İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ T.C. İZMİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ (0cak-2008)‏

BÖLÜMLER 1-GENEL BİLGİLER 2-YAPILAN ÇALIŞMALAR 3-MEVZUAT 4-YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR

Ortalama Debi:1282 Hektometreküp/ yıl GEDIZ HAVZASININ TÜRKIYE’DEKI YERI Nüfusun (1.700.000) %4, Yüzölçümünün (17.500 km2 ) % 2,3 Su Potansiyelinin %1,1 Kentsel 7.4 mm (133Mm3)‏ Sulak Alan 0.2 mm (3.6 Mm3)‏ Endüstriyel 3 mm (54 Mm3)‏ Tarımsal 39 mm (695Mm3)‏ Mevcut Su Talebi Gediz Havzası Yeraltı 9 mm/yıl (160 Mm3)‏ Yüzeysel 52 mm/yıl (940 Mm3)‏ Yıllık Su Bütçesi Yağış 700 mm/yıl İzmir Arz: 1100 Mm3 Talep: 886 Mm3 Ortalama Debi:1282 Hektometreküp/ yıl

GEDİZ HAVZASI Kütahya İl sınırları içerisinden doğan ve havza boyunca çok sayıda yan kollarla beslenen Gediz Nehri, 386 km uzunluğu ile Ege Bölgesi’nin en uzun ikinci nehridir. Havza alanı 17.500 km2 olan Gediz Nehri, Uşak ve Manisa İllerinden geçerek, İzmir’in Menemen ve Foça İlçeleri arasında Ege Denizine dökülmektedir. Gediz Havzasında 12 İlçe merkezi ile Manisa, 4 İlçe merkezi ile İzmir, 1 İlçe merkezi ile Kütahya ve İl Merkezi İle Uşak İli yer almaktadır. Havzada toplam 32 belde, 74 köy, 397 işletme bulunmaktadır.

Gediz Nehri: Toplam Uzunluk : 386 km. Manisa sınırları içindeki uzunluğu : 204.1 km İzmir sınırları içindeki uzunluğu : 40 km. Kütahya sınırları içindeki uzunluğu: 50 km. Uşak sınırları içindeki uzunluğu : 92 km. Yıllık Ortalama Debisi: 1282 Hektometreküp/ yıl Havzada sulanabilir alan: 2.82 milyon dekar

GEDİZ HAVZASI UŞAK UŞAK UŞAK UŞAK UŞAK MANİSA İZMİR KÜTAHYA Demirci Gediz Murat dağı 1400 m Gürdük çayı Akhisar Demirci çayı Gördes Kayacık deresi Gördes çayı EGE DENİZİ Deliiniş çayı Selendi çayı Selendi GEDİZ NEHRİ Foça Kum çayı Saruhanlı UŞAK UŞAK UŞAK UŞAK UŞAK Demirköprü Barajı GEDİZ NEHRİ Marmara Gölü Menemen MANİSA Kula Turgutlu Nif çayı Salihli Alaşehir çayı Ahmetli İZMİR Kemalpaşa Alaşehir Havza Alanı 17 500 km2 Akarsu uzunluğu 386 km Yıllık toplam akış 1,95 km3 Yıllık toplam yağış 603 mm

SU TALEBİ: Tarımsal : % 78,6 (39 mm/yıl)‏ Kentsel : % 14,9 (7,4 mm/yıl)‏ Endüstriyel : % 6 (3 mm/yıl)‏ Çevresel açıdan sulak alanların korunması için : yaklaşık 0,2 mm/yıl su talebi bulunmaktadır. *Endüstriyel kullanım amaçlı su talebi artış hızı : yıllık %10 *Kentsel kullanım amaçlı su talebi artış hızı : yıllık %2

SU KALİTESİ: IV. Sınıf (çok kirlenmiş su) Hedef II. Sınıf. Yüzeysel suların : %60’ı “çok kirli” Yeraltı sularının : %30’u “çok kirli” olarak değerlendirilmektedir. - Özellikle yüzeysel sulardaki kirlilik, endüstriyel ve kentsel atık su deşarjlarından (noktasal) ve sulamadan dönen sulardan (noktasal olmayan) kaynaklanmaktadır. Kırsal yerleşimlerin çoğu kanalizasyon sistemine sahip değildir. Havzadaki üç kent merkezinde de atık su arıtma sistemi bulunmaktadır. Kıyı şeridimizde denizden tuzlu su girişimi, yeraltı su kalitesini önemli ölçüde bozmaktadır.

SMART GEDİZ HAVZASI GENELLEŞTİRİLMİŞ ARAZİ KULLANIMI (1987 -2000)‏ Tarımsal Alanlar ↓ 15% Orman ↓%20 Kentsel ve endüstriyel alanlar ↑35%. (13 yıl içinde)‏

HAVZADA YAPILAN ÇALIŞMALAR 1.KİRLİLİK TESPİT VE İZLEME ÇALIŞMALARI: 1999 yılından bu yana Gediz nehrindeki kirliliğin tespiti ve izlenmesi yapılmaktadır. 4 adet İzmir, 1 adet Uşak ve 14 adet Manisa ili sınırları içerisinde olmak üzere toplam 19 adet numune alma noktası bulunmaktadır ve debi ölçümsüz ayda bir kez numune alınmaktadır. 2.TOPLANTILAR VE KONUNUN TAKİBİ: 1997 yılından itibaren havzada bulunan valiler, belediye başkanları, üniversiteler, STK, ilgili kuruluşlar ve Bakanlık temsilcilerinin katılımı ile pek çok toplantı yapılmış, önemli kararlar alınmış ve çalışmalar yapılmıştır. 3.GEDİZ HAVZASI ÇEVRE KORUMA HİZMET BİRLİĞİ KURULMASI: Birlik Üyeleri: Daha önce İl Özel İdareleri, Doğal Üyeler, Belediyeler, Köylere Hizmet Götürme Birlikleri İle üye sayısı 46 olan Birlikte, 5355 sayılı Mahalli İdareler Kanunu’na uygun hale getirildikten sonra üye sayısı 34 olarak belirlenmiştir. Halihazırda 4 İl Özel İdaresi ve 30 Belediye Birliğe üyedir.(Henüz üye olmayan Uşak Belediyesi ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlıklarının Birliğe katılımı sağlanmalıdır) Personel Durumu: Birlikte1 adet sekreter görev yapmaktadır. 4. PROJE ÇALIŞMALARI: “Gediz Nehri Havzası Çevre Master Planı,Türkiye’’ (Türkiye-İspanya işbirliği – 2004-2005). Menderes, Gediz ve Kuzey Ege Nehir Havzaları Entegre Su Kaynakları Yönetimi ve Kirlilik Kontrolü Fizibilite Etüd çalışması (Türkiye-Fransa işbirliği – 1999). 5. DİĞER ÇALIŞMALAR: -İzmir Kuş Cenneti 1998 yılında Ramsar kapsamına alınmış, 1999 yılında ise 1.derece Doğal Sit Alanı ilan edilmiştir. -1/100.000’lik Çevre Düzeni Planı 19.07.2007 tarihinde onaylanmıştır.

MEVZUAT - Bilindiği üzere 26.04.2006 tarihli ve 5491 sayılı “Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 13 Mayıs 2006 tarih ve 26167 sayılı R.G’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu doğrultuda, Atıksu arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış belediyeler ile, halihazırda faaliyette olup, atıksu arıtma tesisini kurmamış organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu tesislerin kurulmasına ilişkin iş termin plânlarını bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Bakanlığa sunmak ve aşağıda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadır. Bu kapsamda Bakanlığımızca tanınan son süre 13.07.2007 olarak verilmiş olup; süre sonunda müracaatta bulunanlara ek süre tanınmamıştır. - Ayrıca, TCK’nun 181.Maddesi 1- “İlgili Kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırı olarak ve çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa,suya veya havaya kasten veren kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” demektedir. Bu durumda verilen süreler sonunda alt yapılarını tamamlamayan Belediye Başkanları ve Sanayi Kuruluşları Sahipleri Hakkında Cumhuriyet Savcılıklarına TCK ilgili maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulacaktır.

HAVZADAKİ KİRLETİCİ KAYNAKLAR VE ALT YAPI DURUMU HAVZADAKİ KİRLETİCİ KAYNAKLAR 1-NOKTASAL KAYNAKLAR 2-YAYILI KAYNAKLAR 1- EVSEL ATIKSULAR 1- TARIMSAL SULAMADAN DÖNEN SULAR 2- ENDÜSTRİYEL ATIKSULAR 3- KATI ATIK 2- BOR V.B. MADEN KAYNAKLI KİRLİLİKLER 3- EROZYON

1- EVSEL KAYNAKLI KIRLENME - Havzada yer alan yerleşimlerin çoğunda arıtma ile sonuçlanan kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. Birçok yerleşimin kanalizasyon sistemi bile mevcut değildir. Yerleşim birimlerinden oluşan atıksular Gediz Nehri ve kollarına doğrudan deşarj edilmektedir.

2- ENDÜSTRİYEL KAYNAKLI KIRLENME - Sanayi tesislerinin üretimleri sonucu açığa çıkan atıksularını arıtmadan Gediz Nehri ve kollarına deşarj etmelerinden kaynaklanmaktadır. İzmir il sınırları içinde; Gediz’ e bağlantısı olan çeşitli sektörlerden toplam 538 işletme olup bunlardan sadece 255 tanesinin proses atıksuyu oluşmakta ve tamamına yakınında atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Arıtma tesisi olmayan işletmelerin bir kısmında proses atıksuyu oluşmayıp sadece evsel atıksu çıkmaktadır. Ayrıca anayi tesislerinin yer altı sularını da izinsiz olarak kullanmaktadır.

3- KATI ATIK KAYNAKLI KIRLENME - Gediz Havzası içerisinde bulunan çoğu Belediyenin ve köyün düzenli çöp depolama alanı mevcut değildir. - Evsel atıklar genellikle dere yatağına direk atılmakta veya düzensiz depolanmakta ve zaman içerisinde çöpten kaynaklanan sızıntı sularıyla, yağışlarla, yüzeysel sular vasıtası ile Gediz Nehri’ne taşınmaktadır.

4-TARIMSAL KAYNAKLI KIRLENME - Havzanın en büyük sulama alanlarından biri olan Menemen ovası sulamasından dönen sular drenaj kanalları ile toplanmaktadır. Toplanan drenaj sularının doğrudan Gediz nehri ana koluna ulaşması engellense de deltadan körfeze verilmektedir. - Ancak Manisa ve Turgutlu ovalarının bir bölümünden gelen sulama suyu geri dönüşlerinin ve Menemen Ovası da dahil olmak üzere bu sulama alanlarından akarsuya ulaşabilecek yüzeysel yıkanmayla gelen sular ile sulama fazlası ve drenaj kaçağı sular akarsuda kirliliğe yol açmaktadır. - Çiftçilerin bilinçsiz ve kontrolsüz kullandıkları gübreler ve tarım ilaçları sulama ve yağışlarla hem yüzey akışa geçerek nehre ulaşmakta, hem de yeraltı sularının kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır.

4- DİĞER KİRLİLİK KAYNAKLARI 1 - Plansız kentleşme - Çevre sorunlarının temel nedenlerinden biri hızlı nüfus artışına cevap veremeyen fiziki planlama eksikliğinden kaynaklanan çarpık kentleşmedir. Ülke çapında Ulusal Fiziki planlama kararlarının bulunmaması, İzmir bütününde 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının oluşturulamaması, sadece bazı bölgelerde (Seferihisar-Dilek Yarımadası, Çeşme–Alaçatı,Karaburun, Bergama –Dikili, Foça Kıyı Kesimi) 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planlarının bulunması, Uygulama İmar Planlarının büyük bir bölümünün Çevre Düzeni Plan Kararları ile uyum sağlamaması ve sürekli plan tadilatları yapılarak parçalı çözümlere gidilmesi nedenleriyle çarpık kentleşme ortaya çıkmıştır. Böylece yerleşimler verimli tarım topraklarına kaymış ve bu durumdan Gediz Havzası ve deltası da olumsuz olarak etkilenmiştir.

2 - Erozyon - Dere yağış havzasında doğal dengenin çeşitli nedenlerle bozulması sonucu düşen yağışın büyük çoğunluğu kısa zamanda akışa geçerek dere mecralarına aşırı yüklerin intikaline sebep olurlar. Dere taban ve kıyıları bu aşırı yüklerin tahrip gücüne karşı koyamıyarak büyük ölçüde erozyona uğrarlar. - Kıyı erozyonu sonucu meydana gelen zararlar derelerin ovaya indiği kısımlarda kendini daha çok hissettirmektedir. Değerli tarım arazileri devamlı oyulup taşınmaktadır. - Taşkın debileri dere yatağının dar olduğu kesimlerde suyun oyma ve sürükleme gücüne bağlı olarak, kıyı oyulmalarına, ceplerin ve mendereslerin oluşmasına sebep olmaktadır bu nedenle dere yataklarının stabilitesinde kıyıların rolü büyük önem taşımaktadır. - Gediz Nehri’nde de yukarıdaki sebeplerin yanında, yataktan malzeme alınması da sorunları artırmaktadır.

YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR (TARİHLER???) AMAÇ: Havza bütününde su kalitesinin asgari Sınıf II olacak şekilde iyileştirilmesi ve dengeli su paylaşımının sektörler ve bireyler arasında sağlanması. YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR (TARİHLER???) 1-) Öncelikle Tüm kurum ve kuruluşların ortak bir şekilde çalışmalarını sağlamak amacıyla, görev paylaşımını gösteren ve gerektiğinde kuruluşların birbirinin her türlü imkanından yararlanması için ortak bir PROTOKOL yapılmalıdır. 2-) Havza İçin 1/25000 Ölçekli Sayısal Altlık Haritası CBS ortamında yapılarak, izlenmesi gereken tüm tesis ve ocaklar, yerleşim birimleri ile atıksu deşarj noktaları, katı atık depolama alanları v.b. veriler üzerine işaretlenecektir. Veri tabanı niteliği taşıyan bu yapılanma ile izleme ve kontrol çalışmaları sağlıklı ve koordineli bir şekilde yapılabilecektir. Bu veriler, uydu görüntüleri ile çakıştırılarak yapılaşma ve çevredeki yıllara / aylara göre değişimler izlenebilecektir. Ancak, bu sistemi Müdürlüğümüzde kurabilecek teknik eleman ve maddi olanaklar bulunmamaktadır. Öncelikle bu konıunun en kısa sürede çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Konuyla ilgili olarak ÇED Genel Müdürlüğü havza illerine öncelik tanımalıdır. Gediz ile ilgili her türlü araştırma projesinin sonuçları ve verilerinin toplandığı bir Veri Bankası oluşturularak, Havzadaki ilgili kurum ve kuruluşların üye olacakları bir Network kurulmalı ve Web sayfası hazırlanmalıdır. Bu konuda DEÜ; SUMER teknik destek verecektir.

4-)Geçmişte yaşanan deneyimler göstermektedir ki; arıtma tesislerinin yer ve kapasite seçimlerinin doğru yapılmaması gereksiz kaynak israfına yol açmakta ve hiçbir yarar da sağlamamaktadır. Havza alanı içerisinde yapılacak arıtma tesislerinin planlaması aşamasında, bilimsel temele dayanan yöntemlerle çeşitli senaryolar altında durum değerlendirilmesi yapılarak karar verilecektir. Bu kapsamda Müdürlüğümüzce, gerektiğinde havzada bulunan ilçe ve beldelere ücretsiz danışmanlık yapılacaktır. 5-)Kemalpaşa OSB'nin tüzel kişiliği ile yargıya intikal eden durum biran önce netlik kazanmalı ve Atıksu Arıtma Tesisi Yapılmalıdır. DİĞER İLLERDEN BAHSEDELİM 6-)Kemalpaşa Kaymakamlığı, vidanjörlerin sanayi tesislerinden kaynaklı evsel nitelikli atıksuları, Yiğitler Köyünde bulunan 400 m3/gün’lük atıksu arıtma tesisine taşımasını sağlayacaktır. 7-)Denetimler sıklaştırılarak Belediyeler, Kaymakamlıklar, Özel İdare Müdürlükleri, Zabıta ve Jandarma ile koordineli çalışma yolları arananacaktır. Bu kapsamdaki kurumsal katkılar yapılacak olan PROTOKOL ile tayin edilecektir. 8-) Havzada yeralan köylerin İl Özel İdare Bütçesinden alt yapı (kanalizasyon, arıtma tesisi ve katı atık) sorunlarının çözümü için destek alması sağlanacaktır.

10-) Havzada bulunan Belediyelerce Katı Atık Yönetim Planları oluşturulacaktır. Bu doğrultuda katı atıkların kaynağında ayrı toplanması, küçük yerleşim birimlerinden başlamak üzere teşvik edilecektir. Yapılan PROTOKOL gereğince, Atıksu Arıtma Tesisi ve Katı Atık Düzenli Depolama alanı kurulacak olan bölgenin yakınındaki köylere vergi ve enerji indirimi, teşvik ve iş imkanları sağlanması konularında, ilgili kurumlarca gereğinin yapılması sağlanacaktır. 11-) Havzada bundan sonra izin verilecek yeni endüstrilerin en az kirlilik üreten, katı atığı olmayan veya atığını geri kazanım imkanı olan, ekolojik üretim yapan, v.b. endüstriler olmaları sağlanacak ve çok kirlilik üreten mevcut endüstrilerin az kirlilik çıkaran modern teknolojilere yönlenmeleri PROTOKOL gereği ilgili kurumlarca teşvik edilecektir. Bunun için 1/25 000’lik alt ölçekli planın ilgili kurumlarca, havza için yapılması sağlanacaktır. 12-)Havza genelinde, faliyetini tamamlamış olan taşocakları ve maden sahalarında etütler yapılarak uygun olan sahalarda ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları yapılmalıdır. Ancak, İlimiz Gediz Havzası içerisinde mevcut durumda kum ve taş ocağı bulunmamaktadır. DİĞER İLLER İLAVE EDİLECEK 13-)Tarım İl Müdürlükleri’nce tarımsal kirlilik oluşturabilecek uygulamaların önüne geçebilmek için organik tarım ve iyi tarım uygulamaları teşvik edilecektir. 14-)Altyapısı eğitimler için uygun olan Menemen Tarımsal Hidroloji Araştırma ve Eğitim (THAEM) Merkezinde değişik sektörlere (çiftçi, sanayi, uygulama birimleri) Gediz'in korunmasına ilişkin bilgilendirme toplantıları, ve eğitim seminerleri düzenlenecektir.

15-) DEÜ, İZİSYÖM tarafından havza bazında yapılacak olan sosyal ve ekonomik analizler ile SUMER tarafından bu konuda yapılmış olan çalışmalar biraraya getirilerek, Havza genelindeki çalışmalara altlık oluşturulacaktır. 16-) DEÜ, İZİSYÖM’den; İzmir İli stratejik planlama sürecinde ilgi gruplarıyla, üniversite arasında iletişim ortamı hazırlamak, yerel eylem planları oluşturmak ve yapılabilir kılınmasını eşgüdümle geliştirmek, ulusal ve uluslararası politikalara açılım sağlamak, yerel ve bölgesel düzeyde elde ettiği bilgi ve deneyimlerini ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşmak konularında destek alınacaktır. 17-) E.Ü. Ziraat Fakültesi‘nin ilgili bölümlerinden, atık çamurun tarımda kullanılarak bertaraf edilmesi, toprak ve su kirliliği konularında istenilen araştırmaların yapılması ve danışmanlık hizmeti verilmesi, organik atıkların kompost yapılarak tekrar toprağa kazandırılması ve organik tarım uygulamaları gibi konularda destek alınacaktır. 18-) DSİ, THAEM, Menemen Tarımsal Araştırma Enstitüsü, E.Ü. Ziraat Fakültesi ve SUMER, havza su kaynaklarının sulama suyu kalitesi yönünden değerlendirilmesi, arıtılmış atıksuların sulamada kullanımı, basınçlı sulama yöntemlerinin uygulanması, su dağıtım programlarının hazırlanması, sisteme verilen suyun ölçüm ve izlenmesinde telemetrik yöntemler gibi sulama suyu yönetimi araçlarının iyileştirilmesi ve kullanılması için destek verecektir. Bu güne kadar bu kurumların yaptığı mevcut çalışmalardan da faydalanılacaktır. 19- Havzada ki su kıtlığının su kalitesi ve kullanılabilir miktarına etkileri değerlendirilmelidir. Bunu için havza bütününde suyun arzı ve suya olan talebi belirlemek üzere su bütçesi modelleme çalışmaları yapılmalı, değişik su kullanımı senaryolarının havza bütününe etkisi değerlendirilmelidir. Bu çalışmalar SUMER tarafından yapılacaktır.