Plazma, serum ve antikoagulanlar Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ Tıp Fakültesi Biyokimya AD

plazma damarlarda dolaşan kanın sıvı kısmı pıhtılaşmayı önleyen madde (antikoagulan) içeren tüpe alınan kandan elde edilir. fibrinojen ve diğer pıhtılaşma faktörlerini içerir. Pıhtılaşması önlenmiş kanda eritrositlerin çökme hızı, klinikte sedimantasyon (E.S.R.) olarak tanımlanır.

serum pıhtının üzerindeki sıvı kısım pıhtılaşma faktörlerini içermez. Bilirubin ve karotenler seruma sarı renk verirler. pıhtı: damardan bir santrifüj tüpüne alınan ve kan kendi haline bırakılan kanda çöken şekilli elemanlar. ve pıhtılaşma faktörleri..

Antikoagulanlar kanın pıhtılaşmasını önleyen maddeler in vitro kullanılanlar: Oksalat Sitrat Flüorür EDTA (etilendiamintetraasetikasid) Heparin in vivo kullanılanlar: Dikumarol ve türevleri İnsan protein C

Potasyum oksalat kalsiyumu bağlayarak kanın pıhtılaşmasını önler %20’lik çözeltisi kullanılır. 10 mL kan için 0,1 mL çözelti gerekir. hemoglobin tayini, eritrosit ve lökosit sayımları, hematokrit tayini yapılabilir. asit-baz dengesini incelemek, elektrolit ve bazı kalsiyum ölçüm yöntemleri, laktat dehidrojenaz gibi bazı enzimlerin tayini için uygun değil. Yayma preparatlar için kullanılamaz.

Sodyum sitrat kalsiyumu bağlayarak kanın pıhtılaşmasını önler 1 mL kan için 5 mg sodyum sitrat gerekir. %3,8’lik çözeltisi kullanılır. Sedimantasyon (ESR) tayini için 0,4 mL çözelti 1,6 mL kan ile karıştırılır. Protrombin zamanı tayini için 0,2 mL çözelti 1,8 mL kan ile karıştırılır. Kan bankalarında saklanacak kanlar, asid sitrat dekstroz (A.C.D.) çözeltisi üzerine alınır; dekstroz, eritrositlerin normal yaşam süresini uzatır. asit-baz dengesini incelemek, elektrolit ve bazı kalsiyum ölçüm yöntemleri, bazı enzimlerin tayini için uygun değil.

Sodyum flüorür kalsiyumu bağlayarak kanın pıhtılaşmasını önler 1 mL kan için 10 mg sodyum flüorür gerekir kanda glikolizin önlenmesi için kullanılır. (2-fosfogliseratı fosfoenolpirüvata dönüştüren enolaz enziminin inhibitörü)

EDTA (Etilendiamintetraasetikasit) kalsiyum ile kompleks yaparak kanın pıhtılaşmasını önler. 1 mL kan için 1 mg Na-EDTA2H2O gerekir. eritrosit ve lökosit sayımları, hematokrit tayini, lökosit formülü için kan yaymaları yapılabilir. elektrolit ve kalsiyum tayini için uygun değildir.

Heparin spesifik olarak pıhtılaşma faktörleri IX ve XI’i bağlayarak ve antitrombin III ile etkileşip bunun trombini inaktive etme yeteneğini artırarak kanın pıhtılaşmasını önler. 1 mL kan için 75 IU heparin gerekir. 100 IU heparin, 1 mg heparine eşdeğerdir. Piyasada mL’sinde 100, 1000, 10000 IU heparin içeren preparatlar vardır. Heparinli kan, elektrolit tayini ve eritrosit frajilitesi için kullanılabilir.

Kumarin grubu ilaçlar vitamin K antagonistleri kinon türevlerinin aktif hidrokinon şekillerine indirgenmelerini inhibe ederler. pıhtılaşma faktörü II, VII, IX ve X’un amino-terminal bölgelerinde glutamik asit kalıntılarının vitamin K’ye bağımlı karboksilasyonu inhibe olur. pıhtılaşma faktörü II, VII, IX ve X olgunlaşamaz.

İnsan protein C trombinle aktif hale gelir, pıhtılaşma faktörleri V ile VIIIa’yı inaktif hale getirir.