NÖROBİYOLOJİ VE GELİŞİM Prof Dr Süheyla ÜNAL

Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri Tüm zihinsel süreçler beynin işleyişinden kaynaklanırlar Psikiyatrik hastalıklar beynin işlev bozukluklarıdır İlke 2 Genler ve onların protein ürünleri beynin işleyişini gerçekleştiren nöronlar arasındaki bağlantı kalıplarının en önemli belirleyicileridir

Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri Davranış ve sosyal etkenler geri bildirim mekanizmaları ile beyni etkileyerek gen ekspresyononu, dolayısıyla nöronların işlevlerini değiştirirler İşlevsel olmayan davranışı öğrenme gen ekspresyonunda değişiklik oluşturur

Genetik Çevre Gen/Çevre Etkileşimi Böylece “çevreye=nurture“ ait etkiler “yapıda=nature” ifadesini bulur

Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri Öğrenme nöronal bağlantıların yapısını değiştirerek gen ekspresyonundaki değişiklikleri ortaya çıkarır Bu değişiklikler kişiliğin biyolojik temeline katkıda bulunmakla kalmaz, sosyal tesadüfler tarafından başlatılan ve sürdürülen davranış anormalliklerinden de sorumlu olur

Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri Psikoterapide gerçekleşen öğrenme beynin yapısını ve işlevini değiştirebilir Psikoterapinin davranışta uzun süreli bir değişiklik oluşturması, sinaptik bağlantılarıın gücünü arttıran ve beynin sinir hücreleri arasındaki bağlantıların anatomik yapısını değiştiren bir gen ekspresyonu değişikliği aracılığı ile gerçekleşir

Gelişim-Değişim-Plastisite

Deneyim-Plastisite Deneyim beklentili plastik değişimler SSS kritik peryodlarda deneyimlere bağlı olarak bazı özel sinaptik bağlantılar oluşturur Birincil duyusal korteksin gelişimi için normal düzeyde uyarı alması gereklidir Deneyime bağlı plastik değişimler Kritik dönemdeki özel yaşantılar beynin gelişimini etkiler (örn: müzik eğitimi ile sensorimotor korteks ve birincil işitme korteksinin gelişmesi) Korteksin özelleşmesi talamustan gelen girdiyle gerçekleşir

Deneyim- nöral gelişim Deneyim nöral gelişimi en az üç yoldan etkiler Adezyon moleküllerinin yapımı için gen ekspresyonunu değiştirerek Nörotropinlerin salınmasını etkileyerek Bazı beyin bölgelerinin spontan aktivitelerini değiştirerek

Değişim-Plastisite Sinir hücreleri membran eksitabilitesini değiştirerek girdinin etkisine karşı uyum gösterme kapasitesine sahiptir Yaşantılar çeşitli mekanizmalarla sinir sisteminin yapı ve işlevini etkilerler Anatomik değişiklikler (yeni sinapslar, LTP, LTD ile dentrit sayısında değişim vs) Nörokimyasal değişiklikler (örn dopamin üretimi) Metabolik değişiklikler (örn glikoz tüketimi) Nelson CA 1999

Uzun süreli duyarlılaşma Anatomik değişiklikler Gen ekspresyonunun aktivasyonu

Yaşantı + Duygu=Genetik yapıda değişiklik 1 Uyaran CREB aktivasyonu 2 CREB Gene Nucleus CREB’in geni aktive etmesi Sinaps güçlendirici proteinler 3 4 Scientific American, Feb. 2005

Beynin inşası Doğumdan itibaren ontogenetik bir program doğrultusunda beynin mikroyapısı ve işlevleri genetik alt yapı, prenatal etkiler ve yaşam deneyimleri arasındaki etkileşim aracılığı ile sürekli olarak yeniden yapılandırılır Uzun süreli bellek beyinde gen ifadesinde değişikliklere yol açar ve bunu izleyen anatomik değişikliklere yol açar Beyindeki anatomik değişiklikler de bireyin hayatını etkileyen kişilik değişimlerini belirler Siegel 2006

Beynin inşası Beyin gelişimi aşağıdan yukarıya doğru hiyerarşik bir süreç izler Temel bilgiler üzerine yeni bilgiler eklenerek beyin her an yeniden yapılandırılır Giderek daha karmaşık yapılar ve işlevler geliştirilir

SSS organizasyonu Thalamocortical system Limbic System Brain stem Categorization Sophisticated response Thalamocortical system « value-category » Memory (salience) Effective Connectivity Limbic System Brain stem Appetite Sex Defense Gerald Edelman

Bağlanma-Bellek-Gelişim Bebek ve bakıcısı arasındaki ilişkinin, çocuğun ortamının, bağlanma sisteminin bellek süreçleri ile ilişkisi vardır Anne ile bağlanmanın oluştuğu erken yaşantılar, içe alınarak prosedürel bellekte kodlanırlar ve daha sonraki yaşantılar için bir şablon oluştururlar Güvenli bağlanma özellikle orbitofrontal korteksteki bağlantı yollarının güçlenmesini sağlar

Bağlanmanın nörobiyolojisi Sosyal bağlanma oksitosin, vasopressin gibi biyokimyasallar aracılığı ile beynin ödül mekanizmalarını harekete geçirir Dopamin, prolaktin, endojen opyatlar, östrojen, testesteron, projesteron gibi steroid hormonlar, bağlanma hormonlarının daha fazla salgılanmasını tetikleyerek ebeveynlik işlevlerine katkıda bulunurlar

Kişilerarası Yorumlama İşlevi Bağlanmanın işlevi Dikkat mekanizmaları Zihinselleştirme kapasitesi Duygu temsili 2. Düzey duygu temsili Çabalı kontrol Reflektif İşlev Kişilerarası Yorumlama İşlevi

Fonagy, Gergely, Jurist & Target (2002) Duyguların sembolleştirilmesi Psikolojik kendilik 2. Sıra temsilciler Kendilik durumunun temsili- nesne imajlarının içe alınması contingent display İşlenmiş duygunun ifadesi Ekspresyon İçsel durumlara sembolik bağlanma Fiziksel kendilik Birincil temsilciler Refleksiyon uyaran Sözel olmayan anlatım Rezonans Uyarılma durumunda yapılandırılan kendilik BEBEK BAKIMVEREN Fonagy, Gergely, Jurist & Target (2002) With apologies to Gergely & Watson (1996)

Kaynaklar Blinder BJ, Sanathara V. The Neurobiology of Psychostructural and Psychotherapeutic Change: Conflict, Defense, and Transformation www.ltspeed.com/bjblinder/publications/99SLIDESaacap