BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ YRD. DOÇ. DR. ERKAN TABANCALI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ EĞİTİM BİLİMLEREİ BÖLÜMÜ

PROBLEM ÇÖZMENİN PRATİK DAYANAKLARI Her problem çözümü, belli kararların alınmasını; her karar belli «bilgiler» in elde edilmesini gerektirir. Problemlere güvenilir çözümlerin bulunabilmesi, «doğru» kararların alınabilmesine; doğru kararların alınabilmesi ise «doğru» bilgilerin kullanılabilmesine bağlıdır. İnsan bilgisinin kaynağı iki ana grupta toplanabilir 1. Rasyonalizm (Akılcılık) 2. Empirizm (Deneycilik)

Problem Çözmenin Pratik Dayanakları 1. Önceki uygulamalar (gelenekler/emsal) 2. Otorite figürleri 3. Kişinin kendi deneyimleri 4. Bilim

BİLİM NEDİR? Bilim: Geçerliği kabul edilmiş sistemli bilgiler bütünüdür. Bilimin temel nitelikleri: Olgusaldır, sistemlidir, akılcıdır, genelleyicidir, evrenseldir, birikimlidir, kayıtlıdır, sağlam fakat göreli bir bilgidir. Bilimin İşlevleri 1. Anlama (Betimleme) (Nedir? Sorusu) 2. Açıklama (Niçin? Sorusu)(Bilimin en üst işlevidir. En gelişmiş açıklama da «kuram» dır. 3. Kontrol

BİLİMSEL YÖNTEM «Problem çözmek için izlenen düzenli yol». Tümevarım ya da tümdengelim yaklaşımı izlenebilir. Aşamaları 1. Güçlüğün sezilmesi 2. Problemin tanımlanması 3. Çözümün tahmin edilmesi (denence /hipotez ya da soruların hazırlanması 4. Gözlenebilir sınayıcıların belirlenmesi (denencelerin ya da soruların cevaplandırılması için gerekli olacak veriler nelerdir?) 5. Deneme ve değerlendirmelerin yapılması 6. Raporlaştırma

Bilimsel Yöntemin Dayandığı Temel Varsayımlar 1. Olaylar arasında sistemli neden-sonuç ilişkileri vardır. Nedensiz olay yoktur. 2. Olaylar «eşya» gibi incelenebilir. Gerekli yetişmişlik sağlandığında insan olayları ve ilişkileri doğruca gözlemleyebilir. 3. Tümevarım ve tümdengelim sentezi ile geçerli ve güvenilir bilgi toplanabilir. 4. Olaylar metafizik görüşlere dayalı olmaksızın açıklanabilir.

Bilimsel Yöntemde İsbat Modern bilimsel yöntem anlayışında , elde edilen sonuçların yüksek bir olasılıkla doğru kabul edilmesi ilkesi vardır. Nedenleri: 1. Varsayımlara dayalı bir süreç olması 2. «Çoklu neden- sonuç « anlayışının öne çıkması 3. Problemi yaratan nedenlerin çokluğu karşılaştırma yapmayı sınırlar 4. Problemin doğru tanımlanamama olasılığı 5. Yorumun öznel olması.

ARAŞTIRMA Problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile, planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir. Araştırma iki türdür: 1. Temel araştırmalar 2. Uygulamalı araştırmalasr

1. Temel Araştırmalar Temel araştırmalar, salt amacı varolan bilgiye yenilerini katmak olan araştırmalardır. «Bilgi bilgi içindir» anlayışı egemendir. Düzeyleri: 1. Açımlama: Varlığı hissedilen problemin gerçekten ne olduğu ve hangi değişkenlerin etkisinde oluştuğu, durumu aydınlatmak için en uygun yaklaşımların neler olabileceği, ana çizgilerle belirlenmeye çalışılır. 2. Ayrıntı saptama: Tekil ve ilişkisel (sadece birlikte değişimin olup olmadığı söylenebilir) olmak üzere ikiye ayrılır.

3. Neden- Sonuç ilişkisi: Bilim üretmeye en yakın bilgi kümelerini oluştururlar. «Niçin?» ve «neden?» gibi sorular cevaplanır. 4. Kuram geliştirme: Bilimsel araştırmalarda üretilen bilgilerin en ileri düzeyi kuramlardır.

2. Uygulamalı Araştırmalar 1. Aksiyon araştırmaları: Uzman araştırmacıların yürütücülüğünde, uygulayıcıların ve probleme taraf olanların da katılmasıyla, varolan uygulamanın eleştirel bir değerlendirilmesini yaparak, durumu iyileştirmek için alınması gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalardır. Sonuçları yerel niteliktedir. 2. AR_GE : Geliştirilmiş kuramların, «araştırma-geliştirme» yoluyla uygulamaya aktarılışıdır.

Araştırmaya Karşı bazı Yanlış Tutumlar Önemini Anlayamamadan Kaynaklı: 1. Alışkanlıklara aşırı bağlılık 2. Kişisel görüşünü üstün tutuma 3. Gelişmenin otomatik olarak gerçekleşebileceği inancı. Sınırlılıklarını Bilememeden Kaynaklı: 1. Araştırmacıya tapma 2. Çabuk sonuç bekleme 3. Bilimsellik ile doğa bilimleri eşleştirmesi

Planlama İnsangücü, süre ile para miktar ve kaynaklarının belirlenmesi, toplam süre ile başlama ve bitiş tarihlerinin belirlenmesi. 1. Planlama a. İlgili kaynak taraması b. Ayrıntılı amaçların belirlenmesi c. Yöntemin belirlenmesi 2. Anket geliştirme a. İlk taslağın hazırlanması b. Taslağın denenerek geliştirilmesi c. Anketin çoğaltılması

3. Örneklemin yapılması a. Öndeneme örneklem’inin seçilmesi b. Araştırma örneklem’inin seçilmesi 4. Anketin uygulanması (verilerin toplanması) a. Anketlerin hazırlanması b. Araştırma anketinin uygulanması c. Doldurulan anketlerin denetimi, kullanılmayacakların elenmesi

5. Verilerin değerlendirilmesi a. Veri işleme ve çözümleme programının yapılması ya da seçilmesi b. Verilerin bilgisayara girilmesi c. Verilerin işlenmesi ve istatistiksel çözümlemelerin yapılması d. Bulguların yorumlanması 6. Araştırma raporunun hazırlanması a. Birinci bölümün hazırlanması b. Öteki bölümlerin hazırlanması c. Öz’ün hazırlanması

Araştırma Önerisi 1. Araştırmanın adı 2. Problem 3. Araştırmanın amacı 4. Araştırmanın önemi 5. Varsayımlar (Sayıltılar)- varsa 6. Sınırlılıklar- varsa 7. Tanımlar 8. Yöntem 9. Süre ve olanaklar 10. Geçici anahatlar 11. Ekler- varsa 12. Kaynakça

ARAŞTIRMA EĞİTİMİ Bilimsel tutum ve davranışlar: 1. Açık fikirli olmak 2. Karşı görüşlerde mantık arayabilmek 3. Kuşkucu olmak 4. Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek 5. Kanıt için kararı erteleyebilmek 6. Ölçütlü düşünebilip karar verebilmek 7. Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak 8. Bağıntılı düşünebilmek (nedensel bağıntılar arayabilmek) 9. Yanılabileceğini düşünerek mütevazi olmak ve yargılarında olasılığa yer vermek.

Bilimsel tutum ve davranışlar için gerekli görülen temel bilgi alanları 1. Araştırma yöntem ve teknikleri 2. İstatistik 3. Ölçme 4. Bilgi işlem (bilgisayar)

GİRİŞ Problem Giderilmek istenen her güçlük bir «problemdir». Problem; insanları rahatsız eden bir durumdur. Araştırma açısından problem; 1. Karasızlık durumu 2. Bir’den çok olası çözüm yolu, olması gerekir. Özetle; bireyi, fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve bir’den çok çözüm yolu olasılığı görülen her durum bir problemdir. (hastalık, yorgunluk, anarşi, başarısızlık, mutsuzluk, verimsizlik, içe kapanma vb.)

Problem kaynakları Problemi duyabilmek, özel bir çaba, merak ve duyarlılık gerektirir. 1. Problem kardeksi 2. Doğa, toplum 3. Raporlar 4. Ansiklopediler 5. Tez’ler 6. Öğretim üyeleri (Danışman) 7. Gazete ve dergiler

Problem seçimi ve Ölçütler Araştırmanın en önemli aşaması, «uygun bir problem» seçimidir. 1. Genel ölçütler 2. Özel ölçütler

A. Genel Ölçütler 1. Çözülebilirlik 2. Önemlilik 3. Yenilik 4. Yerleşik etik kurallara uygun olarak araştırılabilirlik B. Özel Ölçütler 1. Alanda yeterlik 2. Yöntemde ve tekniklerde yeterlik 3. Veri toplama izni 4. Zaman ve olanak yeterliği 5. İlgi yeterliği

Araştırma Probleminin Tanımlanması Problemler, üç aşamalı bir yaklaşımla tanımlanabilir: 1. Bütünleştirme 2. Sınırlandırma 3. Tanımlama (Öğrenci başarısı : beslenme, çevre, aile vb.)

Değişkenler Değişken: Gözlemden gözleme değişik değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara değişken denir. (Cinsiyet, yaş, kıdem, okul, iyileştirme şekilleri(ilaç-psikolojik yardım), mezun olduğu okul vb.) Değişken türleri: 1. Aldıkları değerlere göre (Süreksiz, sürekli) 2. Kontrol şekillerine göre (Bağımlı, bağımsız, kontrol)

Aldıkları değerlere göre 1. Süreksiz (geçişsiz)(Nitel): Cinsiyet, kan grubu, medeni durum vb. Normal olarak üçüncü bir değer alamazlar 2. Sürekli (geçişli) (Nicel): Sıfırdan başlayıp sonsuza kadar değişebilen çeşitli değerler verilebilir. Ağırlık, boy, yaş, gibi.

Kontrol şekillerine göre 1. Bağımlı (açıklanan): Öğrenci başarısını etkileyen etmenler 2. Bağımsız (açıklayan):Öğrenci başarını etkileyen etmenler a. Aktif: Işığın derecesini ayarlayabilmek b. Pasif: Zeka düzeyi c. Ara değişken: Televizyon kanalları 3. Kontrol değişkenleri: Zeka, yaş, cinsiyet, deneyim, ölçme, zaman, ışık, gürültü vb.

Amaç Araştırma probleminin en somutlaştığı yer amaçlardır. Amaçlar, Ne?, Nasıl? Ve Niçin? Soruları ile ilgilidir. Amaçlar iki düzeyde düşünülür: 1. Genel amaç: Türkiye’de okullaşma durumunun bugünkü düzeyini belirlemek 2. Ayrıntılı amaç: Okullaşma oranının cinsiyet, yerleşim merkezi, bölgeler, yaşlara, yıllara göre ayrıntıları.

Amaçların İfade edilişi 1. Soru cümleleri Üniversite öğrencilerinin zeka düzeyleri nedir? Astımlı hastaların ortak özellikleri nelerdir? gibi 2. Denenceler (Hipotezler): Denenen yargıdır. İki ifade bulunur ve geniş zamanlı cümleler kullanılır: Sigara akciğer kanserine neden olur Işık okuma hızını arttırır.

Denencede aranan özellikler 1. Kuramsal bir temele dayalı olmalıdır 2. Bilinenlerle önemli bir çelişki içinde olmamalıdır 3. Değişkenler arası ilişkiyi tanımlamalıdır 4. Sınanabilir (yanlışlanabilir) olmalıdır 5. Mevcut zaman ve olanaklarla sınanabilecek şekilde sınırlı olmalıdır 6. Açık, basit, anlaşılır ve işlevsel bir biçimde ifade edilmiş olmalıdır.

Önem Araştırma amaçlarında belirlenip toplanan verilerin hangi kuramsal ya da pratik sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanmasıdır. Bir tür araştırmacının kendi amacının ortaya konmasıdır. Araştırmanın amacı nesnel olduğu halde, araştırmacının buna verdiği önem öznel olabilmektedir.

Varsayımlar (Sayıltı) Araştırmada, bazı başlangıç noktalarının, ayrıca kanıtlanmasına gerek görülmeden, «doğru» olarak kabul edilmesidir. Örneğin, evrenden alınan grubun evreni temsil ettiği, ya da ölçme aracının yeteri kadar geçerli ve güvenilir olduğu, kontrol değişkeninin deney ya da kontrol gruplarını farklılaştırmadığı gibi.

Sınırlılıklar Araştırmacının ideal gördüğü ve normal olarak yapmak isteyip de, çeşitli nedenlerle, vazgeçmek zorunda kaldığı şeylerdir. Araştırmacının bilgi, becerisi, problem alanı, araştırma amaçları, yöntem vb.

Tanımlar Araştırma planlanırken, araştırmada kullanılacak terimlerin açıklığa kavuşturulmasıdır. Araştırmaya özgü olmalıdır. Kavramsal ve işlevsel olmak üzere ikiye ayrılır. Verim( parasal mı, fiziksel mi?) Zeka Okul vb.