Tarihte hiçbir zaman mutlak gerçek yoktur... serkancatarih Tarihte hiçbir zaman mutlak gerçek yoktur...

OSMANLI DEVLETİNDE DAĞILMA DÖNEMİ (1792-1922)

Dağılma Dönemi Padişahları: 1-IV. Mustafa (1807-1808) 2-II.Mahmut (1808-1839) 3-Abdülmecit (1839-1861) 4-Abdülaziz (1861-1876) 5-V. Murat (1876-1876) 6-II. Abdülhamit (1876-1909)

Dağılma Döneminin genel politikası:(Denge Politikası): Avrupalı Devletlerin kendi aralarındaki rekabetten faydalanarak elindeki toprakları korumak ve varlığını devam ettirmektir.

Dağılma Dönemi siyasi Olayları: Osmanlı –Rus Savaşı (1806-1812): Nedenleri: 1-Rusya’nın balkanlardaki azınlıkları Osmanlı aleyhine kışkırtmaları 2-Osmanlı Devletinin Rus yanlısı Eflak- Boğdan beylerini görevden alıp , boğazları kapatması Ruslar savaş ilan etti.Eflak- Boğdan’ı işgal etti.Ruslar savaş devam ederken Fransa ile Tilsit Antlaşmasını imzaladılar.Osmanlı buna karşılık İngiltere ile Çanakkale(Kale-i Sultaniye )antlaşmasını imzalayarak İngiltere’nin desteğini aldı. Savaş Osmanlının aleyhine sonuçlandı.Savaş sonunda Bükreş Antlaşması imzalandı.(1812) Buna göre;Eflak –Boğdan Osmanlıya geri verildi. Rus ticaret gemilerinin boğazlardan serbestçe geçmesine izin verildi. Sırbistan’a imtiyazlar verildi. Önemi:İlk defa bir azınlığa imtiyaz verildi.

Osmanlı Devletinde Milliyetçilik Hareketleri: 1-Sırp Ayaklanması (1804): Nedenleri: 1-Milliyetçilik akımı 2-Rusların balkanlardaki halkı kışkırtması 3-Merkezi otoritenin zayıflaması 4-Yeniçerilerin halka kötü davranmaları 5-Osmanlı-Rus-Avusturya savaşlarının Sırp topraklarında yapılması Sırplar Karayorgi başkanlığında ayaklandılar.Bu isyan bastırıldı.Bir müddet sonra Miloş başkanlığında Sırplar tekrar ayaklandılar.Osmanlı Rusya’nın olaya karışmasını önlemek amacıyla Miloş Sırp Prensi olarak tanındı.Osmanlıya bağlı Sırbistan Prensliği kuruldu. NOT:Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlılara karşı ilk ayaklanan ve ayrıcalık alan Sırplardır.

2-Yunan Ayaklanması(1821): Nedenleri: 1-Milliyetçilik akımı 2-Rumların ticaret sayesinde zenginleşmeleri 3-Etnik-i Eterya Cemiyetinin kurulması ,Yunan Devletinin kurulması yolunda çalışmalara başlaması Eflak İsyanı:Rumlar ilk isyanlarını Eflak’ta çıkarmışlardır.İsyan bastırılmıştır. Mora İsyanı:Rumlar Mora’da isyan çıkardılar.Mora isyanının giderek yayılması üzerine II. Mahmut isyanı bastırmak amacıyla Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi şartıyla Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi.Gönderilen donanma yardımı ile isyan kısa sürede bastırıldı.

Navarin Olayı(1827): Mora isyanının bastırılmasından İngiltere,Fransa ve Rusya rahatsız oldular.Çünkü;bu bölgede güçlü bir Mısır valiliği yerine güçsüz bir Osmanlı Devleti onların çıkarlarına daha uygun geliyor.İngiltere,Fransa ve Rusya aralarında anlaşarak Osmanlı Devletinden Yunanistan’ın bağımsızlığını tanımasını istediler.II.Mahmut bu teklifi reddedince Navarin’de Osmanlı ve Mısır donanmaları yakıldı.(1827)

Osmanlı-Rus Savaşı(1828-1829): Nedeni: Osmanlı Devleti Navarin olayını protesto ederek üç devletten tazminat ödemelerini istemesi Ruslar balkanlardan ve Kafkaslardan saldırıya geçtiler.Rus ordusunun Edirne’ye kadar ilerlemesi üzerine Osmanlı Devleti antlaşma istedi.Edirne Antlaşması imzalandı.(1829) Buna göre; Yunanistan bağımsız olacak. Sırbistan’a özerklik verilecek. Tuna üzerinde ve doğuda önemli kaleler Ruslara verilecek. Rus ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe geçebilecek. Önemi: İlk defa azınlık bir toplum bağımsızlık kazandı. Mısır Sorunu ortaya çıktı.

Cezayir’in Fransızlar Tarafından İşgali(1830) Kanuni Döneminde Cezayir Osmanlıya katıldı. Osmanlı Devletinin Yunan isyanı ile uğraşmasını fırsat bilen Fransa Cezayir’i işgal ederek ,topraklarına kattı.Böylece;K.Afrika’da ilk defa bir toprak parçası elimizden çıktı.(1830) Mısır Sorunu –M. Ali Paşa’nın İsyanı : Mısır Valisi M.Ali Paşa Mora isyanı sırasında Osmanlı Devletine yardım etmiştir.Navarin’de donanmasını kaybetmiştir.Kendisine vaadedilen Mora ve Girit valiliğini alamamıştır.Bunun üzerine;II. Mahmut’tan Suriye ve Girit valiliklerini istemiştir.Padişah II. Mahmut bu teklifi kabul etmemiştir.M.Ali Paşa isyan hareketine başladı,Akka’yı kuşattı.Osmanlı kuvvetleriyle yaptığı mücadeleyi kazandı.Osmanlı bu durum karşısında Rusya’dan yardım istedi.Mısır Sorunu böylece; uluslararası sorun haline geldi. İngiltere ve Fransa aracılık yaparak Kütahya Antlaşmasının imzalanmasını sağladılar.(1833) Buna göre;M.Ali Paşaya Mısır valiliğine ek olarak Suriye ve Girit valiliği, Oğlu İbrahim Paşaya Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verildi. Fakat;bu antlaşma iki tarafı da memnun etmedi.Bir süre için Mısır Sorunu çözümlendi.

Hünkar İskelesi Antlaşması(1833) II.Mahmut İngiltere ve Fransa’ya güvenmediği için Rusya ile bu antlaşmayı imzaladı. Buna göre;- Osmanlı Devleti Rusya savaş zamanında birbirlerine yardım edeceklerdir. -Osmanlıya bir saldırı olursa Rusya yardım gönderecek , masrafları Osmanlı tarafından ödenecek. -Rusya’ya bir saldırı olursa Osmanlı donanma göndermeyecek, buna karşılık boğazları diğer devletlere kapatacak. -Antlaşma 8 yıl geçerli olacak. Önemi:Bu antlaşma ile Boğazlar sorunu ortaya çıktı.Osmanlı Devleti Boğazlar üzerindeki egemenlik hakkını son kez kullanmıştır.

M.Ali Paşa’nın Yeniden İsyanı(Nizip Savaşı) Kütahya Antlaşması’nın her iki tarafı da memnun etmemesi üzerine M.Ali Paşa tek başına hareketlerini sürdürmeye devam etti.Osmanlı gittikçe büyüyen M.Ali Paşa tehlikesi karşısında ittifak arayışına girdi.1838’de İngiltere ile Balta Limanı Antlaşması yapıldı.İngiltere’ye verilen kapitülasyonlar genişletildi.Ticari haklar verildi. 1839’da M.Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti.Osmanlı ile yapılan Nizip savaşını kazandı.Bu olayın ardından İngiltere,Avusturya,Prusya,Rusya,Osmanlı Devleti ve M.Ali Paşa Londra’da konferansa katıldılar.Londra Antlaşması imzalandı.(1840) Buna göre;-Mısır hukuk bakımından Osmanlıya bağlı kalacak,yönetimi M.Ali Paşa ve oğullarına bırakılacak. -Yönetim babadan oğula geçecek. -Mısır Osmanlı Devletine vergi ödeyecek. -Suriye,Adana ve Girit Osmanlı Devletine verilecek. Önemi:Bu antlaşma ile Mısır Sorunu çözülmüş oldu.

Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841): -Boğazlar osmanlı’nın gemenliğinde olacak. -Barış zamanında hiçbir savaş gemisi boğazlardan geçemeyecek. Önemi:Bu alınan kararlarla boğazlar ilk defa uluslararası bir statüye bağlanıyor.Boğazlar üzerinde Osmanlı’nın mutlak hakimiyeti sona eriyor.

Kırım Savaşı (1853-1856) Nedenleri:Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emelleri Kutsal Yerler Sorunu Macar Mültecileri’nin Osmanlıya sığınması Savaşın Temel Nedeni: Osmanlı’nın giderek güç kaybetmesi,Ortadoğuda siyasal ve askeri boşluğun oluşması, bu boşluğun doldurulması konusunda büyük devletler arasındaki çıkar çatışmalarıdır. Savaşın Gelişimi: Ruslar isteklerinin kabul edilmemesi üzerine Sinop’ta bulunan bir Osmanlı Donanmasını yaktı.(1853 Sinop Olayı)Eflak,Boğdan’ı işgal etti.Kars Rusların eline geçti.Bunun üzerine;İngiltere,Fransa ve Piyemonte savaşta Osmanlı Devletinin yanında yer aldılar.Ortak bir donanma oluşturularak Kırım’a çıkarıldı.Bu ortak güce karşı başarılı olamayan Rusya, barış istemek zorunda kaldı.Paris Antlaşması imzalandı.(1856) Katılan Devletler;İngiltere,Fransa,Piyemonte,Rusya,Osmanlı Devleti Avusturya,Prusya Buna Göre;-Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak,Avrupa Devletler hukukundan yararlanacak.Toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisinde olacak. -Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesine göre yönetilecek. -Eflak, Boğdan Özerk olacak. -Karadeniz tarafsız bir deniz olacak,Osmanlı Devleti ve Rusya donanma bulundurmayacak. -Tuna nehri tüm ticaret gemilerine açık olacak. Önemi:Osmanlı Devleti ilk kez bir Avrupa Devleti sayıldı.Osmanlı Devleti ilk defa İngiltere’den borç para aldı.(1854)

Osmanlı-Rus Savaşı (1877-1878) (93 Harbi): Nedenleri:1-Rusya’nın Karadeniz’in tarafsızlığı ilkesini bozması 2-Rusya’nın Panislavizm politikası 3-Balkan bunalımı 4-Osmanlının İstanbul Konferansı kararlarına uymaması 1876 İstanbul Konferansına tüm Avrupa Devletleri katıldı.Amaç;Balkan Bunalımını çözmektir.Alınan kararlar; -Sırbistan ve Karadağ’dan Osmanlı askerlerini çıkarılacak -Bulgaristan’da Doğu ve Batı Bulgaristan adıyla iki ayrı eyalet kurulacak. -Bosna-Hersek’e muhtarlık verilecek. Osmanlı Devleti bu kararları kabul etmeyince Rusya savaş ilan etti.Balkanlarda Osmanlı müdafaasını gerçekleştirdi. (Plevne)Fakat;Ruslar Edirne’ye kadar ilerlediler.II.Abdülhamid barış istedi.

Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması(1878): 1-Büyük Bulgaristan Krallığı kurulacak. 2-Sırbistan, Romanya (Eflak-Boğdan) ve Karadağ bağımsız olacak. 3-Bosna- Hersek’e muhtariyet verilecek. 4-Teselya Yunanistan’a verilecek. 5-Kars, Ardahan,Batum ve Doğu Beyazit Ruslara verilecek. 6-Girit ve Ermenilerin yaşadığı yörelerde ıslahatlar yapılacak. Önemi:Ermeni Sorunu ilk kez ortaya çıkmıştır.Bu antlaşma uygulanamamıştır. Bu Antlaşmayla Rusya, sıcak denizlere ulaşma olanağını yakalamış;Balkanlarda kendi üstünlüğünü oluşturmuştu.Bu durum, Avrupalı Devletlerin çıkarlarına ters düşüyordu.Avrupalı Devletler antlaşmanın koşullarının değiştirilmesi konusunda Rusya’ya baskı yaptılar.Rusya yeni bir antlaşma imzalamak zorunda kaldı.

Berlin Antlaşması (1878): Katılan Devletler:İngiltere,Fransa,Almanya,İtalya,Rusya, Avusturya,Osmanlı Devleti. Buna göre;-Bulgaristan toprakları üçe ayrılacak.Makedonya,Doğu Rumeli ve Asıl Bulgaristan. -Kars,Ardahan, Batum Rusya’ya ve Doğu Beyazit Osmanlılara verilecek. -Bosna- Hersek Osmanlı topraklarında sayılacak,ancak yönetimi bir süre için Avusturya’ya bırakılacak. -Diğer koşullar Ayastefanos Antlaşmasıyla aynıdır. Önemi: Rusya’nın Balkan hâkimiyeti önlendi. Rusya’nın sıcak denizlere inmesi engellenmiştir. Ermeni Sorunu tekrar gündeme geldi. Berlin Antlaşması Osmanlı için bir Dönüm noktasıdır. Berlin Antlaşmasından Sonra Kaybedilen Yerler: -1878 Kıbrıs’ın İngiltere tarafından üs olarak kullanılması, -1881 Tunus’un Fransa tarafından işgali, -1882 Mısır’ın İngilizler tarafından işgali, -1885 Doğu Rumeli Bulgaristan’a bağlandı, -1908 Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti, -1908 Girit Yunanistan’a bağlandı, -1908 Bosna-Hersek Avusturya’ya bağlandı.

IXX. Yüzyıl Islahatları: Genel Özellikleri: 1-Batının bilim ve tekniği ülkeye getirilmeye çalışılmıştır. 2-Yönetim,eğitim,hukuk,toplumsal,askeri,vs,alanda yenilikler yapılmıştır. 3-Amaç;Batının Osmanlının iç işlerine karışması engellenmek istenmiştir.Fakat başarılı olunamamıştır. II. Mahmut Dönemi: 1-İdari Alanda Yapılan Islahatlar: 1-Sened-i İttifak (1808):II.Mahmut ile Ayanlar arasında imzalanmıştır.Buna göre;Padişah ayanların varlığını kabul etmiştir.ilk kez Osmanlı padişahının mutlak otoritesi sınırlandırılmıştır. 2-Divan kaldırılarak,yerine nazırlıklar kuruldu. 3-Müsadere (ölen vatandaşın ,memurun mallarına devlet tarafından el konulması) kaldırılmıştır. 4-Reisül küttaplık dış işleri bakanlığına çevrildi. 5-Tımar ve Zeamet kaldırılmış,devlet memurları maaşa bağlanmıştır. 2-Askeri Alanda Yapılan Islahatlar: 1-Nizam-ı Cedit kaldırıldı,yerine Sekban-ı Cedit kuruldu. 2-Yeniçerilerin baskısı ile Sekban-ı Cedit kaldırıldı,yerine Eşkinci Ocağı açıldı. 3-Vakay-i Hayriye olayı ile yeniçeri ocağı kaldırıldı.Böylece;yeniliklerin önündeki engel kalktı,padişahların yönetimde gücü artmıştır.(1826) 4-Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu kuruldu.

3-Kültürel Alanda Yapılan Islahatlar: 1-İlköğretim İstanbul’da zorunlu duruma getirildi. 2-Avrupa’ya ilk kez öğrenci gönderildi. 3-Medreselerin yanında yeni tip batılı eğitim kurumları açıldı. 4-İlk resmi gazete çıkarıldı..(1831 Takvimi-i Vekayi) 4-Sosyal Alanda Yapılan Islahatlar: 1-Bektaşi tarikatı yasaklandı. 2-Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı. 3-Posta,pasaport ve karantina işlemleri düzenlendi. 4-Memurlara fes takma zorunluluğu getirildi. Kılık-kıyafetleri düzenlendi. 5-Ekonomik Alanda Yapılan Islahatlar: 1-Yeni gümrük tarifeleri uygulandı. 2-Yerli malların kullanımı teşvik edildi. 3-İstanbul’da kumaş fabrikası açıldı. 4-Ticari yol yapımına önem verildi.

Osmanlı Devletinde Demokrasi Hareketleri: Tanzimat Dönemi:(1839-1876) 1839’da Tanzimat fermanının yayımlanmasından, 1876’da I. Meşrutiyetin ilanına kadar süren döneme Tanzimat Dönemi denir. Tanzimat Fermanı:(Gülhane-Hatt-ı Hümayunu)(3 Kasım 1839) Temel Amacı: Devleti dağılmaktan kurtarmak, İmparatorluğun bütünlüğünü sağlamak, Avrupa Kanun ve düzenini sağlamak. Sultan Abdülmecid ve Sadrazam Reşit Paşa’nın çalışmalarıyla Tanzimat Fermanı ilan edildi. Maddeleri: Müslüman ve Gayrimüslim halkın can ve mal güvenliği devlet garantisi altında olacak Vergiler herkesin gelirine göre eşit alınacak Mahkemeler herkese açık olacak hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak Her Osmanlı vatandaşı askerlik yapacak Rüşvet kalkacak, herkes kanun önünde eşit olacak Önemi: İlk kez padişah kendi gücünün üzerinde kanun üstünlüğü olduğunu kabul etmiştir. Hukuk devletine geçiş başlamıştır. Laik ve anayasal düzene geçişin ilk aşamasıdır. Tanzimat Fermanının yayınlanması Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde İngiltere’nin Osmanlıların yanında yer almasında etkili olmuştur.

Islahat Fermanı: (28 Şubat 1856) Amacı: Azınlıklara haklar vererek onları Müslümanlarla kaynaştırmak. Tanzimat Fermanının yetersiz olması Kırım Savaşı sonrasında yapılacak Paris Antlaşmasında Osmanlının aleyhine kararlar alınmasını önlemek. Maddeleri: Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacak Azınlıklara küçük düşürücü sözler kullanılmayacak Azınlıklar da devlet memuru olabilecek, kilise ve okul yapabilecek Azınlıklar İl Meclislerine seçilebilecek Azınlıklar bedelli askerlik yapabilecek İşkence ve angarya yasaklanacak Önemi: Tanzimat Fermanı ile başlayan Müslüman-Hristiyan eşitliği tam olarak sağlanmıştır.

Tanzimat Fermanı ile Islahat Fermanının Ortak Özellikleri: Hukuka bağlı devletin temelleri atılmıştır. Padişahın mutlak otoritesi sınırlandırılmıştır. Her ikisi de Abdülmecid döneminde ilan edilmiştir. Osmanlı Devletinin bir Avrupa Devleti sayılmasında etkili olmuşlardır. Tanzimat Fermanı ile Islahat Fermanının Farkları: Tanzimat Fermanı tüm Osmanlı vatandaşları için Islahat Fermanı Azınlıklar için yayınlanmıştır. Tanzimat Fermanının yayınlanmasında dış baskı yokken Islahat Fermanının yayınlanmasında Avrupalı Devletlerin baskısı vardır. Tanzimat Fermanının askerlik maddesine Azınlıklar tepki gösterirlerken Islahat Fermanına Müslümanlar tepki göstermişlerdir.

Tanzimat Dönemi Islahat Hareketleri: Medreselerin yanında modern, laik okullar açılmıştır. Azınlıklar ve yabancılar kendi okullarını açmışlardır. Kız Öğretmen Okulu ve Kız Sanayi Okulu açılmıştır.(Dar’ül Muallimin) İlk üniversite Dar’ül Fünün açılmıştır. Galatasaray Lisesi açılmıştır Yeni kanunlar hazırlanmıştır. Mecelle Kanunu hazırlanmıştır.(Kişi, aile, miras) İntizam Sistemi kaldırılmıştır. Ziraat bankası kurulmuştur. İlk kağıt para (gaime) bastırılmıştır. İlk özel gazete Tercüman’ı Ahval çıkartılmıştır.

I. Meşrutiyet: (23 Aralık 1876) II. Abdülhamit döneminde Genç Osmanlıların çalışmalarıyla ilan edilmiştir. İlan edilmesinde etkili olan düşünce akımı Osmanlıcılıktır. Amaç: Osmanlı İmparatorluğunu dağılmaktan kurtarmak. Azınlıkların yönetime katılmasını sağlayıp ulusal ayrılıkçı hareketleri önlemek amacıyla II. Abdülhamid Meşrutiyeti ilan etmiş ,Kanun-i Esasiyi yürürlüğe koymuştur.Kanun-i Esaside;kişi özgürlüğü,basın özgürlüğü,din ve vicdan özgürlüğü gibi konular yer almıştır. Yürütme Gücü;Padişah ve Bakanlar Kurulu Yasama Gücü;Ayan ve Mebusan Meclisi Meclisi açma kapama yetkisi Padişaha aittir.Meclis Padişaha karşı sorumludur. Önemi: İlk kez anayasal düzene geçildi.Rejim değişti.Halk ilk defa yönetime katıldı.(erkek nüfus) ***II.Abdülhamid 1877-1878 Osmanlı –Rus savaşını ileri sürerek Meclis-i Mebusanı kapatmıştır,tek başına (30yıl)baskıcı yönetim sürdürmüştür.

İstibdat Yönetimi: (1877-1908) II. Addülhamid I.Meşrutiyete son vererek ülkeyi baskıyla yönetmeye başlamıştır.Hafiye örgütü kuruldu.Polis örgütü güçlendirildi.Ümmetçilik akımı güçlendirildi. II.Meşrutiyetin İlanı (23 Temmuz 1908): İttihat ve Terakki Cemiyetinin çalışmalarıyla ilan edilmiştir.İlan edilmesinde etkili olan akım Türkçülüktür. Amacı:II.Abdülhamid’in istibdat yönetimini sona erdirip halkın yönetime katılımını sağlamak amacıyla II.Abdülhamid baskılara dayanamayarak II.Meşrutiyeti ilan etmiş,Kanun-i Esasi yeniden yürürlüğe girmiştir. 31 Mart Ayaklanması (13 Nisan 1909) Meşrutiyet karşıtları rejime karşı ayaklandılar.Ayaklanmayı Hareket Ordusu bastırmıştır.II.Abdülhamid tahtan indirildi.V.Mehmet (Reşad) Sultan oldu. Mevcut rejime yönelik tek isyandır.Anayasada bazı demokratik değişiklikler yapıldı. Fikir Akımları: 1- Osmanlıcılık: (Genç Osmanlılar) 2-İslamcılık : (Mehmet Akif Ersoy) 3-Batıcılık : (Genç Osmanlılar ) 4-Türkçülük: (İttihat ve Terakki ) 5-Adem-i Merkeziyetçilik: (Prens Sebahattin) Bu fikir akımlarının halk kitlelerine indirgenememesi ve fikirlerin birbirlerine karşı ortaya atılmış olmaları nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır.