ÖZKIYIM HASTASINA YAKLAŞIM Dr. Nilay TEFENNİOĞLU İzmir Tepecik EAH Acil Tıp Kliniği Asistan Eğitim Programı Eylül 2010

Öğrenim Hedefleri Özkıyım nedir? Ne kadar sıklıkla, kimlerde gözlenir? Risk faktörleri nelerdir? Tedavi ve yaklaşımda neler yapılmalı?

Özkıyım (Suisid) İnsanın kendi ölümü ile sonuçlanabilecek bir girişimde bulunmasıdır.

Dünyada 1 milyon/yıl kişi intihar ederek hayatını sonlandırmaktadır. Ölümle sonuçlanan intihar/intihar girişimi = 1/30

İntihar girişimi ve tamamlanmış intiharlar hangi cinsiyette daha sık ???

Türkiye’de 2002 Yılında Görülen İntiharların Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Dağılımı

İntihar girişiminde bulunanlar arasında K/E oranı daha yüksek iken, Tamamlanmış intiharlarda E/K= 3/2

Hangi yolla intihar daha sık görülüyor???

Yönteme Göre İntihar Yüzdesi Kendini asarak: % 46,08 Ateşli silah kullanarak: % 22,91 Kimyevi madde kullanarak: % 14,93 Kendini yüksekten atarak: %10,65 Kendini suya atarak: % 2,16 Diğer: % 3,27

Nedene Göre İntihar Yüzdesi Hastalık: % 38,9 Aile geçimsizliği: % 21,43 Geçim zorluğu: % 14,21 Hissi ilişki ve istediği ile evlenememe: % 10,39 Ticari başarısızlık: % 3,95 Öğrenim başarısızlığı: % 3,82 Diğer: % 7,30

Risk Faktörleri Majör depresyon Alkol-madde bağımlılığı Geçmişte özkıyım girişimi veya tehditi Ailede özkıyım öyküsü Erkek Ergen ve yaşlı Bekar, dul, boşanmış İşsizlik veya stresli iş ortamı Mali problemler Sosyal destek eksikliği/izolasyon Kronik fiziksel hastalık ya da kronik ağrı Terminal dönem hastalık

Major depresyon hastalarında özkıyım girişimi %50, tamamlanmış özkıyım %15. Şizofreni hastalarında intiharla özkıyım %10. Alkol-madde kötüye kullanımı eş tanısı varlığında özkıyım riski daha da artar.

İntihar Riski Taşıyan Bireyin Başlıca Özellikleri Şunlardır: Yalnızlık, ümitsizlik, çaresizlik duyguları içinde Şiddetle depresif görünümlü Daha önceleri de intihar girişiminde bulunmuş Kendini öldürme tehditleri savuran Veda eden bir tutum içinde Bireysel heves ve tutkularından sıyrılmış

İntihar Riski Olan Hastaya Yaklaşımda Tehlikeli Durumlar: Müdahalede aceleci davranmak. Uyarmak Genelleştirmek Öneride bulunmak Öğüt vermek Küçümsemek Yargılamak ve yorumlamak Araştırmak, soruşturmak, analiz etmek.

Tamamlanmış intiharlar İntihar girişimleri Parasuisider davranışlar

Parasuisider davranış nedir?

Parasuisider Davranışlar İntihar görüntüsünde olmayan (aklımıza intiharı getirmeyen) ama sonuç olarak kişinin bildiği halde ölümle sonuçlanabilecek davranışları sürdürmesi durumu Örneğin sigara içmek, hızlı araba kullanmak, tehlikeli sporlara aşırı meraklı olmak, uyuşturucu kullanmak v.s. Parasuisider Davranışlar

Hekimin Yaşadığı Zorluklar Önyargılar Çaresizlik hissi Cezalandırıcı, ezici, horlayıcı davranış Tekrarlayan intihar girişimleri olan hastada öfke hissi Risk değerlendirmesinde hata (küçümseme)

Yaklaşım ve Tedavi Öncelik her zaman vital fonksiyondadır. Akut psişik duruma yaklaşım ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Genel Öneriler Manipülatif gibi görünse de tüm özkıyım girişimlerini ciddiye alın Umutsuzluk ve çaresizlik duygularını dile getiren her hastayı özkıyım açısından sorgulayın Özkıyım düşüncelerini sormaktan korkmayın Depresyonu aniden düzelen hastaya dikkat edin Hasta özkıyım düşüncelerini konuşmayı tümden reddediyorsa yakınlarından bilgi alın.

Görüşme ve Yaklaşımda Ana İlkeler Görüşmecinin tutumu empatik, dinleyici, somut ve spesifik olmalı. Bilgi toplamalı. Amaç ikna etmek değil, umut vermek ve inandırmak olmalı.

Akut Psişik Duruma Yaklaşım Sakin ol. Hastayı gözle. Ajitasyon var ve bu durum intihar girişimi için kullanılan yöntemle ilişkili değil ise ajitasyonu (medikal ve/veya medikal olmayan yöntemle) yatıştır.

Öğüt verici olma. Yargılayıcı olma. Değersizleştirici olma. Hastayı intihar girişimine sürükleyen öyküye hak verici olma (dinlenilen öykü kimi zaman dinleyen kişide de çaresizlik duyguları uyandırabilir.Kendi ümitsizlik, umutsuzluk, çaresizlik duygularını kontrol et) İkna edici olmaya çalışma.

Konuşmada somut ve net ol. Konuşmada empatik ol. Konuşmada yakın ve içten ol. Duygusal paylaşımda bulun. Bireysel olarak sorunun seni aştığını düşünüyorsan yardım al/yardım iste. Aldığın ve uygulamaya koyacağın karar konusunda hastayı bilgilendir.

Sonuç Özkıyım planlamış / gerçekleştirmiş bir insanın, acil servisten erken taburcu edilmesi gereken hastalar olmadığı Bir insanın neden ölmeyi düşündüğünün sorgulanması gerektiği Özkıyım hastasına yaklaşırken empati kurulması gerektiği