ORGAN NAKLİNİN DİNİ BOYUTU Din Görevlisi:

Organ Nakli Hastalık ve tedavi konusunda kamuoyunun dini telakkisini en çok meşgul eden konulardan biride organ naklidir. Organ nakli, tıp ilmi kadar alan ve verenin insan olması sebebiyle din, ahlak ve hukukla da yakından ilgilidir.

Organ Nakli Nedir? Vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı veya ölü (beyin ölümü gerçekleşmiş = ölüm hali) bir vericiden alınan sağlam ve aynı görevi üslenecek bir organın nakledilmesi işlemidir.

Organ Bağışı Nedir? Kişinin hayatta iken serbest iradesiyle, tıbben yaşamı sona erdikten sonra ise ailesinin izniyle "doku ve organlarının" başka hastaların tedavisi için kullanılmasına izin vermesidir.

Neden Organ Bağışı? Pek çok hasta için organ nakli, yeniden normal bir yaşama dönmenin tek yolu. Daha önemlisi organ nakli, pek çok hastalıkta, hayatta kalmanın da en sağlam güvencesi. Kronik böbrek yetmezliğinde iki çare var: Diyaliz ya da böbrek nakli. Diyalize giren hastaların hayatta kalma oranı, beş yıllık bir sürede yüzde 34.8’e düşüyor. Oysa, böbrek nakli yapılması durumunda, hayatta kalma oranı, aynı süre için yüzde 90 oluyor.

Organ Nakli Nedir? Organ naklinin tarihi XVI. Yüzyıla kadar gider. XIX. Yüzyılda insandan insana doku ve organ nakline başlanmıştır. Önceleri bu deri, damar, kas nakli şeklinde iken, zamanla kalp, karaciğer, böbrek, kemik iliği, kornea gibi hayati organların nakli aşamasına gelinmiştir. Artık organ nakli, diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de binlerce ölümcül hasta için bir ışık ve yaşama ümidinin kaynağı olmuştur. Bütün bu önemli tedavi yöntemine sahip organ nakli konusunda bazı dini ve hukuki sorunların mevcudiyeti inkâr edilemez.

Organ Nakli Nedir? İslam insan hayatına büyük önem vermiştir. Hayatı korumayı dinin beş temel makasıdından biri saymıştır. Dinimiz hayatı ve sağlığı bir nimet, bir emanet anlayışı ile korumamızı tavsiye etmiştir.

Organ Nakli Nedir? Diğer nimetler gibi sağlığın da kıymeti kaybedilince daha iyi anlaşılır. Örneğin, insanın bir organ alıcısı durumuna gelince, organ bağışının önemini fark etmesi gibi… Ancak hastalık anında tedavi olmak, tedavi çarelerini aramak dini bir görevdir. Peygamberimiz (s.a.v) “ Yüce Allah verdiği her derdin şifasını da vermiştir. Her hastalığın bir ilacı vardır. İlacı gereği gibi kullanırsa hasta Allah’ın izniyle iyileşir” buyurmuş ve tedavi olmamızı bizlere tavsiye etmiştir. (Şevkani, Neylül-Evtar, VIII/207)

Organ Nakli Nedir? Dinimiz organ naklinede maslahat yani yararı esas alır. İnancımıza göre insan mükerrem bir varlıktır. Allah onu mümtaz kılmıştır. Bu nedenle normal hallerde ölü ve diri kimselerden alınan parça ve organlardan faydalanılması, insanın hürmet ve kerametine aykırı görüldüğünden İslam âlimlerince caiz görülmemiştir. Ancak zaruret durumunda, zaruretin mahiyet ve miktarına göre bu hüküm değişmiştir.

Organ Nakli Nedir? Diyanet İşleri Başkanlığının üst fetva kurulu Din işleri Yüksek Kurulu, 1952’de otopsinin cevazına, 1953’de kan naklinin cevazına, 1960’da ölen kişiden kornea alınmasına ve kalp naklinin caiz olduğuna, 1980 yılında da organ ve doku naklinin bazı şartlarla cevazına karar vermiştir. Bu son karar 06/03/1980 tarih ve 396/13 sayılı kanundur. Bu kanunda aşağıdaki şartlara uyularak yapılacak organ ve doku naklinin caiz olacağı sonucuna varılmıştır.

Organ Nakli Nasıl Caiz Olur? 1. Zaruret halinin bulunması, yani hastanın hayatının veya hayati bir uzvunu kurtarmak için, bundan başka çare olmadığının, mesleki ehliyet ve dürüstlüğüne güvenilen bir tabip tarafından tespit edilmesi,

Organ Nakli Nasıl Caiz Olur? 2. Hastalığın bu yolla tedavi edilebileceğine tabibin zann-ı galibinin bulunması,

Organ Nakli Nasıl Caiz Olur? 3. Organ ve doku alınan kişinin, bu işlemlerin yapıldığı esnada ölmüş olması,

Organ Nakli Nasıl Caiz Olur? 4. Toplumun huzur ve düzeninin bozulmaması bakımından organ veya dokusu alınacak kişinin sağlığında (ölmeden önce) buna izin vermiş olması veya hayatta iken aksine bir beyanı olmamak şartıyla, yakınlarının rızasının sağlanması,

Organ Nakli Nasıl Caiz Olur? 5. Alınacak organ ve doku karşılığında hiçbir şekilde ücret alınmaması,

Organ Nakli Nasıl Caiz Olur? 6. Tedavisi yapılacak hastanın da kendisine yapılacak bu nakle razı olması gerekir.

Kişinin Yaşam Destek Ünitesi’nden çıkarılması hakkındaki 14/12/2006 tarihli Din İşleri Yüksek Kurulu’nun mütalaası şöyledir: Yaşam Destek ünitesine bağlı bir kişi; a) Beynin kesin olarak bütün fonksiyonlarını yitirdiğine, b) Bu durumdan artık geri dönüşün imkansız olduğuna uzman tabiplerce karar verilmesi, şartıyla yaşam destek ünitesinden çıkarılabilir.

Aynı kararda organ alınacak kişinin canlı olması ile ilgili şöyle bir açıklama yer almıştır. “ Organ veya dokusu alınacak kişinin, işlemin yapıldığı esnada ölmüş olması; organı alınacak kişi sağ ise alınacak organ veya dokunun hayati bir organ olmaması…” 29/05/1975 tarih ve 2238 sayılı Organ Bağış Yasası yukarıdaki hususları teyit etmektedir.

“ Organı alan kişi yaptığı iyilik ve fenalıktan kendisi sorumludur” Sorumluluk organlarda değil, onu harekete geçiren iradededir. Bu sebeple Müslüman veya dindar olmayana organ vermenin, onun günah işlemesine yardımcı olmak veya ömrünü uzatmak olarak değerlendirilmesi İslam’ın genel esasları ile bağdaşmaz. Aslında bu tür eleştiriler yersizdir. Organ bağışı ile sıhhate kavuşan hastanın ve yakınlarının mutluluğu tarif edilemez.

Organ Nakli Organ nakli konusunda tıp, etiği zaruret noktasından hareketi elden bırakmamalıdır. Bir iki münferit olumsuz vaka bu önemli tedavi yöntemine gölge düşürmemelidir. Kur’an-ı Kerimde “ Kim bir insana hayat verirse bütün insanlara hayat vermiş olur”(el- Maide,5/32) ve “ iyilik ve takva üzere yardımlaşın” (el-Maide,5/2) mealindeki ayetler ile yardımlaşmayı, dayanışmayı, fedakârlığı, zararı önleyip faydalıyı hâkim kılmayı emir ve tavsiye eden hadisler organ naklinin cevazını desteklemektedir.

Organ Nakli İslam dini tüm insanlara iyilik yapmayı esas alır. Yunus’un ifadesiyle “yaratılanı severiz, Yaradandan ötürü” o sebeple bir insanın maddi veya manevi bir sıkıntısını gidermeye yardımcı olmak, hem insani hem de dini bir görev sayılır.

Bir organ, bir hayat! Bir hayat, tüm insanlık… İnsanlık adına bir hayat bağışı! İnsanlık adına bir el de siz uzatın! Ölüm; hem sizin için, hem de organınızı bağışladığınız hasta için yeni bir başlangıçtır... Umudunu kaybedenlere umut ol! Organ bağışı bir insanlık görevidir.