İLAÇLARIN FARMASÖTİK ŞEKİLLERİ Dr. Bülent SARAÇ

İlaçların hastaya verilebilecek şekilde özel kalıplara sokulmuş hallerine ilaçların farmasötik şekli denir İlaçlar üç şekilde hazırlanır: a) Majistral İlaç b) Ofisinal İlaç c) Müstahzar İlaç

KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ TOZ: Çok ince, ince, yarı ince, kalın olabilir Cildin üzerine serpilenlerine pudra denir KAŞE: İçinde toz ilaç bulunur ve oral yolla alınır PAKET: Tek kullanımlıktır Genellikle birden fazla ilaç bulunur

KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ II KAPSÜL: Tad ve kokuları rahatsızlık verici katı yada sıvı ilaçlar; silindirik, jelatin koruyucu içinde verilir PİLÜL: Toz ilaçların inert maddelerle karıştırılıp yassı, yuvarlak hale getirilmiş şeklidir. Küçüklerine granül, büyüklerine bol denir

KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ III TABLET (KOMPRİME): Toz ilacın inert maddelerle karıştırılıp özel makinalarda sıkıştırılmasıyla yapılır Şeker veya çikolata ile kaplı tipine draje denir PASTİL: Ağızdaki hastalıklara karşı lokal olarak kullanılır

KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ IV Süppozituvar/ Ovül (Fitil): Rektum ve vajina yoluyla uygulanan, vücut ısısında eriyen kakao veya gliserin gibi maddeler içinde hazırlanan İlaçlardır Sabunlar: Deri hastalıklarına karşı kullanılır

YARI KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ Pomad/ merhem: Vazelin, sıvı parafin gibi eriticilerin içinde tereyağı kıvamında hazırlanmış cilde veya mukozalara dıştan uygulanan preparatlardır Krem: Merhemden daha suludur (su bazlı)

YARI KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ II Pat (Macun): Merhemin talk katılarak sertleştirilmiş halidir Liniment: Ovularak uygulanan preperatlardır Yakı: Ciltten ısıtılarak uygulanır

SIVI İLAÇ ŞEKİLLERİ Solüsyon: Etken maddenin su yada yağlı eriticide eritilmesiyle hazırlanmış şekillerdir Parenteral olanlara (ampul, flakon (viyal) gibi) enjeksiyonluk solüsyon denir Liyofilize Preperat: Toz haldedir, kullanılacağı zaman sıvı ile çözünür

SIVI İLAÇ ŞEKİLLERİ II Tentür : Etken maddenin alkol, eter gibi eritkenler içinde eritilmesi ile hazırlanır (tentürdiyot) Ekstre (Eriyik): Bitkisel maddelerin su, alkol, eter gibi sonradan uçurulabilen eriticilerde ekstraksiyonu ve eriticinin uçurulmasıyla elde edilen ilaç şeklidir

SIVI İLAÇ ŞEKİLLERİ III Eliksir: Etken madde ile birlikte alkol ve su içerir Şurup: İçerisinde 2/3’ten fazla şeker ve su bulundurur Posyon: Şuruptan daha az şeker içeren sıvı ilaçlardır

SIVI İLAÇ ŞEKİLLERİ IV Losyon: Dıştan cilde uygulanan sıvı ilaçlardır Dekoksiyon: Etken madde içeren bitkinin su içinde yarım saat kaynatılıp süzülmesiyle hazırlanır

SIVI İLAÇ ŞEKİLLERİ V Lavman: Rektal yolla uygulanan sıvı ve solüsyonlardır. Aktif madde içerebilir yada boşaltıcı olarak kullanılabilir. Küçük hacimlilere enema denir Damla: Ufak hacimde verilir ve damla sayılarak uygulanır Göze uygulanana kolir denir

ÇİFT FAZLI SİSTEMLER Süspansiyon: Sıvı bir faz içinde katı şekildeki küçük parçaların bulunması şeklindedir Emülsiyon: Bir sıvının diğer bir sıvı içinde ufak moleküller şeklinde dağılıp kolloidal ya da yarı kolloidal bir karışım yapmasıyla oluşur

DİĞER İLAÇ ŞEKİLLERİ Aerosol: İnhalasyonla uygulamaya özgü preparatlardır Nebülizör: Sıvı halindeki ilacı buhar haline getirip maske veya ağızlık yardımıyla hastanın normal soluk alıp vermesi sırasında ilacın solunum yollarına ulaştıran cihazdır

DİĞER İLAÇ ŞEKİLLERİ II Transdermal Terapötik Sistem (TTS, Yama, Flaster): Etken maddenin bir flaster içine yerleştirilmesiyle hazırlanan farmasötik şekillerdir Lipofilikliği çok yüksek, ciltten kolayca geçebilen ve çok düşük dozlarda etkili ilaçlara uygulanır

Hız kontrol eden membran Koruyucu band (yırtılır atılır) Transdermal Terapötik Sistem (TTS): (nitrogliserin, testosteron, estradiol) Dış Örtü Dış Örtü REZERVUAR (İLAÇ İÇERİR) Hız kontrol eden membran Yapışkan tabaka Koruyucu band (yırtılır atılır)

İlaçların Uygulama Yerleri ve Bu Yerlere Özgü Farmasötik Şekiller (Lokal) Uygulama Yeri Farmasötik Şekil Epidermal (cilt üzeri) Merhem, pomad, krem, losyon, pudra, sabun, solüsyon, liniment, yakı, macun Konjonktiva kesesi Kolir (Oftalmik damla) ve Oftalmik merhem İntranazal Nazal (burun) damla ve Nazal sprey İntravajinal Vajinal ovül (süpozituvar), Vajinal tablet, merhem, jel, köpük Bukal (ağız içine) Pastil, solüsyon, gargara Rektal Merhem, süpozituvar, enema Kolon Lavman, Dış kulak yolu Otik (kulak) damlası (solüsyon, süspansiyon)

İlaçların Uygulama Yerleri ve Bu Yerlere Özgü Farmasötik Şekiller (Sistemik) Uygulama Yeri Farmasötik Şekil Oral (ağızdan) Katı Şekiller : tablet, draje, kapsül, film kaplı tablet, barsakta açılan (enterik) tablet, çiğneme tb, paket, efervesan tb, kaşe, granül, pilül, SR(modifiye) tb, Sıvı Şekiller : Şurup, eliksir, solüsyon, süspansiyon, damla (konsantre solüsyon), posyon, emülsiyon, ekstre Parenteral (sc, im, iv) İnjeksiyonluk solüsyon veya süspansiyon, emülsiyon (ampul, flakon, sulandırılacak toz), implantasyon peleti İnhalasyon Gaz, buhar, aerosol, inhalatör, nebülizör, disk, Transdermal Flaster (TTS), merhem, Diğerleri Nazal sprey, intratekal