TÜRKİYE – RUSYA FEDERASYONU ARASINDAKİ TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI TÜRKİYE – RUSYA FEDERASYONU ARASINDAKİ TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER Levent AKPINAR Dış Ticaret Uzmanı www.dtm.gov.tr akpinarl@dtm.gov.tr

II- Türk - Rus İlişkileri I- Giriş II- Türk - Rus İlişkileri A) Tarihi Süreç B) Mevcut Durum 1- Dış Ticaret 2- Yatırımlar 3- Müteahhitlik 4- Sorunlu Konular a) Ulaştırma b) Yaş Meyve-Sebze c) Bavul Ticareti d) Gümrük 5- Enerji 6- Turizm III- Sonuç

I- Giriş RF’nin Artıları 17 milyon kilometrekarelik yüz ölçüme, Dünya temiz su ve orman kaynaklarının % 20’sine, 140 milyonluk nüfusa, 1,5 trilyon ABD Doları GSMH’ya, 734 milyar ABD Doları tutarında dış ticaret hacmine (çoğunluğu hidrokarbon olmak üzere 468 milyar ihracat ve 266 milyar ithalat, 2008 yılı), Güçlü bir bürokratik yapıya ve politik gücün başkanlık yönetimi etrafında toplandığı bir siyasi yapıya, Eğitimli ve kalifiye işgücüne, 600 (şuan 400) milyar dolarlık döviz ve altın rezervine, Dünya doğalgaz rezervlerinin % 20’den fazlasına, Petrol rezervlerinin ise % 5’ine sahip olan bir ülkedir. RF’nin Eksileri Zenginlik hammadde fiyatlarının yüksek oluşundan kaynaklanmaktadır. Finansal piyasalar ve sermeye hareketleri kırılgandır. Ekonomik yapı çeşitlendirilememektedir. Rüşvet yaygındır (2005 yılında 3 milyar ABD doları tutarında rüşvet). Ekonomi dış şoklara açık bir yapı göstermektedir. Orta ve küçük ölçekli firmalar sayısal olarak yetersizdir. Düşük doğum oranı ve yüksek ölüm oranı bulunmaktadır. Sağlık ve eğitim sistemini zayıftır.

II- Türk - Rus İlişkileri A) Tarihi Süreç Ticari ilişkiler III. İvan’ın 1492 tarihinde II. Beyazıt’a yazdığı mektupla başlamıştır. Diplomatik ilişkiler ise 1497 yılında Rusya’nın atadığı Büyükelçi ile başlamıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler 517 yılı geride bırakmıştır. İki ülke tarihlerinde 11 (16?) kez savaşmıştır. Birinci Dünya Savaşı her iki ülkede köklü değişikliklere neden olmuştur. Bazı sanayi yatırımları 1960 ve 1970'li yıllarda Sovyet yardımı ile gerçekleştirilmiştir. 1984 yılında imzalanan Doğalgaz Anlaşması dönüm noktası oluşturmuştur. “Çok Boyutlu Güçlendirilmiş ve Derinleştirilmiş Ortaklık Hedefi” Ticari ilişkiler her yıl Karma Ekonomi Komisyon toplantılarında ele alınmaktadır.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 1- Dış Ticaret İki ülke ticareti 1984 yılında Özal döneminde imzalanan ve 1987 yılında yürürlüğe giren, mal bedelinin % 70’inin mal ve hizmetlerle karşılanması öngörülen doğalgaz anlaşmasıyla hız ve yeni bir boyut kazanmıştır. 1992’den 2008 yılına dış ticaret hacmimiz 1,5 milyar dolardan 38 milyar dolara çıkmıştır.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 2- Yatırımlar 2005 yılı rakamlarına göre 53 milyar Dolar yabancı sermaye girmiştir. Önde gelen ülkeler Güney Kıbrıs, Lüksemburg ve Hollanda’dır. Ülkemiz iş adamlarının yapmış oldukları yatırım tutarı 5,5 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Bunlar iş ve alışveriş merkezleri, perakende ticaret, bira, beyaz ve kahverengi eşya üretimi, cam sanayi, PVC pencere, vitrifiye, enerji santralleri, tekstil gibi çeşitli alanları kapsamaktadır. Önde gelen firmalarımız Enka, Efes Pilsen, Ram-Enka, Zorlu Enerji ve Şişecam olarak sıralanmaktadır.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 3- Müteahhitlik Rusya’da inşaat sektörü canlı bir yapı göstermekte ve büyümenin dinamik motorlarından birini oluşturmaktadır. Ülkemiz müteahhitlik firmaları Rus piyasasında en aktif oyuncu olarak göze çarpmaktadır. RF’ de faaliyet gösteren 150 tane firmamız bulunduğu belirtilmektedir. 2002-2006 yıllarında en fazla lisans alan ülke Türkiye olmuştur. En yakın ülke ise 167 lisansla Beyaz Rusya’dır. Ticaret Müşavirliği kayıtlarına göre bugüne kadar 24,242 milyar dolar iş alınmış olup bunun 2,8 milyar doları 2008 yılında gerçekleştirilmiştir. Müteahhitlik sektörü uygun fiyatla, yüksek teknolojiyi kullanarak hızlı ve kaliteli iş üretmektedir. Ancak ucuz fiyat sermaye birikimi oluşmasını engellemektedir.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 4- Sorunlu Konular a) Ulaştırma Rusya Federasyonu’na yönelik ihracatımızın en temel sorunlarından birisi lojistik alanında yaşanmakta ve yüksek navlun ücretleri ile şekillenmektedir. Mal bedeli 20.000 Dolar olan domatesin Moskova’ya navlun maliyeti mal bedelinin % 40’ını oluşturmaktadır. İthal ve ihraç ürünleri farklı yöntemlerle taşınmaktadır. Farklı taşıma yöntemlerine (deniz yolu+tren) ağırlık verilmelidir

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 4- Sorunlu Konular b) Yaş Meyve-Sebze Rusya’da iklimin elverişli olmaması nedeniyle meyve ve sebze üretimi talebi karşılayamamaktadır. Talebin çok büyük bir kısmı ithalatla karşılanmaktadır. 1 kilo kiraz = 1 kilo otomobil

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 4- Sorunlu Konular c) Bavul Ticareti Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Rus halkının ihtiyaçlarını karşılamak için ortaya çıkmıştır. Bu ticaret sonucunda ülkemizde daha ziyade tekstil, ayakkabı ve deri sektöründen oluşan laleli piyasası gelişme göstermiştir Bu ticaret yönteminin kullanılması esas olarak Rusya’da uygulanan vergilerin yüksek olmasından, her iki ülkede mevcut bulunan kayıt dışı çalışma eğiliminden ve alışkanlıktan kaynaklanmaktadır. Ülkemiz resmi rakamlarına göre bavul ticaretinin boyutu tüm ülkeler için 5 milyar ABD Doları olarak hesaplanmaktadır.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 4- Sorunlu Konular d) Gümrük 16 Temmuz 2008 tarihinde yayımlanan gizli bir iç sirkülerle Rusya, sadece Türk menşeli malların ithalatına yönelik olarak tam denetim sistemini başlatmıştır. Bu konuda iki gümrük idaresi arasında görüşmeler devam etmektedir.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 5- Enerji Ülkemiz Rusya’nın AB’den sonraki en büyük doğal gaz pazarıdır. Ülkemizin RF’den yaptığı petrol ve doğal gaz ithalatının 2008 yılındaki toplam Değeri 21,3 milyar ABD Dolarıdır. Ülkemiz enerji politikasının çeşitli kaynaklardan güvenilir ve ucuz enerji sağlanması ile ülkemizin bir enerji merkezi ve transit ülkesi olması şeklinde belirlendiği söylenebilir.

II- Türk - Rus İlişkileri B) Mevcut Durum 5- Turizm Rusya ile ilişkilerimizde ülkemizin kazançlı olduğu konulardan bir tanesi de turizm alanıdır. Ülkemiz, Rus turistler tarafından en önemli turizm destinasyonu olarak değerlendirilmektedir. 2008 yılında ülkemiz rakamlarına göre 2.800.000 Rus turist ülkemizi ziyaret etmiştir.

IV- Sonuç Türkiye ile Rusya Federasyonu her alanda olabildiğince ilişkilerini geliştirmeye çalışmalıdır. T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 7. Rostovski Per. D 12 119121 Moskova Rusya Federasyonu Tel: +7 499 246 29 89 – 246 38 89 Fax: +7 499 246 49 89 E-Ağ: www.musavirlikler.gov.tr E-Posta: dtmos@dtmos.ru