ÜNİTE: TÜRK TARİHİNDE YOLCULUK KONU: OSMANLI ORDUSU ve YÖNETİM YAPISI

Osmanlıların kuruluş döneminde ordu, aşiret kuvvetlerinden meydana geliyordu. Fetihlerin genişlemesiyle, gönüllülerin fethedilen yerlere iskanıyla, Türkmen bey ve kuvvetlerinin katılmasıyla sayı arttı; askeri alanda teşkilatlanmaya gidildi.

Orhan Bey, akıncı ve gönüllü kuvvetlerine ilave olarak YAYA ve MÜSELLEM adı verilen düzenli ordu teşkilatını kurdu. I.Murat, devşirme sistemine dayalı Kapıkulu Ocaklarını kurdu.

Yükselme döneminden itibaren güçlü bir donanma oluşturuldu. Karesioğulları Beyliğinin Orhan Bey döneminde egemenlik altına alınmasıyla ilk kez donanma sahibi olundu. Yıldırım Bayezid döneminde Gelibolu’da tersane kuruldu. Yükselme döneminden itibaren güçlü bir donanma oluşturuldu.

16.yy.da Osmanlıların sahip olduğu kara ve deniz kuvvetleri dünyanın en büyük askeri güçleri haline geldi. Bu ordu ve donanma sayesinde 16.yy. tarihe “TÜRK OSMANLI ASRI” olarak geçti.

Kapıkulu Piyadeleri Kapıkulu Süvarileri DONANMA DENİZ KUVVETLERİ Acemi Ocağı Yeniçeriler Cebeciler Topçular Top arabacıları Humbaracılar Lağımcılar Kapıkulu Süvarileri Silahtar Sipahi Cebeciler Sağ ulufeciler Sol ulufeciler Sağ Garipler Sol Garipler Tımarlı Sipahiler Azaplar Akıncılar - yayalar - Müsellemler - Yörükler - Gönüllüler

KAPIKULU ASKERLERİ Acemi oğlanlar Ocağı Yeniçeri Ocağı Cebeci Ocağı Devşirmelerden oluşurdu. Bir kısmı Enderun (saray okulu) gönderilir, diğerleri askerlik ve saray hizmetinde görevlendirilirdi. Yeniçeri Ocağı Yeniçeriler barışta İstanbul’da bulunur, savaşta padişahı korurlardı. Cebeci Ocağı Silahları hazırlar, silah tamiri, ve temizliği yapardı. Topçular Top yapımı ve kullanımından sorumluydular. Top Arabacıları Topların cephaneye taşınmasında görevliydiler. Lağımcılar Kalelerin altına tünel kazmakla görevlidirler. Humbaracı Ocağı Mermi, havan topu ve bomba yapımından sorumludurlar. YENİÇERİ OCAĞI I.Murat döneminde kuruldu. Ordunun temeli oluşturmuştur. Yeniçeriler barışta İstanbul’da, savaş sırasında padişahı korurlardı. Sadece askerlikle uğraşır, emekli olana kadar evlenmezlerdi. 17.yy’dan sonra Yeniçeri Ocağının bozulmasıyla devlet için zararlı olmaya başladılar. Yeni çeri Ocağı II.Mahmut tarafından kaldırıldı. (Vakay-i Hayriye) Kapıkulu Askerleri, Osmanlı Devleti’nde merkezde padişahların şahıslarına bağlı atlı ve yayalardan oluşan askerlerdir. Kapıkulu Ocağı I.Murat zamanında kurulmuştur. II.Murat zamanında devşirme çocukların alınmasıyla asıl şekline kavuşmuştur. Bu askerler her üç ayda bir ULUFE adı verilen maaş alırlardı. Yeniçeri

KAPIKULU SÜVARİLERİ Atlı askerleridir. Savaşta padişahın çadırını (otağ) sancakları, hazineyi korurladı. Sipahi, silahtar, sağ ulufeci, sol ulufeci, sağ garipler ve sol garipler olarak ayrılmışlardır.

KAPIKULU ASKERLERİ Tımarlı Sipahi Akıncılar Azaplar Ordunun asıl askeri gücüdür. Türklerden oluşur. Merkeze bağlı eyaletlerde dirlik sahiplerinin besledikleri askerler (cebelü) oluştururdu. Barışta, bulundukları bölgenin güvenliğini sağlar, savaş sırasında bağlı oldukları beylerbeyi ya da sancak beyiyle birlikte savaşa katılırlardı. Osmanlı ordusunun en kalabalık kısmıydı. Akıncılar Sınırlarda görev yaparlardı. Düşman topraklarına akınlar yaparak, bilgi toplardı. Savaşta ordunun öncü birliğini oluştururdu. Azaplar Ordunun en önünde yer alır ve düşmanla ilk mücadeleyi yapardı.

EYALET ORDUSU KAPIKULU ORDUSU Türklerden oluşurdu. Devşirme kökenlidirler. Devletten maaş almazlardı. Yaptıkları hizmet karşılığında tımar topraklarının vergilerini alırlardı. Üç ayda bir ulufe denilen maaş, her taht değişikliğinde cülus denilen bahşiş alırlardı. Atlı ve hafif silahlı askeri birliklerdi. Yaya askerlerdi, merkez ordusunu oluştururlardı. Geliri kendilerine ayrılan tımar topraklarında yaşamak zorundaydı. Merkezde (İstanbul) veya yakınlardaki kışlalarda yaşarlardı.

Osmanlı Devleti, merkeziyetçi ve mutlak otoriteye dayalı bir yönetime sahipti. Osmanlılar devlet teşkilatında Türk-İslam devletlerini ve Anadolu Selçuklularını örnek almışlardır. Devletin ilk dönemlerinde “Ülke toprakları hanedan üyelerinin ortak malıdır” anlayışı benimsenmiştir. I.Murat “Ülke, hükümdar ve oğullarının ortak malıdır” ilkesini getirmiştir. Fatih Sultan Mehmet ise “Ülke hükümdarın malıdır” anlayışıyla merkezi otoritenin güçlenmesini sağlamıştır.

Osmanlı Devleti’nde, devlet yönetiminin başında Osmanlı soyundan gelen bir PADİŞAH bulunmaktadır. Osmanlı Devletinin ilk dönemlerinde han, bey unvanlarını kullanan hükümdarlar, daha sonraları gazi, hüdavendigar, hünkar, sultan, halife gibi unvanlar kullanmışlardır.

Merhaba arkadaşlar yine birlikteyiz… Osmanlı devletinin başında biliyorsunuz padişahlar bulunurdu. Peki sizler padişahların görev ve sorumluluklarını biliyor musunuz? PADİŞAH Yönetim, askerlik, maliye hukuk gibi konularda geniş yetkilere sahipti. Devlet işlerinde son kararırı vermek, orduya komuta etmek, yüksek rütbeli devlet adamalarını atamak, savaş ve barışa karar vermek, halkın huzur ve refahını sağlamak padişahın görevleri arasındadır. Padişahlar karar alırken mevcut kararlara örflere, geleneklere ve İslam Dini’ne uygun hareket etmek zorundadır. 2.Padişah Orhan Bey

Padişahın, devleti yönetirken danışacağı, meclis niteliğinde DİVAN-I HÜMAYUN denilen bir kurul vardır. DİVAN-I HÜMAYUN İdari, siyasi, mali işlerin görüşülüp karara bağlandığı en yüksek kuruldur. Bugünkü Bakanlar Kuruluna benzetilmektedir. Osmanlılarda Fatih dönemine kadar Divan’a padişah başkanlık yapmış, Fatih’ten itibaren ise sadrazamlar başkanlık yapmaya başlamıştır. Böylece Fatih dönemine kadar Divan karar organı iken, Fatih’in Divan’a toplantılarından çekilmesiyle Divan danışma organı haline gelmiştir. Divan-ı Hümayun ilk kez Orhan Bey zamanında kurulmuş, II.Mahmut zamanında kaldırılarak yerine nazırlıklar (Bakanlıklar) kurulmuştur.

DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ Peki Divan-ı Hümayun üyeleri kimlerdir? DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ Sadrazam Vezirler Kazasker Defterdar Nişancı Şeyhülislam Kaptan-ı Derya

SADRAZAM(VEZİRİAZAM) Padişah’tan sonra en yetkili ve en yüksek rütbeli devlet memurudur. Padişah adına devlet işlerini yürütür. Büyük devlet memurlarını atamak, görevden almak, padişahın mührünü taşımak gibi görevleri vardır. Padişah sefere çıkmadığında Serdar-ı Ekrem unvanıyla orduya komuta etmek.

VEZİRLER VEZİRLER Bugünkü devlet bakanları konumundadırlar. Devlet işlerinin yürütülmesinde sadrazama yardımcı olurlar. Askeri ve idari işlerden sorumludurlar.

KAZASKER KAZASKER Divan-ı Hümayunda büyük davalara bakarlar, ayrıca bölgelerindeki kadıların ve müderrislerin atama ve görevden alma işlerini yürütürler. Ayrıca Kazaskerler adalet, eğitim, kültür ve Şeyhülislamın Divan üyesi olmasına kadar diyanet işlerine bakmışlardır.

DEFTERDAR DEFTERDAR Devletin tüm maliyesine bakar, gelir ve giderlerini belirleyerek yıllık bütçeyi hazırlar. Bugünkü Maliye Bakanı konumundadır. Anadolu ve Rumeli olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

NİŞANCI NİŞANCI Divan’dan çıkan belgelere, padişahın fermalarına ve mektuplarına padişahın tuğrasını çekerdi. Fethedilen arazileri tapu defterine kaydeder ve devlete ait mektupları cevaplar.

ŞEYHÜLİSLAM ŞEYHÜLİSLAM Divanda alınan kararların dine uygun olup olmadığı konusunda fetva verir. 15.yy’da Divan’ın doğal üyesi olmuştur. Şeyhülislam, sadrazama eşit sayılmıştır.

KAPTAN-I DERYA KAPTAN-I DERYA Deniz Kuvvetleri komutanıdır. Yükselme öneminde Divan-ı Hümayunun doğal üyesi olmuştur. Ayrıca kendisini ilgilendiren davalara bakardı.

Şimdide Divan-ı Hümayun üyelerinin görevlerini tekrar hatırlayalım…

DİVAN-I HUMAYUN ÜYELERİ Padişahtan sonra en yetkili kişidir. Büyük devlet memurlarına atamak Padişahın mührünü taşımak Sadrazamdan sonra en yetkili kişilerdir Bugünkü devlet bakanı konumundadır. Sadrazamın verdiği görevleri yaparlardı. Kanunları çok iyi bilirdi. Fethedilen toprakları deftere kaydederdi Yabancı devletlere gönderilen mektuplara padişahın tuğrasını atardı Divandaki davalara bakardı. Kadı ve müderrislerin atamasını ve görevden alma işlerini yapardı. Mali işlere bakar. Devlet bütçesini hazırlardı. Günümüzde maliye bakanıdır. Divandaki davaların İslam dinine uygun olup olmadığını denetlerdi. SADRAZAM VEZİRLER NİŞANCI KAZASKER DEFTERDAR ŞEYHÜLİSLAM