Çağımızda ülkelerin ekonomik etkileşimleri inkâr edilemez. (Özsoy, 2010, 8) Globalleşme ile küçülen dünyada ülkelerin birbirleriyle olan etkileşimleri ve irtibatları kolaylaşmış ve dolayısıyla artmıştır. Bu da beraberinde yeni sorunları getirmiştir. Ülkeler artık her imkânlarını ve sorunlarını birbirleriyle paylaşmaktadırlar. Ortaya çıkan krizler bunu doğrular niteliktedir. Dünyanın bir ucunda meydana gelen bir kriz dünyanın öbür ucundaki ülkeyi etkisi altına almaktadır krizinde de çıkan kriz okyanusu aşıp Avrupa ve doğu ülkelerini etkisi altına almıştır.

Krizin Nedenleri Likidite Bolluğu Menkul Kıymetleştirme Saydamlık Eksikliği Derecelendirme Kuruluşları Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar

2008 krizinin temelinde para bolluğu sonucu oluşan aşırı borçlanmalar yer almaktadır. Gerçekleştirilen ticaretler sonucunda oluşan büyük borçlanmalar bu krizde temeli teşkil etmektedir. Bu borçları kapatabilmek için takip edilen enflasyonist tutumlar krizin daha fazla derinleşmesine yol açmıştır. (Sabancı, 2010)

yılları arasında likidite miktarında büyük artışlar gerçekleşmiştir. Bu likiditelerin bir yatırıma çevrilememesi ve kredilerin hiçbir geliri olmayan kişilere de verilmesi krizin başlamasına neden olmuştur. (Alantar, 2008)

Mortgage uygulaması ile herkese kredi verilmesi krizi tetikleyen nedenler arasındadır. Bu krediler ev almak için kullanılmaktadır. Bu nedenle konutlara olan talep artmıştır. Artan konut talebi menkul kıymetlerin değerlenmesini beraberinde getirmiştir. Artan konut fiyatları geri ödemeleri güç hale getirmiştir. Bir yerde zincirin kopmasıyla kriz ortaya çıkmıştır. (Alantar, 2008)

Verilen kredilerle birlikte insanlar ev alımına yönelmişlerdir. Bu evlerin fiyatlarını yükselttiği gibi sonrasında kredi tutarlarının da artmasına yol açmıştır. Böylelikle ödenemeyen büyük borçlar ortaya çıkmıştır.

Türkiye Amerika’da ki mortgage kredileri şeklinde kredi kullandırmamaktadır. Fakat ekonomik ilişkileri nedeniyle krizden Türkiye’de etkilenmiştir. Bu nedenle 2008 krizine yönelik önlemler alınmıştır. (Eğilmez, 2009) Türkiye bu dönemde bankalar aracılığı ile likidite destekleri vermiştir. Yüzde 11 olan yabancı para zorunlu karşılık oranları 2 puan düşürülerek yüzde 9 düzeyine indirilmiştir. Türk Lirası mevduatlarını teşvik etmek amacıyla TL zorunlu karşılık faiz oranları arttırılmıştır. Yurtdışındaki varlıkları yurtiçine getirmeyi teşvik amaçlı Varlık Barışı Yasası çıkartılarak vergi indirimleri ve vergi muafiyeti sağlanmıştır. Reel sektörü desteklemek amacı ile KOBİ’lere kredi destekleri verilmiştir. (Hazine Müsteşarlığı, 2009)

Ortaya çıkan krizle birlikte 2001 yılında olduğu gibi 2008 krizinde de işsizlik oranları yükselmiştir. Fakat kriz döneminde yükselen işsizlik oranları kriz sonrasında, kriz öncesi dönemdeki değerlere çekilememiştir.

Türkiye’de 2001 krizine kadar olan dönemde işsizlik oranları %7 civarında seyretmekteyken, 2001 yılında ortaya çıkan kriz sonrasında bu oranlarda artışlar gerçekleşmiştir krizi sonrasında bu değerler %10’un üzerine çıkmıştır. Devam eden dönemde İşsizlik oranları bu değer civarında gerçekleşirken 2008 krizinde tekrar bir artış gerçekleşerek işsizlik oranları %15’li değerlere çıkmıştır. Kriz dönemlerinde keskin iniş-çıkışlar gerçekleştiren işsizlik oranları kriz sonrasında ise bir önceki yılın oranlarına yaklaşık değerlerle devam etmektedir.

Krizin başlamasıyla büyük istihdam kayıpları gerçekleşmektedir. İşsizlik oranları birden arttığı halde aynı oranda, ekonomide iyileşmeler gerçekleştiğinde, bir düzelme olmamaktadır Mayıs ayında %9 civarında seyreden işsizlik oranları gerçekleşen kriz sonrası %16 civarına çıkmıştır. Fakat düzelen ekonomik yapıya rağmen işsizlik oranı aynı şekilde düzelme göstermemiştir. Bu ikisi arasında doğru orantılı bir ilişki yoktur İşsizlik Oranları Kaynak: Karabıyık, Arabacı ve Eryiğit, 2010

İşsizlik oranlarının bu seviyelerde olmasına rağmen GSYH 2001 kriziyle %-10’a düşmesinin ardından 2002 yılının sonuna doğru %10 sevilerine gelmiştir. Kaynak: Karabıyık, Arabacı ve Eryiğit, 2010

Fakat iki kriz arasında gerçekleşen GSYH büyümesi işsizlik sorununa bir çözüm getirmemiştir. Türkiye bu dönemde istihdam yaratmayan bir büyüme gerçekleştirmiştir. Stokların artması nedeniyle yeni iş yatırımları da hayata geçirilememektedir. Bu nedenle sermaye yatırım oranlarında da düşüş gerçekleşmiştir. Ellerinde iş yapmak için yeterli miktarda parası olan kişiler iş yapma riskini göze almamışlardır. Harcamalar kısıldığı gibi yatırımlarda da kısılmaya gidilmiştir. Özel sektörde faaliyette olan firmalar durgunluk sürecine girmişlerdir. (Tüsiad, 2010)

Yatırım harcamaları 2002’nin ilk çeyreğinde krizin etkisiyle %10 seviyesinde düşmüştür. Daha sonraki dönemlerde GSYH ile orantılı şekilde sermaye yatırımları artmıştır krizine kadar inişli çıkışlı bir grafik çizen yatırımlar, kriz ile birlikte büyük oranda düşmüş ve 2009’un ilk çeyreğinde yatırımdaki düşüş %30 civarında gerçekleşmiştir.

Krizin Sonuçları Ekonomik kriz reel ekonominin büyüme oranlarını düşürmüştür. Amerika, Avrupa ülkeleri ve gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Türkiye için bu değerler düşüşe geçmiştir yılından itibaren büyüme oranları düşmeye başlamıştır. “Konut kredisi kaynaklı krizler sonrası iyileşmenin bankacılık ve hisse senedi krizlerine göre daha fazla zaman alacağı kabul edildiğinden ilerleyen dönemlerde de düşük oranlı büyümelerin gerçekleşmesi beklenmektedir. (Alantar, 2008)

Kaynak: Alantar, 2008

Sonuç Ekonomiler birbirlerine bağlanmış yapılardır. Bir ülkede çıkan kriz diğer ülkeleri de şiddetli bir şekilde etkileyecektir. Yunanistan gibi dünya ekonomisinde çok büyük bir yeri olmayan bir ülkede çıkan bir kriz Avrupa ülkelerinde zor günler yaşanmasına neden olmuştur. Bu ülke Yunanistan yerine Amerika gibi dünyanın süper gücü olduğunda etkisi daha fazla görülmektedir. Türkiye’de ekonomik ilişkileri nedeniyle bu olaylardan zarar görmektedir. İstihdam, bu gibi olaylar ve Türkiye’nin yapısı nedeniyle kötü etkilenmektedir.

Kaynaklar Özsoy, İsmail,Prof. Dr., 2010, Türkiye’de Katılım Bankacılığı, s.8 erişim: 28 Kasım Alantar, Doğan, 2008, Küresel Finansal Kriz Nedenleri ve Sonuçları BBC,Turkish Greek News, 2010, Yunanistan Krizinin Nedenleri Eğilmez, Mahfi, 2009, Yunanistan Krizi Almanya Ekonomisinde Zora Sokabilir Hazine Müsteşarlığı Resmi Web Sayfası ( erişim: 9 Aralık 2010www.hazine.gov.tr Tüsiad, 2010, Ekonomi Raporu Arabacı, Özer, Dr., Eryiğit, Kadir Yasin, Dr., Karabıyık, Lale Erdem, Prof. Dr., 2010, Yılları Arası Türk Lirasında Yaşanan Değerlenmenin Ölçüm Raporu Akat, Asaf Savaş, 2010, İstihdam Tablosu Karışık Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu Resmi Sitesi, ( erişim: 28 Kasım 2010http:// IMF Resmi Web Sayfası ( erişim: 9 Aralık 2010www.imf.org