Tülay AGİT AKDOĞAN Acil Servis Sorumlu Başhemşire Yardımcısı

Hemşire E., Damar yolu açtıktan hemen sonra hasta yakını tarafından darp edildi. Hemşire G., Triyaj sırasında kendisinin ilk önce acil poliklinikte muayene olması için yönlendirmesi üzerine sözlü saldırıya uğradı. Hemşire N., Alkollü bir hasta yakını tarafından sözlü saldırıya uğradı. Hemşire A., ve Dr. B. Hasta yakınları tarafından fiziksel saldırıya uğradı.

BEYAZ KOD

Şiddet, “kendine, bir başkasına, grup ya da topluluğa yönelik olarak ölüm, yaralama, ruhsal zedelenme,gelişimsel bozukluğa yol açabilecek ya da neden olacak şekilde fiziksel zorlama, güç kullanımı ya da tehdidinin amaçlı olarak uygulanması”dır.

İş yerinde şiddet ise, “çalışanın işiyle ilgili durumlar sırasında bir kişi veya kişiler tarafından istismar edildiği veya saldırıya uğradığı olaylar” olarak tanımlanmıştır.

Sağlık kurumlarındaki şiddet; “hasta, hasta yakınları ya da diğer herhangi bir bireyden gelen, sağlık çalışanı için risk oluşturan; tehdit davranışı, sözel tehdit,fiziksel saldırı ve cinsel saldırıdan oluşan durum”olarak tanımlanmıştır.

Yapılan araştırmalara göre şiddet ; diğer iş yerlerine göre en çok sağlık alanında görüldüğü ortaya çıkmıştır.

Sağlık kurumlarında çalışmanın,diğer iş yerlerine göre şiddete uğrama yönünden 16 kat daha riskli olduğu belirtilmiştir.

En yüksek şiddete maruz kalınan yerler en yüksek oranla acil servisler olarak bulunmuştur.Bu oranı yataklı servisler izlemektedir.

Hekim ve Hemşire Şiddet Oranları Yapılan bir araştırmada hemşirelerde sözel şiddete maruz kalma oranı%86, fiziksel şiddete maruz kalma oranı %50.4 olduğu.

Hekimlerin %60’a yakın bir bölümü hem fiziksel hem de sözel/psikolojik şiddete maruz kaldıkları belirlenmiştir.

Şiddet olaylarının %21 oranında rapor edildiği belirlenmiştir. Sağlık kurumlarındaki şiddetin az oranda belirlenmesinin nedeni olarak da, sadece yaralanma gibi ciddi olayların şiddet olarak algılandığı, diğerlerinin önemsenmediği görülmektedir.

Warshaw (1996) da, birinci basamak sağlık çalışanlarında ve hemşirelerde şiddete maruz kalmanın sık olduğunu belirtmiştir. Hemşirelerin herhangi bir şiddete uğrama oranını %88 olarak bulmuş ve en yüksek risk grubu olarak değerlendirmiştir.

Bunun Nedeni; Hastalarla ilk karşılaşan ve sürekli bire bir ilişki içinde olan sağlık personelinden önemli bir kesiminin hemşire grubu olması şeklinde açıklamaktadır.

Hekimlerin büyük bir bölümü tedavinin yapıldığı mekanlarda, hastayla temasın yoğun olduğu alanlarda şiddete maruz kalmaktadır.

KÜRESEL OLGU Her yıl 25 milyon kişi iş ortamında şiddete uğramaktadır.

(Sağlık personelinin ve hemşirenin)Avrupa’da 565 sağlık merkezinde yapılan çok merkezli bir çalışmada fiziksel şiddete maruz kalma oranı %55 olarak saptanmış, şiddete maruz kalanların %89’unun kadın olduğu belirlenmiş ve şiddeti etkileyen faktörlerin çok çeşitli olabildiği vurgulanmıştır (Camerino, Estryn-Behar, Conway, Vander Heijdenand Hassehorn 2008).

Ülkemizde Yapılan Araştırmalar Ölmezoğlu ZB, ve ark. 1999 / İzmir 112 Çalışanları Şiddet endişesi yaşayanların oranı %81,0. Çalışanların %67,6’sı sözlü tacize; %48,6’sı sözlü tehdide ve %16,8’i fiziki saldırıya maruz kalmış. Öztunç G. 1999 / Adana Hemşire Sözel taciz %68,5; sözel korkutma %47,9; fiziksel saldırı %16,0; sözel cinsel taciz %10,5 Ergör A, ve ark. 2001 / İzmir Sağlık Çalışanları Sözlü veya fiziksel şiddete maruz kalma %58,7. 10 Piyal B, et al. 2002 / Ankara 112 Çalışanları Şiddet korkusu %73,0; taciz %55,8; sözel baskı %36,4; fiziksel saldırı %4. 11 Ayranci U. 2002 / Ankara, Eskişehir, Kütahya Acil Servis Şiddete maruz kalma %72,3 (sözel şiddet %69,5; tehdit %53,2; fiziksel şiddet %8,5 Ayrancı Ü, ve ark. 2002 / Ankara, Eskişehir, Kütahya Sağlık Çalışanları Şiddete maruz kalma Kütahya’da %74,5, Ankara’da %58,0, Eskişehir’de %46,6 Alçelik A, ve ark. 2003 / Düzce Hemşire Şiddete maruz kalma %60,3 (sözel şiddet %92,2

Şiddete maruz kalma %80 (sözel şiddet %89; tehdit %43; fiziksel saldırıya kalkışma %21; fiziksel saldırının gerçekleşmesi %7,8; aletle yaralanma %1,1 Boz B, et al. 2003 / Denizli Acil Servis Sözel ve fiziksel şiddete tanık olma oranları sırasıyla %88,6 ve %49,4 Çalışkan M, ve ark. 2004 / Düzce Araştırma Görevlileri Şiddete maruz kalma oranı %58,3 (bunların %65,7’si sözel). Şiddetin en sık uygulandığı mekan acil (%53,1); en sık şiddet uygulayan hasta yakınları (%53,3). Ağkoç S. 2005 / İstanbul Araştırma Görevlileri Son bir yılda şiddete maruz kalma oranı %50,7 (dahili bilimler %55,3; cerrahi bilimler %52,8; temel bilimler %16,7 Yildirim A, et al. 2005 / İstanbul Hemşire Mobbing oranı %86,5 Aydın N, ve ark. 2006 / Gaziantep Araştırma Görevlileri Grubun %53,5’i sözel şiddet; %5,3’ü sözel ve fiziksel şiddet; %1,8’i fiziksel şiddete uğradıkları tanımlanmaktadır.

Kişilerin şiddete başvurma nedenleri sorulduğunda Tedaviden memnuniyetsizlik İhmal edilme düşüncesi Kurum yetersizlikleri (ilaç,yatak,cihaz vb.) Ülkede uygulanan sağlık politikaları ve prosedürlerden kaynaklanan sorunlar Bencillik, kişiler arası ilişkilerde saygı yitimi, ailenin toplumsal etkisinin azalması

SAĞLIK ÇALIŞANLARINA GÖRE Hasta yoğunluğu Sağlık çalışanı sayısının yetersizliği Ortam güvenliğini sağlamadaki zorluklar

ÖNERİLER Çalışma ortamında şiddetle ilgili risklerin belirlenip, güvenlik sisteminin etkin ve sistemli çalışması sağlanabilir. Personelin şiddet konusunda eğitimi gerçekleştirilebilinir. İş yerinde suçu önlemeye yönelik değişiklikler yapılabilir. Çalışanların katılımıyla hazırlanmış bir yazılı politikanın geliştirilebilir.

Hasta ve hekime ferah muayene ve bekleme salonu sunulabilir. Hastanelerin otelcilik hizmetinin artması sağlanabilir. Kişi başına düşen doktor sayısı ve sağlık personeli sayısı arttırılabilir.

Günlük bakılan hasta sayılarının sınırlandırılabilir. Sistemin olumlu olumsuz her türlü çıktısı sağlık çalışanına fatura edilmemelidir. Hastaneler daha düzenli hale getirilebilir. (Aşırı yük altında kalan hekimler hasta ve hasta yakınlarına yeterince bilgi verememektedir)

Hastanede ve acilde özel eğitimli güvenlik elemanlarının bulunması sağlanmalıdır. Şiddet uygulayana adli cezalar verildiği duyurulmalıdır. Şiddetin önlenmesinde önce sağlık personelinin güvenliğinin sağlanması zorunlu hale getirilmelidir.

Hem çalışanların hem de hastaların güvenliğini sağlamak amacıyla Kilitli kapılar, Alarm sistemi, Kapalı devre kamera, Elektronik kapılar, Özel gözlem/izolasyon odaları, Güvenlik personeli bulundurmak, Kör alanlara ayna koymak vb gibi yöntemler kullanılmalıdır.

İş ortamındaki şiddet olaylarının önlenmesine yönelik pilot çalışmalar yapılabilir.

Medya; sağlık sistemi ve sağlık çalışanları ile ilgili doğru bilgi aktarıp ve sorunun sağlık sisteminden kaynaklandığını ifade ederek toplu bilinçlendirme yapmalıdır.

TEŞEKKÜRLER…..

KAYNAKLAR Yalçınkaya M., Özer F., Karamanoğlu A.,Sağlık Çalışanlarında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6(6) Coşkun S., Öztürk A., Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Hemşirelerinde Şiddete Maruz Kalma Durumlarının İncelenmesi, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Ayrancı Ü., Yenilmez Ç., Günay Y., Kaptanoğlu C., Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek gruplarında şiddete uğrama sıklığı, Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3:147-154 Adaş E., Elbek O., Bakır K.,Sağlık Sektöründe Şiddet Raporu, 2008