ADLİ TIP HİZMET MODELİ ve İNSAN GÜCÜ PLANLAMASI* Bu çalışma, Adli Tıp Uzmanları Derneği-Adli Tıp Meslekte Yeterlilik Kurulu adına Prof. Dr. Yasemin Balcı editörlüğünde hazırlanmış; Adli Tıp Meslekte Yeterlilik Kurulu tarafından görüşülerek 7 Nisan 2007 tarihinde kabul edilmiştir.

İÇİNDEKİLER A- MEVCUT DURUM VE SORUN ANALİZİ 1- Eğitim ► Mezuniyet Öncesi Eğitim ► Uzmanlık Eğitimi 2- Uygulama ► Birinci basamakta adli tıp hizmetleri ► Adli Tıp Uzmanı görev tanımı ► Adli tıp uzmanlarının çalıştıkları birimler ► Bu birimlerin hizmete katılımları ► Adli tıp hizmetleri ile ilgili sıkıntılar

3- Adli tıp hizmetlerinin niteliğinin artmasına etkili olan faktörler 1- Uzman ve yardımcı teknik personelin yeterliği 2- Alt yapı ve donanım yeterliği 3- Hizmet yapılanmasının yeterliği

a- Donanımlı merkezlerde adli tıp yapılanması gerekliliği b- Kısa vadede gerçekleştirilebilecek çözümler c- Adli tıp uzmanlarının çalışma ortamı d- Sağlık Bakanlığı bünyesinde adli tıp uzmanı istihdamı  Mevcut durum  Sağlık kuruluşlarında adli tıp hizmetleri açısından beklenen standartlar  Adli Tıp Uzmanlık Dalının gerektirdiği asgari standartlar e- Adli tıp uzmanı istihdamı için kriterler f- Sağlık kuruluşlarındaki adli tıp uzman ihtiyacı üzerine yapılan çalışmalar g- Yurt dışında durum

B- ÜLKEMİZDE ADLİ TIP HİZMET MODELİ ÖNERİSİ 1- Ölümlü olaylar açısından 2- Yaralama olaylarında düzenlenen adli raporlar açısından 3- Uzman insan gücü açısından ihtiyaçların belirlenmesi a) Nüfus büyüklüğü ve nüfus artış hızı b) Adli nitelikli ölüm olgularının sayısı ve dağılımı c) İllere göre beklenen adli nitelikli ölümler ve cinsel suç iddiaları d) Önerilen donanımlı adli tıp merkezleri e) Otopsi/ölü muayenesi dışındaki adli tıp hizmetleri için adli tıp uzmanı istihdamı f) Eğitim ve araştırma faaliyetleri için insan gücü planlaması

C- SONUÇ VE ÖNERİLER D- EKLER Ek 1: Adli Tıp Uzmanlık Öğrencisi Eğitiminde Temel İçerik ve Hedeflenen Düzeyler Ek 2: Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü’nün 23/11/2006 tarih ve 136 sayılı “Otopsi işlemlerinin yerine getirilmesi konulu genelgesi” Ek 3: Adli Tıp Anabilim Dallarının, Adli Tıp Uygulamalarına Katılım Talepleri ve Potansiyeli Üzerine Rapor. E- KAYNAKLAR F-ÇALIŞMANIN ÖZET SUNU EKİ

Uzman İnsan Gücü Açısından İhtiyaçların Belirlenmesi Nüfus Büyüklüğü ve Nüfus Artış Hızı ► Devlet İstatistik Enstitüsü’nce yayınlanan 2000 yılı nüfus sayımı sonuçları ► Son 10 yılda 66 il nüfusu 15 il nüfusu ► Nüfus artış hızı en yüksek olan ilk üç il; Antalya, Şanlıurfa ve İstanbul ► Nüfusu en fazla olan ilk üç il; İstanbul, Ankara ve İzmir. Ülke nüfusunun % 26’sı Ülkemizdeki adli tıp uzmanlarının önemli bir kısmının bu illerde yoğunlaşmış olması beklenen bir durumdur.

Sağlık Bakanlığı Adli Tıp Uzmanı Kadroları ► En az nüfusa sahip 3 il: Tunceli, Bayburt ve Kilis ► Nüfusu giderek azalmakta olan iller: Artvin, Çorum, Edirne, Kars, Kastamonu, Kırşehir, Sinop, Sivas, Zonguldak, Bartın, Ardahan ve Karabük ► Adli tıp uzmanı kadroları, Türkiye genelinde hem en az nüfusa sahip hem de nüfusu giderek azalan illerde ► Bu illerdeki adli tıp uzman kadrolarının yeniden değerlendirilmesinde yarar bulunmaktadır.

Adli nitelikli ölüm olgularının sayısı ve dağılımı ► DİE Ölüm İstatistikleri- 150 başlıklı liste ► Son 10 yıldaki zorlamalı ölümler ( ) Tüm adli nitelikli ölümler KazalarZehirlenmelerİntiharlarCinayetler Kazai ya da kasıtlı olduğu bilinmeyen travmatik ölümler ► DİE Adalet İstatistikleri- Adli Tıp Birimlerinin iş yükleri cetveli (2002 ve 2004) ► DİE Adalet İstatistikleri- Adli tıp uzmanlık alanını ilgilendiren hususlarda açılan dava sayısı

Ülke çapındaki Adli Tıp Birimlerinin iş yükleri Hizmet türü Yara muayeneleri Ölü muayenesi/otopsi Cinsel suç incelemeleri İhtisas Kurulu raporları İhtisas Dairesi raporları Memur muayeneleri Adliye memurlarının muayeneleri Adli Tıp Kurumunun iş yükü

DİE Adalet İstatistikleri- Adli tıp uzmanlık alanını ilgilendiren hususlarda açılan davalardaki mağdur sayısı Olay türü Cinsel taciz, saldırı vb. olaylar (TCK md) Adam öldürme olayları (TCK md) Adam öldürme olayları (TCK md) Yaralama olayları (TCK md)

► İllere göre 2010 yılında beklenen adli nitelikli ölümler ve cinsel suç mağdurlarının sayısı ► ► Bir adli tıp birimi oluşturulması için ortalama 6 personel gerekli ► B ► Beklenen adli ölüm sayısı 100 olan bir il için için biri adli tıp uzmanı olmak üzere 6 personel istihdamı;   Maliyet/yarar analizi açısından oldukça maliyetli   Sadece makroskopik değerlendirmeye dayalı adli tıbbi hizmet yetersiz   Adli tıp uzmanından aldığı eğitimle orantılı bir hizmet alınamaz   Sınırlı kaynakların etkin kullanılamaması

Önerilen Donanımlı Adli Tıp Merkezleri ► 31 adet: Adli Tıp Anabilim Dalı olan ve/veya ATK Grup Başkanlığı bulunan iller ► İlgili merkezlerin kapsam alanı için 2010 yılında beklenen nüfus ve adli nitelikli ölüm sayısı ► Bu merkezlere nerelerden ceset nakli ön görüldüğü ► Nakil ön görülen yerlerden merkeze olan uzaklıklar  Karayolları Haritası  Ağır Ceza Mahkemeleri Haritası  En fazla 338 km mesafe dâhilinde ceset nakli  Etkili bir yapılanma ile en fazla 4 saat

Önerilen insan gücü planlamasına göre; ► 1000 ölü muayenesi ve/veya otopsi potansiyeli olan bir bölge için,  3 adli tıp uzmanı  1 patolog/adli patolog  1 şoför  1 morg görevlisi  1 hizmetli  2 teknisyen  1 fotoğrafçı  1 sekreter

Otopsi/ölü muayenesi dışındaki adli tıp hizmetleri için adli tıp uzmanı istihdamı ► ATK birimlerinde 2004 yılında 334 bin yara muayenesi ► Adalet istatistiklerine göre 2004 yılında yaralama olayları nedeniyle mağdur sayısı 122 bin ► Bir ölümlü olaya karşılık 50 yara muayenesi gerektiren olay ► 10 bin adli olgu potansiyeli olan sağlık kuruluşuna bir adli tıp uzmanı ► illere göre gerekli olan adli tıp uzmanı sayısı (büyükten küçüğe doğru) ► Bu sayılar otopsi/ölü muayeneleri için önerilen merkezlerde istihdam edilmesi gereken adli tıp uzmanlarına ek olarak

Eğitim ve Araştırma faaliyetleri için insan gücü planlaması Hizmet sunumu için önerilen sayı ve rakamlara ek olarak; ► Adli Tıp Meslekte Yeterlilik Yürütme Kurulu’nca 24 Ocak 2003 tarihinde, Üniversitelerin Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanları ile birlikte yapılan toplantıda, uzmanlık eğitimi veren Adli Tıp Anabilim Dalları için öngörülen asgari fizik yapı, personel ve araç-gereçler belirlenmiştir. Personel ► En az 3 öğretim üyesi ► Sekreter ► Yardımcı personel

Sonuç ve Öneriler ► Adli ölüm sayılarına göre, otopsilerin sevk edileceği donanımlı adli tıp merkezi bulunacak il sayısı 31 olarak saptanmıştır. ► Bu illerin hepsinde tıp fakültesi adli tıp anabilim dalı bulunmaktadır. Buralar donanımlı hale getirilmelidir. ► İstanbul Merkez ATK ve ATK-Grup Başkanlığı bulunan altı adet il dışındaki tüm otopsiler adli tıp anabilim dallarınca yapılmalıdır.

Sonuç ve Öneriler ► ► Donanımlı adli tıp birimi bulunan illerdeki canlı muayeneleri Fakülteler ve Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde ► ► Donanımlı adli tıp birimi olmayan illerdeki canlı muayeneleri İllerin adli olgu sayısına göre gereken adli tıp uzmanı sayısı listelenmiştir. Bunlardan 17’sinde uzman istihdamı acildir. ► ► Canlı muayeneler için istihdam edilen adli tıp uzmanları, Sağlık Bakanlığı kadrosuna alınarak o ilin devlet hastanesi içinde hizmet vermelidir.