ürün piyasaya sürüldüğü anda büyük avantajlar sağlamaktadır (Belleflamme, Lambert and Schwienbacher 2011)

ABD: Jobs Kanunu JOBS Kanunun 1. Bölümü: Girişim Sermayesi Şirketleri (Emerging Growth Companies) için Başlatılmış Halka Arzlar (IPO On Ramp) JOBS Kanunun 2. Bölümü: Genel Teşvik ve Akredite Yatırımcılar JOBS Kanunun 3. Bölümü: Sosyal Güvenlik Kitle Yatırımcılığı JOBS Kanunun 4. Bölümü: A+ Uygulaması (SEC kaydıyla ilgili, akredite ya da akredite olmayan yatırımcı alma) JOBS Kanunun 5. Bölümü: Özel Şirketlerin (Private Company) Daha Uzun Özel (Private) Kalması Kitle Fonlaması Kanunu (2014, ilk çeyrek)

JOBS Kanunu Etkisi İzin verilen iletişim yollarının genişletilmesiyle, genç girişimci şirketlerin potansiyel yatırımcı portfolyosu genişleyecek ve bu sayede doğru yatırımcıları bulmaları için harcanan zaman kısalacaktır. Amerikada, hisse arzında bulunan şirketlere Kitle Fonlama Muafiyeti, erken aşamadaki küçük finansal pazarı çok daha büyük bir yatırımcı ve sermaye tabanına açmış olacaktır. KOBİ (SME) tipindeki şirketlere (bunlar şuan kendini finanse eden ya da borca dayalı finanse olan şirketlerdir) nazaran yeni finansal olanaklara sahip olacaktır Erken dönem yatırımcılar için ikincil bir pazar açılmasına, erken çıkışlara olanak sağlayacak ve arttırılmış nakit portföyü potansiyelini arttıracaktır. Bu tarz yatırımlara ilgi artacaktır.

JOBS Kanunu: Yatırım Limitleri <100.000 USD Yıllık Geliri 2.000 USD ya da yatırımcının gelirinin %5’i hangisi daha büyükse >100.000 USD Yıllık Geliri 100.000 USD ya da yatırımcının gelirinin %10’u hangisi daha düşükse

İngiltere’den Bir Örnek FCA (Financial Conduct Authority) Crowdcube FCA tarafından 2013 yılında ruhsatlandırılmış Ekim 2013: 13 Milyon Pound’un üzerinde para toplamış ve 71 işi fonlamıştır 1 Nisan 2014 FCA yeni düzenlemeler yasaya girecektir Perakende sektöründe, şirketler bu platformları sadece aşağıdaki profile sunacaklardır Eğitimli yatırımcılar, yüksek öz varlığa sahip yatırımcılar, denetimli yatırımcılık bilgisine sahip yatırımcı adayları ya da Yatırım Şirketlerindeki yetkililer Kendi portfolyolarının %10’undan fazlasını yatırım olarak kullanmayacağını belgeleyen müşteriler

Öneri: Süreç Yasallaşması "Halktan para toplama" aktiviteleri, izin verilen kuruluşların dışında gerçekleştirebilmesi Kitle fonlaması için küçük meblağ sermaye arttırım SPK süreçlerinin basitleştirilmesi Kitle Fonlama platformlarının "ön satış" şeklinin alternatif bir e-ticaret tanımı kapsamında yer alması ve artık gri alandan çıkarılması Yeni Türk Ticaret Kanununda limited şirketlerin ortak sayısının en fazla 50’den en fazla 100’e, belki de daha yüksek bir rakama çekilmesi (Yeni TTK 573)

Öneri: SPK Katılımı ve Vergi Kitle Fonlamasına destek vermek için SPK… Kitle fonlamasına özgün süreçleri net bir şekilde tanımlar Kitle fonlama portallarını SPK değerlendirir ve onaylar SPK’de bir birim girişimci şirketlerin hisse oranlarını tutar ve yeni fonlamayla değişen hisse oranlarının kaydını tutan kurum olarak yatırımcıların şirket üzerindeki hakkını sağlar Kültür sanat projelerinin tam olarak arızi kazanç kapsamına alınarak vergiden muaf tutulması Genel anlamda Kitle Fonlaması ‘nı AR-GE desteği kapsamında vergisiz değerlendirilmesinin gündeme alınması

Öneri: Eğitim ve Destek Araçları KOSGEB Uygulama Girişimcilik Eğitimi ya da TÜBİTAK 1601 Programı kapsamında verilebilecek eğitimler: Yatırımcılara Kitle Fonlamasının risklerinin ve avantajlarının anlatılması ve genel bir farkındalık yaratılması Girişimcilerin verimli online pazarlama araçlarını kullanmasını, piyasada ürününü doğru konumlandırmasını ve uygun Kitle Fonlama Platformlarını kullanmasını sağlamak Kitle Fonlaması Online Araçlar Değerlendirme: Başarılı bir Kitle Fonlaması Kampanyası için yeterli kaynağa sahip miyim? Kaynaklara Ulaşım: Gönüllü ve profesyonel desteği projeme nasıl sağlayabilirim? Test Süreci: Kampanyamı başlatmadan önce planım hakkında nasıl geri bildirim alabilirim?

Öneri: Yeni Modeller Televizyon ve İnternet Katılımı Ülke geneline televizyon veya internet üzerinden sunulacak iş planlarına katılımı mikro düzeye yaymak için ülke genelinde sıkça kullanılan cep telefonu kısa mesaj servislerinin kullanılması

Öneri: Yeni Modeller Banka kredi kartlarının sadakat programlarındaki bonus puanların hisseye çevrilmesi

Öneri: Yeni Modeller Şirket ve Çalışan Ortak Teşvik Şirket çalışanlarının maaşlarına ek veya tamamlayıcı olarak Kitle Fonlaması hakkı dağıtılır Çalışanlar ise bununla seçecekleri girişimcileri fonlar Kazanç, çalışan ve şirket arasında paylaşılır

Kaynaklar Agrawal, Ajay K.; Catalini, Christian; Goldfarb, Avi; The Geography of Crowdfunding; Working Paper 16820; February 2011. Belleflamme, Paul ; Lambert, Thomas ; Schwienbacher, Armin. Crowdfunding: an Industrial Organization Perspective. June 10, 2010. Belleflamme, Paul ; Lambert, Thomas ; Schwienbacher, Armin. Crowdfunding: tapping the right crowd. CORE Discussion Paper; 2011/32. (2011). Crowd Funding Industry Report, «http://www.crowdsourcing.org/document/crowdfunding-industry-report-abridged-version-market-trends-composition-and- crowdfunding-platforms/14277,» [Çevrimiçi]. [Erişildi: Ekim 2013] FCA, The Financial Conduct Authority outlines how it will regulate crowdfunding. Press Release. http://www.fca.org.uk/news/the-financial-conduct-authority-outlines-how-it-will-regulate-crowdfunding 24/10/2013 Forbes, The JOBS Act Isn't All 'Crowdfunding' «http://www.forbes.com/sites/realspin/2013/10/08/the-jobs-act-isnt-all- crowdfunding/,» [Çevrimiçi]. [Erişildi: Ekim 2013] Hui, Julie; Gerber, Elizabeth; Greenberg, Mike; Easy Money? The Demands of Crowdfunding Work. Northwestern University, Segal Design Institute, Technical Report No. 4 (2012) Schwienbacher, Armin; Larralde, Benjamin. Crowdfunding of Small Entrepreneurial Ventures. Handbook of Entrepreneurial Finance, Oxford University Press. 2010. Ward, Chris; Ramachandran, Vandana; Crowdfunding the next hit: Microfunding online experience goods. 2010.