SAĞLIK BAKIM SİSTEMİNDE HEMŞİRENİN ROL VE SORUMLULUKLARI Hatice OLTULUOĞLU

Hedef; Öğrencinin mesleğe özgü görev ve rolleri ile ilgili bilgi kazanması Meslekte sorumluluk ve türleri ile ilgili bilgi kazanmasını sağlamak

Sağlık hizmetlerinde hedeflenen birey ve topluma yardım,bakım personelinin çağdaş rollerini ve sorumluluklarını bilmesi ve uygulamasına bağlıdır. Sosyolojik tanımı olarak rol:Toplumda belirli özelliklere sahip bir gurubun bireylerini etkileme/etkilendirme yollarından biridir.

Rolün drama anlamı; belli izleyicisi, dinleyicisi olan-rolü üstlenen-belli davranış dizileri beklenen bir oyunun bölümleridir. Sosyal bilimlerde meslek,belirli özelliklere sahip sosyal gurupları oluştururlar.Her mesleğin kendine özgü görev, rol ve işlevlerinin yanısıra genel bazı işlevleri de vardır.

Bu özel ve genel, rol ve işlevler,o mesleğe profesyonel nitelik kazandırır.Bu durumda Hemşirelikte rol: Meslek üyesinden, pozisyonuna uygun beklenen davranışların tümüdür. Mesleğimizin hedefi BİREYE YARDIM ETMEKTİR. Meslek üyeleri bu amaca üstlendikleri rollerle ulaşabilir.

Geleneksel rolümüz nasıldı? Geçmişte mesleğimiz, geleneksel rolü çerçevesinde başkalarına uyarak, bireyin hastalığına yönelik bakım vermiş, bilgi ve davranışları için hekimin yardım ve rehberliğine gereksinim duyarak bağımlı rolleri olan sosyal guruba dönüşmüştür.

Ancak 19. ve 20. yy.ilk yarısında bugüne yaşanan bilimsel ve toplumsal hareketlerden etkilenerek ve kendine düşen payı alarak değişmek durumunda kalmıştır. Hemşireliğin çağdaş rollere geçişine neden olan toplumsal ve bilimsel hareketler.

Çağdaş Hemşirelik Rolleri Çağdaş sağlık anlayışı ve sosyal koşulların neden olduğu değişimler hemşireliğin; Bakım temelinin büyümesine Bakım tabanının genişlemesine Karmaşık teknik becerilerde bağımsızlıkta artışa Yeni rollere doğru yönelişine neden olmuştur.

Çağdaş Hemşirelik Rolleri Yaşamın her alanını etkileyen toplumsal ve bilimsel hareketler , hemşirelik hizmetlerine yeni anlayışlar geliştirmesine neden olmuştur.Bunlar; Bakım işlevi hasta bireyden, sağlıklı birey ve ailesini de kapsamıştır. Hemşirelik bakımı hastalıktan koruyucu ve sağlığı geliştirecek danışmanlık, eğitimci, rehberlik gibi sosyal rollere doğru yoğunlaşmıştır.

3. Hemşirelik bakımı odağı sosyal gurup, toplum gibi geniş boyutlara ulaşmıştır. Modern hemşirelik bakımı bireyin tüm buyutları ile ele alan holistik bakımı öngörmüştür. Geniş boyutlara ulaşan bu bakım hemşirelere yeni roller getirmiştir.

Hemşireliğin yeni rolleri

1. Uygulayıcı Rolü Bu rolün kapsamında yer alan bakım lşlevine hemşire, birey ve ailesinin gereksinimlerine uygun, bütüncül bir anlayışla saglık bakımına karar vererek, planlayıp uygular ve bakımın sonucunu değerlendirir.

Hemşire uygulayıcı rolünde bağmsız olarak bakımla ilgili kararlar verebilir. Hemşire, işbirlikçi, yarı bağımlı, destekleyici ve bağımlı veya bağımsız olarak hemşirelik kararları vererek uygulayıcı rolünü gerçekleştirebilir. Uygulayıcı rolünde sağlık Bakımı Sistemine katılım payını yükseltebilmek için onun, otonomi, otorite, güç, mesleki ve kişisel, bütünlüğü saglayacak haklarda iddiaci olma niteliklerini taşımalıdır.

Hemşirenin uygulayıcı rolü çerçevesinde gelişen yeni rolü de , değişim (sağlayıcı) ajanı rolüdür. Bir değişim aracı/ajanı olarak hemşire, sağlıklı/hasta bireyin sağlığa ilişkin davranışların gereksinimine uygun değiştirir ve yeni sağlık davranişları kazandırır

Rehberlik ve danışmanlık rolünü bir hemşire, vatandaş olarak sergilediği model/örnek tutum ve davranşlrın ile çevre sağlığı, çalışma koşulları v.b. sağlıkla ilgili konularda sağlığı geliştirici değişimler yaparak gerçekleştirir.

Hemşirenin uygulayıcı rolü kapsamında yer alan ve özellikle yataklı kurumlardaki yoğun bakım, yeni doğan birimleri vb. spesifik alanlarda ileri düzeyde bilgi ve davranış gerektiren birdiğeri, uzmanlık rolüdür.

Uygulayıcı diğer bir rol olarak klinisyen hemşirelikten söz edilebilir Uygulayıcı diğer bir rol olarak klinisyen hemşirelikten söz edilebilir. Bu rolünde de hemşire bakım islevleri ağırlıklı olmak üzere, bireyin gereksinimine uygun bütüncül ve terapotik bir yaklaşımla bağımsız bakım işlevlerini hekimin planladığı tanı ve tedavi girişimlerini bağımlı ve destekleyici islevlerle

Bu tür yeni roller ve konumları ile hemşire, hasta/sağlıklı birey ve ailesi ile sağlık hizmeti su-nan ekip arasında doğru bir haberleşme ve işbirliğini sağlayan koordinatörlük rolünü yeri-ne getirir Hasta / sağlıklı birey ve ailesinin, Temel Insan Hakları ve Hasta Hakları ile ilgili sorunlarında Hasta Hakları Savunucusu Rolü de son yıllarda hemşirenin gelişen çağdaş bir rolüdür. I !

Hemşirenin Eğitici Rolü Ilkinde amaç; meslek kriterlerinden biri olan meslek adayını o mesleğe mensup kişilerin yetiştirmesi ilkesini geçerli kılan, çağdas mesleki eğitimdir. Ikincide ise amaç; birey ve topluma, sağlığını koruyacak ve geliştirecek bilgi ve davranışı, gereksinimlere uygun planlı bir şekilde kazandırmaktır

Hemşirelikte Araştıncı Rol Toplumsal ve bireysel sağlığı sürdürecek ve geliştirecek,daha iyi bir bakım vermeyi amaçlayan çalışmalar hemşireliğin araştırıcı rolüdür.

Hemşirelikte Yönetici Rol Sağlık hizmeti sunulan her alanın hemşirelik hizmetlerinin yönetim işevleri ve sağlık eğitimi kurumlarında yöneticilik ile hemşire yönetici rollerini sergiler, gerçekleştirir

Hemşirenin Profesyonel Rolü Hemşire profesyonel rolü doğrultusunda tüm mesleki rol ve sorumluluklarını üstlenip yerine getirmenin yanısıra, hemşireliğe pozisyon, bağımsızlık; statü, prestij ve yetki, güç kazandıracak, sosyal ve hukuki (yasallastırma) çalışmalara mesleki kuruluşlar yolu ile katkı saglar ya da bireysel katılır.

Diğer Çağdaş Roller iyi bir ekonomist psikolog rolü Liderlik Karar verici İletişim

.SORUMLULUK KAVRAM VE TANIMI Bunlardan ilki; bir kisinin diğer kisi / gruplara karşı SORUMLU olma durumudur. Bu kullanımında " mesul" sözcüğü ile eş anlamlı olan " sorumlu " bireyin yapmış olduğu bir hareket / davranışı açıklama ve doğrulama mecburiyetidir.

ikinci anlamı ise; genelde sorumluluk duygusu ile hareket eden, bu duyguyu taşıyan kisiyi nitelemek için kullanılır 3 anlamı ise; kişinin herhangi bir olayın gerçekleşmesine sebep olarak kendini görmesi / kendini sorumlu tutması şeklindedir

4 anlamı ise; eriskin bireyin yasal ve vatandaşlık gereği yapması/yapmaması gereken hareketler ve davranışlardır.

Hemşirenin Sorumlulukları Hemşireliğe duyulan gereksinim evrenseldir. İnsan yaşamına, onuruna ve haklarına saygı hemşirelik kavramı içinde yer alır. Hemşirelik; milliyet, ırk, inanç, renk, yaş, cinsiyet, siyasi veya sosyal durum farkı gözetmez. Hemşireler, hizmetlerini kendileri ile ilgili diğer gruplarla birlikte birey, aile ve topluma yöneltirler

Hemşirenin Sorumlulukları islevden sorumlu olan kişinln o işleve ait yükümlülüğü taşımasıdır. Hemşirenin sorumluluk üstlenebilme yeterliliği, hizmetini gerçekleştirmesine izin veren lisans diplomasıdır. Böylece profesyonel hareket ve davranışlarını açıklayabilme ve bu hareketlerin getirdiği sorumluluğu üstlenme hak ve ödevleri hemşirenin sorumluluğunu oluşturur.

Sorumluluk Yükumluluk Otorite Otonomi geri bildiri. Yetki - Otorite :Profesyonel bir kişinin bir sorumluluğu üstlenmesi ve yükümlü tutulması için gerekli yasal ve haklı güç, kuvvete yetki denir

Hemsirelik disiplinine profesyonel otoritenin kazanımı için, üst düzey bilgi, beceri ve davranış kazandıran örgün eğitim ve onu destekleyen sürekli eğitim gereklidir

Otonomi Genelde otonomi, başkasından bir müdahale almaksızın kişinin kendi kendine hareketlerini, eylemlerini kararlaştırma, saptama hakkı olarak tanımlanabilir. Otonomiyi gerçekleştirmek için, sorumluluk ve otorite gereklidir. Profesyonel hemsjreye, 3 ana kaynak otonomi sağlar. Bunlar • Mesleğini uygulamada gerekli olan özel bilgide uzmanlık, • Meslek üyelerince benimsenen "ideal hizmet" inancı, • Sahip olduğu özel bilgi ve beceri ile sorumluluk üstlenmesi sonucu tüketicinin güven duygusudur. Ancak hemsjre otonomi için, mesleki ve kişisel sınırlarını bilmelidir. Yani otonomi, hemsjreye tibbi tanı ya da tibbi tedavi kararlaştıirma hakkını veya iznini vermez.

Hemşirenin Sağlık Bakım Sisteminde Sorumluluğu • Hasta / sağlıklı birey ve topluma • Bir iş. / uğraş, görevi yerine getirmesinden öturu, işverene, • Ulusuna, • Meslekdaşlarına, mesleki derneklere/birliklere • Tedavi ve tanı işlevlerinde hekime ve diğer sağlık ekibi üyelerine karşı olmak üzere sıralanabilir.

Sıralanan bu sorumlulukları; • Hemşirenin mesleki sorumlulukları, • Birey ve toplumsal sorumlulukları, • Yasal sorumlulukları, • Kişisel sorumlulukları olmak üzere bir sınıflandırma ile açıklamak da olasıdır.