MEDYA ve İNTİHAR Öznur Yeşilırmak 06010939

Medya insan davranışı üzerinde oldukça etkilidir Medya insan davranışı üzerinde oldukça etkilidir. Toplumsal değer yargılarını, tutumları, toplumsal görüş ve eğilimleri şekillendirip ve hatta yönlendirmektedir. Medyanın intihar davranışı üzerindeki etkileri de önemli ve yönlendirici boyuttadır. Medyanın intiharı bulaşıcı nitelik taşıyan bir sorun haline getirdiğini söyleyebiliriz. İntihar kitle iletişim araçlarında, zorlu yaşam koşullarına bir yanıt ya da romantik bir öykü şeklinde sunulur. Altta yatan psikiyatrik hastalık ya da psikolojik sorunlardan genelde bahsedilmez. Böylelikle kişilerde bir özdeşim modeli oluşturulur, kişiler intihara özendirilmiş olunur. Özellikle duyarlı bir dönemden geçen ve özdeşim modelleri arayan gençler bundan en çok etkilenen gruptur. Etkilenen grup 15-24 yaş aralığındaki gençlerdir. Kadınlarda etkilenmenin daha fazla olduğu söylenmektedir.

Özdeşim kurmaya örnek olarak Goethe’nin “Genç Werther’in Acıları” isimli kitabının gençler üzerindeki etkisi verilebilir. Kitapta intihar ederek yaşamına son veren Werther, gençler üzerinde oldukça etki etmiş ve kitabın yayınının arkasından pek çok gencin intiharı gündeme gelmiştir. Bu sebepten roman yasaklanmıştır. Burada gençler Werther’le özdeşim kurmuşlardır. Özdeşim kuran kişiler genellikle; çaresizlik-ümitsizlik içerisindedirler, ruhsal sorunları vardır, duyarlı kişilerdir, başkasının bulduğu çözümlerden etkilenmektedir ve intiharı çözüm olarak görmektedir. Aynı zamanda ünlü intiharları da toplumdaki intihar oranlarında etkili olmaktadır. Benzer yöntemlerle gündeme gelen intihar salgınları yaratabilmektedir.

Seri intihar ve girişimlerin görüldüğü yerler; Okulda, hapishanede, dini gruplar içinde, askeri bir toplulukta olduğu gibi toplu halde yaşayan gruplar içinde şiddetli yaşanır. Psikiyatri klinikleri. Klinikte bir intihar ya da girişimi gerçekleştiğinde, bütün hastalarla –özellikle risk altındaki hastalarla- görüşmeler yapılmalıdır. Görüşmecide olumlu özdeşim modelleri sunmak yaşamsal önem taşır. Hastaların yaşadıkları yasa saygı gösteren bir tutum içinde olmak iletişimi kolaylaştırır. İntihar davranışı gösteren hastanın sorunlarını çözmede intihar dışında pek çok seçenek olduğu da konuşulmalıdır.

Güvenilir çalışma sonuçları medyada intiharla ilgili konuların yer almasını takiben intiharlarda bir artış olduğunu göstermiştir. Ayrıntılı resim ve görüntülerle verilen haberlerden sonra benzer yöntemi kullanarak intiharların arttığı bildirilmiştir. Aynı zamanda tehlikeli davranışlarda bulunma ve depresyon oranlarında da artış gözlenmiştir. Ülkemizde 1960 senesinde daha önceki senelerde çıkarılan kanunlarda yapılan değişiklikle, ayrıntılandırılmış ve resimli intihar haberlerine izin verilmemektedir. Ancak bu kanun dikkate alınmamaktadır ve caydırıcı değildir.

1993 yılında Palabıyıkoğlu ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada, 6 gazetede yayınlanan intihar haberleri içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Buna göre; Bu altı gazeteden (Hürriyet, Tercüman, Sabah, Cumhuriyet, Günaydın) Hürriyet bu haberleri en sık, Cumhuriyet ise en düşük sayıda veren gazete olarak belirlenmiştir. Aralık ayında haberler en yoğun seviyeye ulaşmıştır. Haberlerde cinsiyet, yaş, yöntem ve neden bildirilmiştir. İntiharlarda ruhsal sorunlar, girişimlerde ise aile geçimsizliği nedenlerin başında gelmiştir. Haberler çoğunlukla renkli fotoğraflı olup 1. ve 3. sayfada yer almıştır. Özellikle intihar girişimlerinde çarpıcı başlıklar tercih edilmiştir: intihar mucizesi, el ele intihar, vs.

1997 yılında aynı yazarlar tarafından yapılan başka bir çalışmada da dört yıl önceki benzer bulgular elde edilmiştir. Burada da 15-24 yaş grubuna ilişkin haberler çoğunlukla bulunmuş, intihar haberlerinde öğrenci ve polisler, intihar girişimlerinde ise öğrenci ve serbest meslek sahiplerinin çoğunlukta olduğu belirlenmiştir. Değişik kesimlerden insanların basındaki intihar haberlerine ilişkin düşünce ve tutumlarını konu alan bir diğer çalışmada ise sonuçlar şöyle özetlenebilir: Basında intihar haberleri özellikle okunan haberler arasında yer almamaktadır. Fotoğraflı intihar haberleri dikkat çekmektedir. Bu haberler olumsuz düşünceler uyandırmaktadır. Basının dikkatli olması gerektiğine inanılmaktadır. İntihar haberlerinin dikkat çekici olmadığı ancak fotoğraflı olması koşuluyla dikkat çektiği saptanmıştır. Denekler yakın çevrelerinin bu haberlerden rahatsız olduklarını düşünmektedirler. Fotoğraf kullanılmamasını istemişlerdir. Bu haberlerin yasaklanmasına karşıdırlar. Bu haberlerin intihar araç ve yolları hakkında bilgi verici olduğuna işaret edilmiştir. (Palabıyıkoğlu, Hovardaoğlu, Azizoğlu, 1995).

Olay romantik ve gizemli bir davranış olarak gündemlenmemelidir. Sorumlu haberciliğin intihar salgınlarını, seri intiharları önlemede önemli yeri olduğu gerçeğinden hareketle DSÖ (Dünya sağlık Örgütü) tarafından medya için bir önlemler ve ilkeler kitapçığı hazırlanmıştır. Kitapçıkta şu bilgiler yer almaktadır: Haberde ölme kararında rol oynayan psikososyal nedenler aydınlatılmalı, altta yatan bir psikiyatrik hastalık varsa belirtilmelidir. İntihara yol açan depresyon, madde bağımlılığı gibi hastalıkların tedavisinin olduğu vurgulanmalı ve nasıl yardım alınacağı konusunda bilgi verilmelidir. Kişilerarası ilişki güçlükleri ve çatışmalarda çözüm yollarını örneklerle belirten yol gösterici haberler şeklinde verilmelidir. İntihar, haberlerde cesur bir davranış olarak sunulmamalı. Haber ilk sayfalarda, resimli, renkli ve intihar yöntemi ayrıntılı verilmemelidir. Olay romantik ve gizemli bir davranış olarak gündemlenmemelidir. İntihar bir çözüm yolu olarak gösterilmemelidir. İntihar girişimlerinden sonra meydana gelebilecek ağır bedensel sorunlar-beyin hasarı, felç,vs- tanımlanmalı ve caydırıcı bir şekilde kullanılmalıdır. İntiharlar bir problem çözümü olarak sunulmamalıdır. Çeşitli başka etkili çözüm yolları olduğu, bunlara ulaşamama durumunda bu sonucun ortaya çıktığı belirtilmelidir.

Kurbana bazı özenilebilecek nitelikler, dikkat çeken özellikler ve bir özel statü kazandıracak sunumlardan kaçınılmalıdır. Kurbana intihar davranışıyla bir ün kazandırılmamalı, intiharın ün kazanmak için bir yol olduğu mesajı verilmemelidir. Haberlerde bireylerin intihar düşünceleriyle baş etmelerine yardımcı olabilecek kurumlar, tedavi seçenekleri hakkında bilgi verilmelidir. Tercihen yalnızca ölümle sonuçlanan intihar davranışı haber yapılmalı ve haber kısa, resimsiz, intihar yöntemi bildirilmeden verilmelidir. Nasıl intihar edilebileceğini gösteren ayrıntılı intihar haberlerinden sakınılmalıdır. Olay hiçbir şekilde geniş ve tekrarlayan biçimde haberleştirilmemelidir. Lokal medya ve sağlık kurumları arası sürekli bir diyalog sağlanmalıdır.

Sonuç olarak medya mensupları intiharı konu alan yayınların olumsuz etkileri hakkında bilgilendirilmeli, gereğinde danışmanlık hizmeti verilerek olumsuz sonuçlar azaltılmalıdır. Günümüzde artık internet üzerinden de etkileşim söz konusudur. Her gün milyonlarca kişi-özellikle gençler- internet kullanmaktadır. Yakın bir gelecekte global boyutlarda internet bağlamında, önleme çalışmaları ağırlık kazanacaktır (Bravme, Cantor, Rolfe 1997).

Dinlediğiniz için teşekkürler…