BAHADıR DOĞAN SEYHUN ALTUNBAY AYHAN KÖKSEL Fiyat İstikrarı Sağlanırken Yüklenilen Borç Stokunun Sistem Dinamiği Modellemesiyle Analizi

Sunum Akışı Tanımlar Uygulamalar SD Model değişkenleri (causal diagram) Veriler ve bazı rakamlar SD Modeli

Tanımlar Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir  Ülkeler için önemi: Fiyat istikrarı, bireylere ve firmalara tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarına ve uzun vadeli planlar yapmalarında dikkate almaya gerek duymadıkları bir enflasyon oranını ifade eder  Dolayısıyla enflasyon fiyat istikrarını sağlamak için politika uygulayıcılarına yol göstermektedir 1970’lerde Bretton-Woods sisteminin terki ile yaşanan petrol şokları temel sebeplerindendir “Enflasyon” parasal büyüklük kriterlerini arası geride bırakmıştır

Tanımlar Nasıl ölçülür:  TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi): Mal ve hizmet sepeti fiyatlarındaki değişimi ölçer  12 ana harcama grubu, 44 bölüm, 442 madde  26 bölgede, 81 ilde, işyerinden, fiyat derlenir  ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi): Tarım, balıkçılık, madencilik, imalat sanayi, elektrik, su, gaz sektörlerindeki fiyat değişimini ölçer

Uygulamalar 1914 İstanbul il merkezinde 26 maddenin ağırlıksız “hayat pahalılığı endeksi” 1929 İTO toptan 52 maddenin ağırlıklı ortalaması 1955 = 100 Ankara için TÜFE 1994 = il TÜFE 2003 = il Türkiye TÜFE

Uygulamalar Döviz kuru hedeflemesi aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bir çok ülkede oldukça yıkıcı etkileri olan büyük krizlerle sonuçlanmıştır (Mishkin, 2006) Enflasyon hedeflemesi 2008 itibariyle 8’i gelişmiş, 19’u gelişmekte olan 27 ülkede uygulanmaktadır  Döviz kuru hedeflemesi aksine, iç şoklara tepki verebilmeyi sağlar (Mishkin, 2000) Enflasyon hedeflemesi rejimi uygulayan ülkelerin tamamı, temel politika aracı olarak kısa vadeli faiz oranlarını kullanmaktadır

Uygulamalar “Fisher effect”

T.C. 60. HÜKÜMET PROGRAMI EYLEM PLANI (Uygulamalar) Para politikasının temel önceliği fiyat istikrarı olmaya devam edecektir.  Enflasyon; kalıcı, hızlı ve adaletli bir kalkınma sürecinin önündeki en önemli engeldir. Bu nedenle, fiyat istikrarını sağlamanın önemli unsurlarından biri olan Merkez Bankasının operasyonel bağımsızlığı çerçevesinde enflasyonla mücadele sürdürülecek ve fiyat istikrarı sağlanarak kalıcı hale getirilecektir. Bu süreçte, maliye politikalarıyla para politikasına destek verilecektir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi sürdürülecektir.  Ekonomi genelindeki fiyat artışları iktisadi kararlar alınırken ihmal edilebilir seviyelere kalıcı olarak ininceye kadar enflasyonla mücadeleye devam edilecektir. Gerek makro düzeydeki yapısal reformlar gerekse mal ve hizmetler sektöründe rekabeti artırıcı mikro reformlar yoluyla enflasyonla mücadele desteklenecektir. T.C. 60. HÜKÜMET PROGRAMI EYLEM PLANI (Uygulamalar)

Başbakan Tarafından TBMM’ne Sunulan 60’ıncı Hükümet Programı (Uygulamalar) “2002 yılında 181 milyar dolar seviyesinde olan milli gelirimiz, 2,2 kat artarak 2006 yılında 400 milyar dolara yükselmiş ve ülkemiz dünyanın 17 inci büyük ekonomisi haline gelmiştir.” “Kişi başına milli gelir 2002’de dolar iken 2006 sonu itibarıyla dolara yükselmiştir yılı için hedefimiz 800 milyara yaklaşan bir milli gelire ulaşmak, kişi başına geliri dolara çıkarmaktır.”

SD Model değişkenleri (causal diagram)

Veriler ve bazı rakamlar “Bir toplumu tahrip etmenin en etkili yolu, o toplumun parasını tahrip etmektir” W. Eucken, 1955 Gelişmiş ülkelerde %1 - %3; düşük enflasyon  Düşük risk primi ve reel faiz oranları  Ülke üretim seviyesinin korunması  İşsizliği önleme  Kalıcı ve gayri-spekülatif dış sermayeyi çekme Veriler; Merkez Bankası, OECD, TUİK, SGB

Veriler ve bazı rakamlar Bazı rakamlar  Dünya Bankası’nın 2$/gün sınıflandırması Türkiye’de %15!  Yabancı para mevduatları / toplam mevduat = %58  TL mevduatlarının ort. Vadesi ~ 2.3 ay  Kredilerin %70’den fazlasının vadesi 1 yıl’dan kısa  Bankacılık sektörünün mali olmayan kesime verdiği toplam krediler / GSMH = %18  Avrupa ülkelerinde > %100  2002 itibariyle uluslararası piyasalarda rekabet gücümüz 69 / 80’inci (WEF)

SD Modeli (regresyon) SUMMARY OUTPUT Regression Statistics Multiple R R Square Adjusted R Square Standard Error Observati ons9 ANOVA dfSSMSF Significan ce F Regressio n Residual Total Coefficien ts Standard Errort StatP-value Lower 95% Upper 95% Lower 95.0% Upper 95.0% Intercept X Variable X Variable 2-6.7E E-05 faiz özel sektör borç yatırım % change %milyon $%

SD Modeli

References “OPEN ECONOMIES AS A CLOSED ECONOMIC SYSTEM” by Kaoru Yamaguchi, Jan 2008 “ENFLASYON HEDEFLEMESİ” by Hakan Kara, Musa Orak, Oct 2008 “Is the Fisher Effect for real, A re-examination of the relationship between inflation and interest rates“ by Frederic S. Mishkin, NBER w3632, 1991 Marmara Üniversitesi İng. İktisat Böl. Öğr. Görevlisi Doç. Dr. Erhan Aslanoğlu (UZMAN TV – Makroekonomi sözlüğü) Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı Türkiye İstatistik Kurumu Maliye Bakanlığı OECD