Bu sunum “biyobilim.net” adresinden indirilmiştir. *Kaynak göstermeden kullanmayalım!!! Hazırlayan: Esma İnce

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI (TAKSONOMİ) (SİSTEMATİK)

Sınıflandırma (Taksonomi) Canlıların benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılmasıdır. Günümüze kadar iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır

Ampirik (Suni) Sınıflandırma Canlıların dış görünüşlerine göre yapılmıştır. Ölçmenin olmadığı nitel gözlemlerle yapılmıştır. Görevi aynı olan (analog) organlar dikkate alınmıştır. Örnek; Kuşun kanadı Sineğin kanadı Yarasanın kanadı Bu sınıflamaya göre yarasa ve sinek kuşlar grubuna dâhil edilmiştir. Geçerliliği olmayan bir sınıflandırmadır.

Ölçmenin olduğu nicel gözlemlerle yapılmıştır. Filogenetik (Tabii) Sınıflandırma: Canlıların bütün özelliklerine (akrabalık ilişkileri, kromozom yapıları, protein benzerlikleri, anatomik ve fizyolojik özellikleri) göre yapılmıştır. Ölçmenin olduğu nicel gözlemlerle yapılmıştır. Yapısı aynı yani homolog organlar dikkate alınmıştır. Örnek; insanın kolu Balinanın ön yüzgeci Yarasanın kanadı Bu sınıflamaya göre yarasa ve balina memeliler grubuna dahil edilmiştir. Geçerliliği devam eden sınıflandırmadır.

Taksonomi Grupları Türkçe Latince Örnek - 1 Örnek – 2 Alem = Regnum : Hayvanlar : Animal Şube = Filum : Omurgalı : Kordata Sınıf = Clasis : Memeliler : Mammals Takım = Ordo : Carnivor : Carnivor Aile = Familya : Felidea : Canidea Cins = Genus : Felis : Canis Tür =Species: Felis domesticus : Canis domesticus (Ev kedisi) (Ev köpeği)

Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe; Grup sayısı artar. Gruptaki birey sayısı azalır. Ortak özellikler artar. Gen benzerliği artar. Protein benzerliği artar. Tür sayısı azalır. Akrabalık artar. Yapısal benzerlik artar.

TÜR İki canlının aynı tür olması için; Ortak özelliklerinin en çok olması, Aynı atadan gelmesi ve Çiftleşerek verimli nesiller oluşturması gerekir. Aynı tür canlıların; Kromozom sayıları, Beslenme şekilleri ve Üreme şekilleri aynıdır. Aynı tür canlıların; DNA dizilişleri, Protein yapıları ve Enzim çeşitleri farklı olabilir.

Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı; Tür Adı = Cins Adı + Tanımlayıcı ad yazılarak elde edilir. Buna, ikili adlandırma (binominal) denir. Örnek : Ev kedisi : Felis domesticus Ev köpeği : Canis domesticus Kara çam : Pinus nigra Fıstık çamı : Pinus pinea Kara dut : Morus nigra Beyaz dut : Morus alba Türler sabittir ve türler arasında geçiş olmaz. Akrabalık ilişkileri cins isimlerinin benzerliğine göre yapılır

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Canlılar hücre yapısına göre ikiye ayrılır. A.Prokaryot Canlılar Çekirdek zarı yoktur. DNA sitoplazmadadır. Zarlı organelleri yoktur. Ribozom organeli bulunur. Monera aleminden oluşur. 1.Monera Alemi Bakteriler, Mavi - yeşil algler den oluşur.

B.Ökaryot Canlılar Çekirdek zarı vardır. DNA sitoplazmada bulunmaz. Zarlı organelleri vardır. Ribozom organeli bulunur. Protistalar, Mantarlar,Bitkiler ve Hayvanlar olmak üzere dört alemden oluşur.

1. Protista alemi Amip (Kök ayaklı) Öglena (Kamçılı canlı) Paramesyum (Terliksi canlı) Plazmodyum malaria Cıvık mantarlar dan oluşur.

2.Mantarlar alemi (Fungi) Küf mantarları, Şapkalı mantarlar Pas mantarı Maya mantarları dır.

3) Bitkiler Alemi ( Plants ) Çiçeksiz bitkiler; Damarsız çiçeksiz bitkiler (Suyosunu ve Karayosunu) Damarlı çiçeksiz bitkilerden (Eğrelti) Çiçekli bitkiler; Açık tohumlu çiçekli bitkiler (Çam, Sedir vs.) Kapalı tohumlu çiçekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)

4. Hayvanlar Alemi ( Animals ) Omurgasız hayvanlar 1) Süngerler 2) Sölenterler 3) Solucanlar 4) Eklembacaklılar 5) Yumuşakçalar 6) Derisidikenliler. Omurgalı hayvanlar 1) Balıklar 2) Kurbağalar 3) Sürüngenler 4) Kuşlar 5) Memeliler den oluşur.

Virüsler Hücresel yapıda değildirler. Sitoplazması, organelleri ve enzim sistemleri yoktur. Protein kılıf ve nükleik asitten (DNA veya RNA) oluşur. Zorunlu hücre içi parazittirler. Dış ortamda cansız ve kristal yapıdadır. Enzim, protein ve enerji üretemezler fakat girdiği konak hücrede bunları yaptırır ve kullanırlar. Yapısında bulunan enzimi ile konak hücre içerisine girerek yönetimi ele geçirip çoğalırlar. Virüslerin konakları özeldir, başka hücrelere girmezler. Örneğin; kuduz virüsü beyin hücrelerinde, HİV virüsü akyuvar hücrelerinde çoğalır. Konağı bakteri olan virüslere bakteriyofaj denir. Hücreler virüslere karşı interferon üretir.

Virüsler Aktif hareket etmez, Büyümez, Beslenmez, Bölünmezler.

1. Monera Alemi Prokaryot canlılardır. a) Mavi - Yeşil Algler Ribozomdan başka organeli yoktur. Çekirdek zarı yoktur. Tek tek veya koloni halinde suda yaşarlar. Fotosentez yapan ototrof canlılardır. Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardır. Hücre çeperi vardır. b) Bakteriler

BAKTERİ HÜCRESİ

BAKTERİLER 1) Oksijen ihtiyacına göre; 2) Beslenmelerine göre; Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir. Hücre zarının dışında hücre duvarı (hücre çeperi) bulunur. Bazılarında çeperin dışında kapsül bulunur. Dayanıklılığı ve direnci arttırır. Karbonhidrattan yapılmıştır. Yuvarlak, uzun, spiral veya virgül şeklinde olabilir. 1) Oksijen ihtiyacına göre; Oksijenli solunum yapanlar, (Aerop) Oksijensiz solunum yapanlar, (Anaerop) Her ikisini yapanlar. (Fakültatif) 2) Beslenmelerine göre; Kendi besinini yapanlar (Ototrof) Fotosentez yapanlar, Kemosentez yapanlardan oluşur. Hazır besin alanlar (Heterotrof)

3) Üremelerine göre; Bakterilerin çoğu eşeysiz ürer. Fakat bazı türlerde, farklı özelliklere sahip aynı tür bakteriler arasında konjugasyon köprüsü ile gen aktarımı yapıldığından eşeyli üreme görülür. Bazı bakteriler ortam koşulları zorlaşınca endospor oluşturur. Uzun süre bu halde kalabilir. Bakterilerin üreme ortamına bıraktıkları ve diğer bakterileri öldüren maddelere antibiyotik denir

2. Protista Alemi Ökaryot canlılardır. Hareketlerine göre sınıflandırılırlar. Çok çeşitlidir. Amip, Öglena, paramesyum. a) Amip (Kök ayaklı) Yalancı ayaklarıyla hareket eder. Hazırcı yani heterotroftur. Fagositoz yapar ya da parazit yaşar. b) Öglena (Kamçılı) Kamçılarıyla hareket eder. Hem hazır besin alır hem de ışıklı ortamda kloroplastı ile fotosentez yaparak besin üretir. c) Paramesyum (Terliksi canlı) Silleriyle hareket eder. Hazır besin alırlar yani heterotroftur.

3.Mantarlar Alemi (Fungi) Klorofil içermediklerinden hazırcı, yani heterotroftur. Ya saprofit ya da parazit yaşarlar. Hücre çeperi bulunur. Depo maddeleri glikojendir. Sporlarla ürerler. Çok çeşitlidir. Maya mantarları, küf mantarları, şapkalı mantarlar vs. Ekonomik değerleri olanlar olduğu gibi bazıları da yenir

4. Bitkiler Alemi ( Plants) Kloroplastlı ototrof canlılardır. Hücre çeperi bulunur. Sentrozom yoktur. Endositoz yapamaz, fakat ekzositoz yapabilirler. Yedek depo maddeleri nişastadır. Üremelerine göre sınıflandırılırlar.

a) Çiçeksiz Bitkiler Çiçek ve tohum oluşmaz. Gerçek kök, gövde ve yaprak yoktur. Sporlarla ürer ve döl almaşı görülür. - Suyosunu ve karayosunlarında iletim demetleri yoktur. - Eğreltilerde iletim demetleri vardır.

b) Çiçekli Bitkiler Çiçek ve tohum oluşturulur. Kök, gövde ve yaprak vardır. Eşeyli ürerler. Açık (çam) veya kapalı (elma) tohumlu olabilirler. Tohumlar tek (mısır) veya çift (nohut) çenekli olabilir.

5.Hayvanlar Alemi (Animals) Hepsi heterotroftur. Hücre çeperi yoktur. Sentrozom vardır. Yedek depo maddesi glikojendir. İskelet sistemlerine göre sınıflandırılır.

a) Omurgasızlar Bel kemiği yoktur. Kapalı veya açık dolaşım görülür. Hemoglobin varsa kan sıvısındadır. Altı sınıftan oluşur.

1.Süngerler Denizde bir yere tutulu yaşarlar. iğne şeklinde ışınsal iç iskeleti vardır. Sinir sistemleri yoktur. Eşeyli ve eşeysiz ürerler. Hücre içi sindirim yaparlar.

2.Sölenterler Denizde yaşarlar. Tek açıklıklıdırlar.(Gastro Vasküler boşluk) Sinir ağı ve sinir hücreleri bulunur. Eşeyli ve eşeysiz ürerler. Hücre dışı ve hücre içi sindirim yaparlar. Örnek; Hidra, deniz anası ve Mercanlar.

3.Solucanlar Tatlı su ve çamurlarda yaşarlar. Üç çeşidi vardır. I.Yassı Solucanlar Tek açıklıklı sindirim sistemi vardır. Hücre dışı ve hücre içi sindirim görülür. ip merdiven sinir sistemi vardır. Çift cinsiyetli yani hermafrodittir. Çoğu parazittir. Boşaltım protonefridyumlarda olur. Örnek : Ergin Ara konak Köpek tenyası Köpek İnsan

II. Yuvarlak Solucanlar Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır. Çoğu parazittir. Örnek; Kancalı kurt ve bağırsak kurdu vs.

III. Halkalı Solucanlar Vücutları segmentlidir. Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır. Hücre dışı sindirim görülür. ip merdiveni sinir sistemi vardır. Çift cinsiyetli yani hermafrodittir. Kapalı dolaşım görülür. Boşaltım organı nefridyumlardır. Deri solunumu yaparlar. Örnek; Toprak solucanı vs.

4.Kuşlar Karada yaşarlar. iç döllenme ve dış gelişme görülür. Akciğer solunumu yaparlar. Kalp dört odalıdır. Kapalı dolaşım görülür. Vücuda temiz kan gider. Hücre dışı sindirim görülür. Sıcak kanlıdır. Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrek vardır. Örnek; Serçe, kanarya, şahin vs.

5. Memeliler Suda ve karada yaşarlar. İç döllenme ve iç gelişme görülür. Yavrular sütle beslenir. Akciğer solunumu yaparlar ve alveol vardır. diyafram kası bulunur. Kalp dört odalıdır. Kapalı dolaşım görülür. Alyuvarlar çekirdeksizdir. Vücuda temiz kan gider. Hücre dışı sindirim görülür. Sıcak kanlıdır. Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrek vardır. Örnek; Yarasa, yunus, balina, inek, kirpi, fok vs.

Beslenme İlişkileri ve Etkileşim Tabiattaki bütün canlılar birbiriyle etkileşim halindedir. Bu etkileşim kendini beslenme ilişkisi şeklinde gösterir. Canlılar beslenme ilişkileri bakımından ikiye ayrılır

1.Üretici (Ototrof) Canlılar Kendi besinini kendileri yaparlar. İnorganik maddelerden organik madde sentezlerler. iki çeşittir. a) Fotosentetik Canlılar Klorofil bulundururlar. Işık enerjisini kullanırlar. Örnek; Bitkiler, bazı bakteriler ve mavi yeşil algler. b) Kemosentetik Canlılar Klorofilleri yoktur. Kimyasal enerjiyi kullanırlar. Örnek; Bazı bakteriler.

2.Tüketici (Heterotrof) Canlılar Hazır besin alırlar. Organik maddeleri başka organik maddelere ya da inorganik maddelere dönüştürürler. Üç çeşittir.

a) Holozoik Beslenme Katı besinlerle beslenirler. Sindirim sistemi gelişmiştir. (3)Üç çeşittir. Otçul: (Herbivor) inek, kuzu vs. Etçil: (Karnivor) Kedi, köpek vs. Hem etçil hem otçul: (Omnivor) insan, ayı.

b) Simbiyotik Beslenme Ortak beslenme şeklidir. Üç çeşittir. 1 ) PARAZİTİZM Bir canlı diğerine zarar vererek yaşar.(+,-) Ayrıldıklarında parazit olan azalır, diğeri artar. İç parazitlerin sindirim sistemleri gelişmemiş fakat dış parazitlerin gelişmiştir. Örnek; Plazmodyum, bazı bakteriler,kene vs.

2. Kommensalizm İki canlıdan birinin diğerine zarar vermeden birlikte yaşamasıdır. (+, 0) Örnek; Köpek balığı ve vantuzlu balık.

3. Mutualizm iki canlı birbirine faydalı olarak yaşar.(+, +) Örnek;insan bağırsağındaki vitamin üreten bakteriler ve insan. Örnek; Suyosunu ve mantar (Liken) gibi.

c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller) Organik artıklarla beslenme şeklidir. Organik maddeleri inorganik maddelere dönüştürürler. Ayrıştırıcılar da denir. Örnek; Bazı bakteriler ve bazı mantarlar. Not: Bazı canlılar hem üretici hem de tüketicidir. Öglena ve böcekçil bitkiler gibi.