EĞİTİMDE YAPILANDIRICI YAKLAŞIM Prof. Dr Firdevs GÜNEŞ B.Ü.Eğitim Fakültesi firdevs.gunes@gmail.com

Bilgi çağını yaşayan dünyamızda; Günümüz Gelişmeleri Bilgi çağını yaşayan dünyamızda; -Bilginin pasif olarak aktarıldığı, -Öğrencilerin şartlandırıldığı, - Zihin yerine davranışlara önem verildiği, bir eğitim anlayışıyla, geleceğin insanın yetiştirilemeyeceği ortaya çıkmıştır. Gelişmiş ülkelerde eğitim yaklaşımları gözden geçirmeye başlanmıştır.

Eğitim Yaklaşımları Eğitim yaklaşımları üç ana grupta toplanır. Bunlar; Davranışçı Yaklaşım Bilişsel Yaklaşım Yapılandırıcı Yaklaşım olarak sıralanır.

Davranışçı Yaklaşım Eğitim ilkeleri laboratuvarda yapılan hayvan deneylerinden elde edilmiştir. Pavlov köpekleri, Thorndike kedileri, Skinner fare ve güvercinleri incelemiştir. Bu deneylerden oluşturulan eğitim ilke ve yöntemleri insanlara aktarılmıştır.

Davranışçı Yaklaşım

Davranışçı Yaklaşım Eğitim, “bireyde istendik davranışları geliştirme süreci” olarak tanımlanır. Davranışları değiştirmeyi amaçlar. Öğrenme, “uyarıcı-tepki arasında bağ kurma” işlemidir. Bir uyarıcıya istenilen tepkinin verilmesi öğrenme olarak kabul edilir. Öğrencinin olumlu davranışları pekiştirilir ve alışkanlık oluşturulur.

Davranışçı Yaklaşım Çıkış Beklenen Davranışlar Giriş Başlangıç Zihin Kara Kutu

Davranışçı Yaklaşım Öğrenci okula boş bir levha olarak gelir. Öğretmen bilgiyi aktarır, öğrenci alır. Öğretmen merkezlidir. Zihin kara kutuya benzetilir. Düşünme, anlama, sorgulama gibi zihinsel becerilerle ilgilenmez. Öğrenci değiştirilecek bir varlık olarak alınır.

Davranışçı Yaklaşıma Eleştiriler Öğrencileri ezbere yöneltmiştir. Öğrenme yerine şartlandırma yapılmıştır. Şartlandırma okul sonrasında da sürmüştür. Davranışları değil duygu ve düşünceleri de şartlandırmıştır. Düşünme, anlama, sorgulama, sorun çözme gibi zihinsel becerileri geliştirememiştir. Dünyada 1950’li yıllarda terk edilmiştir. Bizde 2004 yılına kadar uygulanmıştır.

Bilişsel Yaklaşım

Bilişsel Yaklaşım Öğrenme bilgisayarın bilgi işleme sürecine benzetilir. Çeşitli bellekler vardır. Görsel, işitsel, sözel, simgesel, anlamsal, hızlı, yavaş bellekler gibi. Kelimeler sözel bellekte,anlamları da anlamsal bellekte depolanır. Hızlı bellekte işlemler yapılır. Bilgisayar hızında okuma ve anlama istenir.

Bilişsel Yaklaşım Bu yaklaşım dünyamızda 1980 ‘li yıllara kadar uygulanmıştır. Ülkemizde bazı okullarda ve araştırmalarda kullanılmıştır.

Yapılandırıcı Yaklaşım

Yapılandırıcı Yaklaşım Beyin araştırmalarına ve zihinsel gelişim teorilerine dayanır. OECD, “Eğitimciler, beynini değiştirmek istediği öğrencinin beynini tanımıyor.” görüşünden hareketle dünyadaki beyin bilimcilerini topladı. -Beyni Anlama ve Yeni Öğrenme Bilimine Doğru” -Öğrenen Beyin projelerini gerçekleştirdi.

Yapılandırıcı Yaklaşım Beyin araştırmalarının sonuçları eğitim alanına aktarıldı. Eğitim ve öğrenme konusunda alandaki görüş ve uygulamaların çoğu değişti. Eğitimde yeni bir yaklaşım olan yapılandırıcı yaklaşım gündeme geldi.

Yapılandırıcı Yaklaşım Yapılandırıcı yaklaşımla birlikte; -Çoklu Zekâ, -Beyin Temelli Öğrenme, -Öğrenci Merkezli Eğitim, -Bireysel Farklılıklara Duyarlı Öğretim, -Beceri Yaklaşımı, -Tematik Yaklaşım vb.ön plana çıktı. Yeni Programlarda bu yaklaşımlardan yararlanıldı. -Bologna süreci bu çalışmaların devamıdır.

Yapılandırıcı Yaklaşım Eğitim, bireyin zihnini geliştirme sürecidir. Öğrencilerin belleğini bilgiyle doldurma değildir. Bilgi hızla çoğalıyor ve kısa sürede değişiyor. Bilgi öğretimi yerine öğrenci merkezli anlayışla beceri geliştirmeye ağırlık verilir. Öğrencilerin dil, zihinsel,duygusal ve sosyal becerilerini geliştirme amaçlanır. Gelişmiş ülkelerin çoğunda uygulanmaktadır.

Bilgi ve Beceriler Eğitim programları bilgi odaklı değil beceri odaklı hazırlanır. -Beceri geliştirme amaçlandığından; Ezber ve ansiklopedik bilgilere karşı çıkılır. Ezberlenen bilgiler kısa sürede eskiyeceğinden bunlara fazla ağırlık verilmez. Ansiklopedik bilgiler bireyin zihinsel gelişimini engeller. Beceri geliştiren bilgilere ağırlık verilir.

Beceri Nedir? Beceri, bilgileri bilinçli olarak uygulamaya aktarma işlemidir. Beceri; -Bilgi, -Uygulama bilgisi ve - Uygulama bileşenlerinden oluşur. Beceriyi geliştirmek için bilmek, harekete geçmek ve uygulamak gerekir.

Beceri Nedir? Bilmek, bir işle/görevle ilgili temel bilgilere sahip olmadır. Harekete geçmek, işle/görevle ilgili zihinsel ve fiziksel kaynakları harekete geçirmektir. Uygulamak, zihinsel ve fiziksel kaynakları kullanarak işi/görevi yapmadır. Beceri, bilgiye dayalı uygulanır ve zihinde yapılandırılır.

Beceri İçin Gerekli Bilgiler Beceride üç tür bilgiye ağırlık verilir. 1.Açıklama bilgileri: Bir alanı, kavramı, olayı vb. açıklayan temel bilgilerdir. 2. Süreç bilgileri: Bir işin nasıl yapıldığını ve aşamaları içeren bilgileridir. Uygulamalarla öğrenilir ve geliştirilir. 3.Koşul bilgileri : Bilginin ne zaman kullanılacağını ve koşullarını içeren teknik bilgilerdir. Beceriyi geliştirmek için süreç ve koşul bilgilerine daha fazla yer verilir.

Hangi Beceriler Öğretilmeli? Geleceğin İnsanı Nasıl Yetiştirilmeli? ABD,Fransa,İngiltere,Almanya,Finlandiya,Kanada, İsveç,Norveç,Hollanda gibi gelişmiş 44 ülkede Bilim insanı, eğitimci, yönetici gibi uzmanlarla uluslar arası düzeyde 6 yıl araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalarda; Geleceğin insanı nasıl yetiştirilmeli? Hangi beceriler geliştirilmeli? Hangi bilgiler öğretilmeli? sorularına cevap aranmıştır.

Geleceğin Becerileri 1.Zihinsel Beceriler: Düşünme, anlama, sorun çözme, sorgulama, eleştirme, analiz-sentez yapma, sınıflama, değerlendirme vb. 2.Bireysel Beceriler: Dil becerileri, iletişim, bilgiyi alma, bilgi teknolojilerini kullanma,öğrenmeyi öğrenme vb. 3.Sosyal Beceriler :İşbirliği yapma,grupla çalışma, sosyal çatışmaları çözme ve yönetme,liderlik, 4.Zihinsel Bağımsızlık Becerileri:Karar verme, seçme, haklarını savunma,bağımsız çalışma,sorumluluk alma,proje planlama, yönetme gibi.

Geleceğin Becerileri Bunlara -Aktarılan beceriler, -Temel beceriler, -Genel beceriler de denilir. 44 ülkede program değişikliği yapıldı. Geleceğin becerileri ilk,orta ve yüksek öğretim düzeyinde bütün eğitim programlarının temeline yerleştirildi.

Ülkemizde Geleceğin Becerileri MEB Programların da Temel Beceriler denildi. Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma, Eleştirel düşünme, Yaratıcı düşünme, İletişim kurma, Problem çözme, Araştırma, Bilgi teknolojilerini kullanma, Girişimcilik, Karar verme, Kişisel ve sosyal değerlere önem verme.

Programlarda Beceri Programlarda iki tür beceriye yer verilir; 1.Aktarılan Beceriler:Bu beceriler çeşitli alanlara aktarılarak geliştirilir. Zihinsel,bireysel,sosyal ve zihinsel bağımsızlık becerileridir. 2.Alan Becerileri:Programlarla ilgili becerilerdir. Mühendislik,öğretmenlik,tıp gibi. Öğrenme alanına göre kazanımlar olarak ifade edilir. Programlarda alan ve aktarılan beceriler ilişkilendirilir.

Bologna Süreci Aktarılan Beceriler / YETKİNLİK Zihinsel,bireysel,sosyal ve zihinsel bağımsızlık becerilere yetkinlik denildi. Alan Becerileri Mühendislik,öğretmenlik gibi programlarla ilgili bilgi ve beceriler kuramsal, uygulamalı, zihinsel olarak ele alındı.

Bologna Süreci Önlisans Yeterlilikleri, Lisans Yeterlilikleri, Yüksek Lisans Yeterlilikleri, Doktora Yeterlilikleri, Bu çerçevede belirlendi.

Bologna Sürecinde Yapılacaklar Program Yeterlikleri, Programların - Amaç ifadeleri, -Hedefleri, -Öğrenme kazanımları, Aktarılan ve alan becerileri ilişkilendirilerek ifade edilmelidir.

Ölçme ve Değerlendirme Öğrenme süreçleri ile becerilerin gelişme durumunu belirlemeye yöneliktir. Üründen çok süreç ele alınır. Öğrencinin öğrenme ve bilgiyi zihinde yapılandırma süreçleri ile becerileri değerlendirilir.

Ölçme ve Değerlendirme Süreci değerlendirmede; açık uçlu sorular, gözlem ve öz değerlendirme ölçekleri, araştırma-inceleme, sunular, özetler, kavram haritaları, grup çalışmaları, tartışma, performans-proje görevleri, ürün dosyaları gibi araç ve yöntemler kullanılır. Bloom Taksonomisi” ve değerlendirme anlayışı kullanılmaz. Beceri değerlendirildiğinden çoktan seçmeli testlere, bilgi ağırlıklı sorulara, soru bankalarına vb. yer verilmez.

Yapılandırıcı Öğretmen Düzenleme Rolü: Kurallar, etkinlikler, gruplar, süre,değerlendirme,vb.düzenleme. Düşündürme Rolü:Amaçlı ve bilinçli sorularla öğrencileri düşünmeye ve zihinsel becerilerini geliştirmeye yönlendirme. İletişim Rolü:Bilgi akışını,etkin dinlemeyi, anlamayı, tartışmayı,sorgulamayı,vb. sağlama. Yargılamadan eleştirmeden mantıklı sorular sorma, önerileri dikkate alma, vb.

  TEŞEKKÜRLER Güneş,Firdevs.(2007).Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma,Nobel Yayınları Güneş,Firdevs.(2009).Hızlı Okuma ve Anlamı Yapılandırma,Nobel Yayınları Güneş,Firdevs.(2007).Ses Temelli Cümle Yöntemi ve Zihinsel Yapılandırma,Nobel Yayınları