Eğitim Bilimlerine Giriş

EĞİTİM BİLİMİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ Eğitim sosyal bilimlerle ilgili birçok disiplin ilke ve kuramlarından yararlanan uygulamalı bir bilimdir. Eğitim bilimine katkıda bulunan bu disiplinler eğitimin temelleri olarak kabul görmektedirler. Bu bölümde eğitimin felsefi, sosyal, hukuki, psikolojik, ekonomik, ve politik temelleri üzerinde durulacaktır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ Felsefe, Yunanca sevgi ve bilgi sözcüklerinin birleşiminden oluşan ve insanoğlunun bilgelik yolunu bulmaya duyduğu ilgiye işaret eden bir terimdir. Felsefe, bireylerin inanç ve değer sistemlerinin oluşmasını sağlayarak, hayatları süresince aldıkları tüm kararları ve yaptıkları tercihleri belirler. Felsefi düşünceler, filozoflara ya da düşünürlere özgüymüş gibi gözükmesine rağmen, tüm insanlar, kendilerine özgü bir yaşam felsefesi geliştirmektedirler. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ Bir disiplin olarak felsefe, etkili düşünme ve akıl yürütme yoludur. Felsefe, gerçeği tümüyle ele alıp inceleyen ve bunun sonucunda ulaşılan bilgileri yorumlayan ve sistemleştiren bir uğraş alanı olarak tanımlanabilir. Bilimde gerçekler, birbirinden ayrı olarak incelenirken, felsefede tüm gerçekler, hangi alana ait olduğu düşünülmeden bir arada ele alınır ve sistemleştirmeye çalışılır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

FELSEFENİN UĞRAŞ ALANLARI Felsefenin kendine özgü inceleme alanları vardır. Eğitimle ilgili olan temel felsefe alanları varlık felsefesi (ontoloji), bilgi felsefesi (epistemoloji) ve değerler felsefesi (aksiyoloji) başlıkları altında incelenmiştir. Ayrı ayrı ele alınmalarına rağmen, bu disiplinler arasında sıkı bir ilişki vardır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ 1) VARLIK FELSEFESİ Varlık felsefesinde ‘Gerçek nedir?’ sorusunun yanıtı aranmaktadır. ‘Gerçek nedir’ sorusunun dışında, insanın neden var olduğu, evren içerisinde ne tür bir rolü olduğundan hareket ederek ‘Tanrı, insan, evcren, varlık, yokluk vb. nedir?’ gibi sorular üstünde yoğunlaşır. Kısaca varlık biliminin, canlı veya cansız dün, bugün veya yarına ait tüm varlıkların var oluşlarını açıklamaya çalıştığı söylenebilir. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ 2) BİLGİ FELSEFESİ Bilgiyle ilgili soruları ele alan bir felsefi disiplin olup bilginin ne olduğu, kaynağı, doğru, yanlış, bilinmez, mutlak ya da göreceli oluşu, türlerin ne olduğu gibi sorulara yanıt aranmaktadır. Bilginin yanında, bilme olayının nasıl gerçekleştiğiyle de ilgilenir. Bilmenin duyular aracılığıyla mı, zihinsel algılamayla mı, yoksa doğuştan gelen birtakım yetilerimiz ya da ilahi sayılabilecek niteliklermizle mi ilgili olduğunun cevabını aramaktadır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ 3)DEĞER FELSEFESİ İnsanların değer sistemleriyle ilgilenen bir felsefi disiplindir. ‘İnsanların değer yargılarını şekillendiren ve yönlendiren ilkeler nelerdir?’, ‘Bu ilkeler mutlakmıdır, yoksa göreceli midir?’, ‘Değerlerin belirli bir sınırlandırmasını yapmak mümkün müdür?’ gibi sorulara cevap aramaktadır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ DEĞER FELSEFESİ Değer felsefesiyle ilgili konular etik ve estetik olmak üzere ikiye ayrılır. Etik kavramı, insanın ahlaki değerlerini sorgulayarak, bu değerleri sınıflandıracak temel ölçütlerin neler olabileceğini araştırır. Ayrıca ahlaklı ve erdemli davranabilmek için bizi yönlendirenin ne olduğunu da araştırır. Estetik ise neyin güzel olduğuyla ilgili olarak temel değer yargılarına işaret eder. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

FELSEFE VE EĞİTİM İLİŞKİSİ Bir eğitim proğramı hangi felsefi görüşe dayalı olarak hazırlanırsa hazırlansın, proğramın uygulayıcısı olan öğretmenlerin de eğitim felsefesi çok önemlidir. Bir öğretmen, kendi yaşam tecrübelerini, mesleki ve kültürel geçmişini, eğitimini, insanlar ve kendisiyle ilgili genel inanışlarını, sınıf içerisinde aldığı kararlara ve uygulamalarına yansıtır. Bir proğramın verimli bir biçimde uygulanabilmesi için, proğramın felsefesi ile öğretmenin eğitim felsefesinin tutarlı olması gerekmektedir. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR Eğitim üzerinde etkisi olan üç temel felsefi görüşten yararlanarak oluşturulan daha uygulamaya dönük görüşler de vardır. Bu üç temel görüşle eğitimin etkileşimi sonucunda eğitim biliminin bir alt disiplini olan eğitim felsefesi ortaya çıkmıştır. Eğitim felsefesi, eğitimle ilgili tüm kuram ve uygulamaları bütüncül bir bakış açısıyla ele alarak değerlendiren bir disiplin olarak düşünülebilir. Bu bağlamda eğitimle ilgili dört temel eğitim felsefesi, Daimicilik, Esasicilik, İlerlemecilik ve Yeniden Kurmacılık kitabımızda incelenecektir. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR 1) DAİMCİLİK (Perennializm) Kökleri realizm ve idealizme dayanan, en eski ve en tutucu eğitim felsefesidir. Eğitim sisteminin amacı her çağda ve toplumda insanın insan olarak gelişmesini sağlamaktır. Eğitim, sabit, mutlak ve evrenseldir. Toplumlara göre değişmez. Öğrencilerin aklını disipline etme ve akıl yürütme becerilerini geliştirmeyi hedef alır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Daimcilik) İlk daimcilere göre, eğitimin odağında din ve felsefe bulunurdu. Günümüzde ise eğitimin konu alan merkezli olmasını (ilkokulda okuma, yazma aritmetik, ahlak ve din eğitimi) savunurlar. Ortaöğretimde dilbilgisi, mantık, klasik ve modern diller, matematik ve Batı dünyasının klasik eserlerinin okutulmasını önerirler. Akıl yürütme yollarından tümdengelim ağırlıklı olarak uygulanır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Daimcilik) Sokratik tartışma, sözel açıklama, düz anlatım, gezi, gözlem yapma gibi yöntemler önerilir. Sınıflarda, alanlarında uzman öğretmenler tek otoritedir. Başarı değerlendirmesinde akıl ve muhakeme gücünü yoklayan sorular tercih edilir ve seçici ve eleyici değerlendirme teknikleri kullanılır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Daimcilik) Bireylerin günlük hayatlarında, toplum içerisinde, meslek hayatlarında ya da özel yaşamlarındaki ihtiyaçlarını karşılamaya dönük bir çaba görülmez. Öğrencilerin ilgi alanları ve bireysel farklılıkları dikkate alınmaz. Herkes için tek bir program yeterli görülür, seçmeli dersler ya da mesleki teknik eğitimlerle ilgilenmezler. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR 2) ESASİCİLİK En yaygın olarak kabul gören ve halen uygulanmakta olan bir eğitim felsefesidir. Eğitimin temel amacı, kültürel mirası tüm yönleriyle yeni nesillere aktarmaktır. İlköğretimde aritmetik, okuma ve yazma, ortaöğretimde anadil, matematik, fen, tarih ve yabancı dillerden oluşan beş temel konu bulunmasını savunurlar. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Esasicilik) Öğretmenin sınıf içerisindeki rolü, daimiciler ile aynıdır. (Alanında uzman öğretmen tek karar vericidir). Kültürü en iyi öğretmenlerin bildiğini düşündükleri için, öğretmen merkezli öğretim yöntemleri ile tekrar, mekanik alıştırmalar gibi öğrenme yöntem ve tekniklerine önem verirler. Derste işlenen konuların ne kadar öğrenildiğini klasik sınavlarla ölçülür. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR 3) İLERLEMECİLİK Kökeni pragmatizime dayanır ve esasiciliğe bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları ön plana alınmış ve yaşantısal öğrenme önem kazanmıştır (Yaşayarak öğrenme). Öğrencilere problem çözme becerisi kazandırmak esastır. Eğitim bir süreç olarak algılanmaktadır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (İlerlemecilik) Bireyin bilişsel gelişimi yanında, bedensel ve sosyal yönden gelişmesine de önem verilir. Eğitim programlarının yapısı disiplinler arası olmalıdır. Eğitim verilirken demokratik ve etkileşimli bir ortam yaratılmaya ve öğrencilere zengin yaşantılar sağlanmaya çalışılır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (İlerlemecilik) Buluş yoluyla öğretim, problem çözme, araştırma, proje çalışmalarıyla işbirliğine dayalı öğrenme yöntemleri kullanılır. Değerlendirme yapılırken öğrencilere gerçek yaşamda karşılaşacağı ve bilimsel yöntemleri kullanmasını sağlayan sorular sorulmalıdır. Temelinde güçlü bir demokrasi inancı bulunmaktadır ve öğretmenler otoriter değildirler. Öğretmen konu aktarıcısı değil öğrencilere rehberlik eden ve öğrenmeyi kolaylaştıran bir kişiliktir. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (İlerlemecilik) 1970’lerin başında bazı ilerlemeciler ‘hümanist eğitim proğramı’ çalışmalarını başlatmıştırlar. Bu proğramın temel amacı bireyin benlik kavramını geliştirmektir. Bilişsel ürünlerden çok, duyuşsal özellikler vurgulanır. Maslow ve Rogers’in kendini gerçekleştirmesi görüşüne dayanmaktadır. Türkiye’de, 2005 ilköğretim programlarının temelini oluşturan ‘oluşturmacı’ yaklaşım da temel ilkeler açısından ilerlemecilik felsefesine uymaktadır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR 4) YENİDEN KURMACILIK Pragmatizime dayanır. İlerlemeciler bireyin ilgi ve ihtiyaçlarını önemserken, yeniden kurmacılar için toplum önemlidir. İlerlemecilerin önerdiği ‘öğrenen merkezli’ eğitim anlayışını yanlış bularak ‘toplum merkezli’ bir eğitim programını önerirler. Okullar sadece sorunların analiz edildiği ve yorumlandırıldığı yerler değil, sorunlara çözüm önerilerinin üretildiği, gereğinde öğretmen ve öğrencilerin de eyleme ğeçtiği yerlerdir. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Yeniden Kurmacılık) Yeniden kurmacılara göre toplum sürekli değiştiği için eğitim programları da değişmelidir. Kültürel konuların eleştirel olarak incelenmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Eğitim proğramlarında tam demokrasiyi gerçekleştirme ve insanların demokratik yaşam biçimini benimsemesini sağlama, demokrasinin aksayan yanlarına göre çözüm üretme ve uygulama, yaşamı yeniden kurma önceliklidir. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Yeniden Kurmacılık) Eğitim programlarında sosyal bilgiler öne çıkartılmakta ve sosyal, ekonomik ve politik sorunlar üzerinde durulur. Ulusal ve uluslararası sorunlarla ilgilenilir (işsizlik, çevre, etnik ve dini sorunlar). Demokratik sınıf ortamında tartışma, eleştirel düşünme, problem çözme yöntemleri kullanılırken cezaya asla başvurulmaz. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111

EĞİTİMDE FELSEFİ AKIMLAR (Yeniden Kurmacılık) Öğretmenler değişim ve reformlardan sorumludurlar. Bir proje yöneticisi ve araştırma lideri gibi hareket ederler. Öğretmenin temel görevi, öğrencilerin, insanlığın karşı karşıya olduğu problemlerin farkında olmalarına yardımcı olmaktır. EĞİTİM BİLİMLERİNE GİRİŞ EĞİT 111