AŞIRI TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI VE ÖNEMİ Dyt. Mahmut ÇERİ

TUZ ÜLKEMİZ İÇİN ÇOK ÖNEMLİDİR Açık yaraya tuz ekilmez Üzerine tuz biber ekmek Çorbada tuzu bulunmak Yaraya tuz basmak Tadı tuzu kalmamak Azı karar çoğu zarar Tuzu kuru

TUZ NEDİR? Tuz : Ana maddesi sodyum klorür olan ham tuzdan insan tüketimine uygun nitelikte üretilen tuzlardır.

Sodyum (Na) Nedir? • Sodyum besinlerde doğal olarak bulunan bir mineraldir. • Hücre dışı sıvının başlıca katyonudur. Vücuttaki sodyumun yaklaşık %60’ ı hücre dışı sıvıda bulunur. • Vücuttaki sodyumun %30-40’ı kemik kristallerinin yüzeyinde bulunur ve gerektiğinde hızla çözünerek kana karışır • Geri kalanı (vücuttaki sodyumun yaklaşık %10’ u) plazmada, sinir ve kas dokusunda bulunur.

Sodyumun Metabolik Fonksiyonları Nelerdir? • Sodyum, klor ve potasyum gibi diğer minerallerle birlikte elektrolit olarak adlandırılır. Bu ismi almalarının nedeni, vücutta elektrik akımını iletmeleridir. Elektrolitler, hücre içinde ve dışında sıvıların dengesini kontrol ederler. Sodyum ve klor hücre dışında, potasyum ise hücre içinde çalışır. Sıvı dengesinin sağlanmasında fonksiyonu vardır. Asit -baz dengesinin sağlanmasında görev alır. Sinir- kas çalışmasında; elektro-kimyasal uyarıları sinir hücresi boyunca taşıyarak uyarının kasa iletilmesini sağlar.

SODYUM VÜCUT İÇİN GEREKLİDİR. ANCAK FAZLASI!!!!!!!!!!!!! Sodyum vücutta damarlarda sıvının hareketi ve sinir sistemi için gerekli bir bileşendir. Sodyum eksikliği hiç rastlanmayan bir durumdur. Ancak kusma ve ishal durumlarında aşırı sıvı kaybı olan durumlarda sodyum kaybı oluşur.

TUZ VE SODYUM Sofra Tuzu (sodyum klorür) % 40 sodyum % 60 klordan oluşur Etiketlerdeki Sodyum Miktarını 2.5 İle Çarparak Tuz Miktarını Kolayca Hesaplamak Mümkündür

SAĞLIKLI OLMAK İÇİN GÜNDE 5 GRAM TUZ YETERLİDİR Günlük sodyum gereksinimi 2400 mg dır. WHO <5 g/gün civarında tuz önermektedir. 2008 yılında yapılan Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan BasıncıÇalışmasına (SALTurk)göre ülkemizde tuz tüketimi çok fazladır (ortalama 18 gram/gün)

Diyette Tuz Alımının 1gr/Gün Azaltılması Felçlerde %5 lik Kalp krizlerinde %3 lük azalma sağlar Diyette Tuz Alımının 9 Gr/Gün Azaltılması•Felçlerde %34 lük•Kalp krizlerinde %24 lük azalma sağlar

Ülkemizde İlk 10 Ölüm Nedeni İçinde; İskemik Kalp Hastalıkları1. sırada Hipertansif Kalp Hastalıkları6. sırada Temel Hastalık Gruplarına Göre Ölüm Nedeni İçinde; İlk iki sırada kronik hastalıklar bulunmakta -%48’lik oran ile kardiyovasküler hastalıklar ilk sırada yer almaktadır

Bulaşıcı Olmayan Kronik Hastalıklara Neden Olan Risk Faktörleri •Sigara Kullanımı •Fiziksel İnaktivite •Sağlıksız Beslenme Aşırı Tuz Tüketimi

Aşırı Tuz Kullanımı Bir çok Sağlık Sorununa Neden Olabilir Yüksek tansiyon Kalp Hastalıkları İnme Böbrek Hastalıkları Kemik Erimesi Bazı kanser türleri görülme riski artar

Felç En önemli nedenlerinden biri : Hİpertansiyon

Kalp Yetersizliği En önemli nedenlerinden biri : Hİpertansiyon

Böbrek Yetersizliği En önemli nedenlerinden biri : Hİpertansiyon

Damar Sertliği En önemli nedenlerinden biri : Hİpertansiyon

DÜNYADA TUZU AZALTMA ÇALIŞMALARI HIZLA DEVAM EDİYOR

DÜNYADA TUZU AZALTMA ÇALIŞMALARI HIZLA DEVAM EDİYOR

TUZLU BESİNLERİ TERCİH ETMEK SONRADAN KAZANILAN BİR ÖZELLİKTİR.

Sodyumdan Zengin Besinler Sofra Tuzu Karbonat Kabartma Tuzu Et suyu tabletleri Hazır çorbalar Konserveler Salamura besinler Soya sosu Hardal Ketçap Soslar Salam,sucuk, sosis Kurutulmuş domates Peynir Krakerler Fast-food besinler Tuzlu kuruyemişler

ÇOK TUZ İÇEREN 10 BESİN 1-SOFRA TUZU,KABARTMA TOZU: Tuz %40 sodyum içerir.100 gram sofra tuzu 38000 mg sodyum içerir. Günlük sodyum tüketiminin %15’ini karşılar. Bir çay kaşığı tuz 2325 mg sodyum içerir. Günlük ihtiyacın %98 ini karşılar . Bir çay kaşığı kabartma tozu530 mg sodyum içerir ve günlük sodyum tüketiminin % 22’sine karşılık gelir.

2-BULYON KÜPLERİ,TOZ ET TABLETLERİ 5 Gram bulyon 1200 mg sodyum içerir ve günlük sodyum ihtiyacının %50 sini karşılamaktadır.

3-SOY SOS VE DİĞER SOSLAR Soy sos daha çok Uzak Doğu mutfağında tüketilmektedir. Bir çay kaşığı soy sos 335 mg sodyum içerir. Günlük sodyum tüketiminin % 14 ‘üne karşılık gelir. Salata sosları da yüksek düzeyde sodyum içermektedir

4-SÜRÜLEBİLİR MAYA EKSTRAKTI Sürülebilir maya ekstraktı İngilizler tarafından tüketilen bir gıda maddesidir. Bir çay kaşığı sürülebilir maya ekstraktı 216 mg sodyum içerir ve günlük sodyum ihtiyacının % 9 ‘unu karşılamaktadır.

6- KURUTULMUŞ DOMATES Güneşte kurutulmuş domates çeşni vermek için veya sandviçlere ilave edilerek tüketilen bir gıda maddesidir. Makarna soslarında 100 gram sos kullanıldığı zaman 2095 mg(%87RDA) sodyum içermektedir. Domates kurusunun 2 gramı ise 42 mg sodyum içermektedir (%2RDA).

7- PEYNİR Hemen tüm peynirler tuzla muhafaza edilmektedir.Ayrıca içermiş olduğu yüksek kolesterol nedeni ile kalp hastalıkları riski açısından önemlidir. Peynirlerin 2.5X2.5 cm küp büyüklüğündeki 5 adedi 100 gram gelmekte ve Roquefort (75% RDA), Cheez Whiz (71% RDA), Parmesan (71% RDA), Cheddar (66% RDA), Swiss (65% RDA), Blue (58% RDA), Romano (50% RDA), Feta (47% RDA), Edam (40% RDA), Provolone (37% RDA), Camembert (35% RDA), Gouda (34% RDA), Fontina (33% RDA),Limburger (33% RDA), Mexican (32% RDA), Tilsit (31% RDA), ve Mozzarella (31% RDA) sodyum içermektedir..

8-KRAKER Krakerler yüksek düzeyde sodyum içermektedir.100 gram kraker(15 adet) yaklaşık 1715 mg (%71RDA) sodyum içermektedir. Kraker tüketirken tuz düzeyi dikkate alınmalı ve tüketim miktarı ona göre ayarlanmalıdır.

9- TURŞULAR Turşular yüksek düzeyde tuz içeren gıdalardır. Turşularda çeşide göre % 4‐6 tuz bulunmaktadır.Bu nedenle tuzu az sirke ve limonu fazla turşu tercih edilmeli veya tüketimden önce tuz, suyla alınmalıdır. 100 gram zeytin 1556 mg (%65RDA) sodyum(%3.89 NaCL) içerir. Her iri zeytin %3 RDA dır . Günlük tuz ihtiyacımızı 7‐10 adet zeytin ile karşılamaktayız.

10-KURUYEMİŞLER Kuru yemişler özellikle tuzlu olarak tüketildiğinde yaklaşık %1.5 -3.0 tuz içermektedir. Bu tip tuzla kaplı kuruyemişten 250-300 gram tüketildiği zaman günlük tuz tüketim limitinin üstüne çıkılmaktadır.

Sodyum İçeriği Düşük Besinler Sebze ve meyveler genel olarak tuz içeriği düşük besinlerdir. Aynı zamanda potasyumdan zengindirler Süt-yoğurt ve kuru baklagillerde düşük sodyumlu beslenmenin önemli parçasıdırlar Ancak dikkat edilmelidir.

Bir Etiket İçinde Aşağıdaki İfadelerden Birisi Varsa O Besin Tuz Ya Da Sodyum İçeriyor Demektir

ÜLKEMİZDE EN SIK KULLANDIĞIMIZ TUZ KAYNAĞI BESİNLER

Türkiye’de Sadece Ekmekten Alınan Tuz 7.28gr/gün

ÜLKEMİZDE EN SIK KULLANDIĞIMIZ TUZ KAYNAĞI BESİNLER

ÜLKEMİZDE EN SIK KULLANDIĞIMIZ TUZ KAYNAĞI BESİNLER

ÜLKEMİZDE EN SIK KULLANDIĞIMIZ TUZ KAYNAĞI BESİNLER

ÜLKEMİZDE EN SIK KULLANDIĞIMIZ TUZ KAYNAĞI BESİNLER

ÜLKEMİZDE EN SIK KULLANDIĞIMIZ TUZ KAYNAĞI BESİNLER

Tipik Amerikan Diyetinde Tuz Alım Kaynakları Günlük olarak alınan tuzun ; %15’i Sofrada ya da Pişirme sırasında eklenen, %5’i Besinlerde doğal olarak bulunan, %80’i Hazır işlenmiş besinlerden gelen

DİYETİMİZDEKİ TUZ Kahvaltı tabağınızda neler var? 1 dilim peynir 2 dilim ekmek 10 zeytin 1 yumurta Domates Salatalık

Kahvaltı tabağınızda neler var? 30 gram peynir 240 mg sodyum = 600 mg tuz 2 dilim ekmek 300 mg sodyum = 750 mg tuz 10 zeytin 1148 mg sodyum= 2870 mg tuz 1 yumurta 60 mg sodyum = 150 mg tuz TOPLAM 1748 mg sodyum = 4370 mg tuz = 4,5 gr TUZ 5 zeytin eksik Tuzsuz peynir seçilerek 2335 mg tuz = 2,3 GR TUZ yapılabilirdi

Kaşarlı tost ( 2 dilim ekmek, 2 dilim kaşar) 2 dilim ekmek 300 mg sodyum= 750 mg tuz 2 dilim kaşar 426 mg sodyum= 1065 mg tuz 1815 mg sodyum = 1.8 GR TUZ Kaşarlı tost; ( 2 dilim ekmek, tuzsuz peynir) 2 dilim tuzsuz peynir = 7.8 mg sodyum = 0.02 gr tuz 750 mg = 0.7 GR TUZ

Gözleme (1 tam yufka, 2 dilim peynir) 1 tam yufka 1000 mg sodyum= 2.5 GR TUZ 60 gram peynir 480 mg sodyum=1.2 GR TUZ = 3.7 GR TUZ Gözleme; (1 tam yufka, 60 gr yağsız tuzsuz lor peyniri) 60 gr lor peyniri 7.8 mg sodyum= 0.02 GR TUZ (sodyumsuz gibi düşünebilir) = 2.5 GR TUZ

Aşırı tuz tüketimini azaltmak için pratik öneriler Daima taze ve tuz eklenmemiş besinleri tercih edin Yemeklerin tadına bakmadan tuz eklemeyin• Tuz içeriği yüksek olan salamura besinleri (zeytin, peynir, turşu gibi) ve konserve besinleri daha az tüketin Daha fazla taze sebze ve meyve tüketin Satın aldığınız hazır besinlerin etiketlerini mutlaka okuyun ve daha az tuzlu olanlarıtercih edin

Yemeğinizin lezzetini arttırmak için tuz yerine maydanoz, nane, kekik, dereotu, rezene, fesleğen, limon gibi besinler ile baharatları kullanın Ev dışında yemek yiyorsanız az tuzlu besinleri tercih edin Maden suları kaynağına göre farklı miktarda sodyum içerir, sodyum içeriğini etiketinden kontrol edin

SAĞLIĞINIZ İÇİN DAHA AZ TUZ TÜKETİN

VÜCUDA ALINAN TUZUN GIDALARA GÖRE DAĞILIMI 􀃗 Peynir %5 􀃗 Chips ve kuruyemiş %7 􀃗 Pirinç %2 􀃗 Yumurta %2 􀃗 Balık ve deniz ürünleri %2 􀃗 Patates ve ürünleri %3

Ekmek %14 􀃗 Kahvaltılık gevrekler %2 􀃗 Pizza %2 􀃗 Soslar%4 􀃗 Diğer süt ürünleri % 4 􀃗 Zeytin %3

􀃗 Pasta %2 􀃗 Çorba %2 􀃗 Meyve- sebze, domates,meyve suyu %2 􀃗 Kırmızı ve beyaz et %2 􀃗 İşlenmiş et %9