BANKAMIZDA UYGULANAN İKSA SİSTEMLERİ PALPLANŞ İKSA UYGULANIRKEN KARŞILAŞILAN PROBLEMLER Hazırlayan: GÜLBİN AŞÇI Teknik Uzman-İnşaat Mühendisi İLLER BANKASI A.Ş. İZMİR BÖLGE MD. TEL: 0(232 )2554115 /1878

İKSA NEDİR? İKSA, “Kazı yüzeylerini tutmakta kullanılan sistemin tümüdür” diye TS 2519 standardında genel olarak tariflenmiştir. Bir başka tanımla yine : İksa sistemleri, zemin kütlelerinin yanal yönde hareketini sınırlayarak onları tutmaya yarayan mühendislik yapılarıdır. Derin kazılar günümüz modern şehirlerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Yapıların inşaa edileceği alanlar, hem çok sınırlı hem de çok değerli olduğundan zorunlu olarak alanı en verimli şekilde kullanmak gerekmektedir. Bankamızca yapılan kanalizasyon inşaatlarında iki tür iksa uygulaması mevcut olup bunlar ahşap iksalar ve çelik iksalar şeklindedir.

-Ahşap İksalar: Ahşap iksalar kendi içerisinde aralıklı ahşap iksa, sık aralıklı ahşap iksa ve tam kaplama olmak üzere üçe ayrılır. Aralıklı ahşap iksa uygulamasında hendek yan yüzeylerinin %33 ile %50 arasında ahşapla kaplanması gerekir.Bu oran sık aralıklı ahşap iksada hendek yan yüzeylerinin %67’si olacak şekilde uygulanır. Tam kaplamalı iksada ise yan yüzeylerin tamamı iksa elemanları ile kaplanır. TS 2519 da herhangi bir statik hesaba gerek duyulmaksızın uygulanabilecek ahşap iksa tipleri şekil olarak gösterilmiş ve iksa elemanlarının boyutları ile karşılaybilecekleri kuvvetler tablo halinde verilmiştir. Ahşap iksalar gabari mesafesinden dolayı Ø 500 mm.’ye kadar uygulanabilmektedir. .

-Çelik Panolarla Yapılan İksa: Zemine çakılan çelik rayların ortasında yeralan kanala belirli ebatdaki çelik panoların indirilmesiyle oluşturulan iksa şeklidir. Bu sistemde kazı ve iksa çalışmaları paralel bir şekilde yürütülür. Çelik Pano iksa kullanılacağına karar verilen hatlarda çelik pano iksanın mutlaka iki baca arasını kaplayacak şekilde uygulanması temin edilmelidir

-Çelik Palplanş İksa: Birbirine geçmeli çelik levhaların, gücünü bağlı bulunduğu ekskavatörden alan hidrolik bir çakıcı tarafından zemine çakılmasıyla oluşturulan iksa sistemidir. Çelik palplanş iksa uygulamalarında önce iksa, sonra ise kazı yapılır. Cazibeli iletim sebebiyle, pissular kotu en düşük kısımlarda toplanmakta, kotu en düşük olan kısımlar ise genellikle yeraltısuyu ile karşılaşma olasılığı yüksek olan yerleridir. Çelik palplanş iksa daha çok yer altı su seviyesi yüksek ince daneli kohezyonsuz zeminlerde uygulanmaktadır.

Palplanşlar birbirine geçmeli olarak çakılır Palplanşlar birbirine geçmeli olarak çakılır. Aksi halde yenilmesi güç yer altı suyu gelişi ve taban kabarması durumuyla karşılaşılaşılabilinir. Zemin çok ince daneli, siltli ve kumlu ise hendeğin bitiş bacası tarafına alın palplanşı da çakılmalıdır. Palplanşların iki baca arasında çakılmasından sonra kazı işlemine geçilir. Genellikle kazı derinliğinin 1/3 ‘üne gelindiğinde göğüsleme ve destekleme profilleri yerleştirilir. Kazı, boru et kalınlığı, yataklama ve ıslah kalınlıkları dikkate alınarak tamamlanır. Kazının yapılması ile paralel olarak motopomp çukuru da oluşturulur. Motopomp çukuru tabanına iri daneli, örneğin 70 mm boyutunda bir miktar kırmataş malzeme atılması ince daneli zeminin motopomp tarafından aşırı emilmesine mani olması bakımından uygun olabilir.

Uygulamalardan belirlediğimiz bir diğer husus ise; kohezyonsuz gevşek çok gevşek, ince daneli, siltli, ince kumlu ve aşırı suya doygun zeminlerde, ıslah malzemesi olarak; tabana bir miktar 70-150 mm kırmataş serilmesi, üzerine ise 0-70 mm (sıfırı çok az sıfırdan 70 mm’ye doğru dane çapı dağılımı gösteren) kırmataşın kullanılmasının imalat sonunda meydana gelen oturmalar bakımından daha iyi netice verdiğidir. Zemin ıslahı gerektiren hatlarda gerekli ıslah kalınlığını belirleyebilmek için yapılan tesbit çalışmalarında; zemin cinsine göre önceki tecrübelere bağlı olarak ıslah malzeme tipini seçip, ıslah için belli aralıklarla en az üç değişik malzeme kalınlığı uygulayarak, tabakalar halinde sıkıştırmaları gerçekleştirip, önce ıslah, sonra yataklama, ardından ferşiyat, gömlekleme, dolgu ve palplanş çekilmesi işlemleri gerçekleştirilir

doğal zemin ıslah tabakası Yataklama (D/10+10) gömlekleme dolgu beton boru akar kot Göğüsleme ve destek profilleri Palplanş perdesi

PALPLANŞ PROJESİ HAZIRLANIRKEN KARŞILAŞILAN PROBLEMLER

ZEMİN ARAŞTIRMALARI AŞAMASINDA 1-Bir palplanş hesabının doğru ve sağlıklı yapılabilmesinin yolu; zemin araştırmalarının ve zemin raporunun doğruluğundan geçer…Bu sebeple zemin araştırmalarında görev alan arkadaşlarımız zemini iyi analiz etmelidir.Zemin kumlu bir zemin midir? Zeminde yer altı suyu var mıdır? Ve bu hangi seviyede görülmektedir.

Bir zemin raporunda zemin ile ilgili olarak mutlaka zemin birim hacim ağırlığı; içsel sürtünme açısı; kohezyon varsa değeri; iksa ile zemin arasında kabul edilir sürtünme açısı (ki bu açı bulunurken ileride bir örnek palplanş hesabında anlatılacağı şekilde kabul de yapılabilir veya sürtünme sıfır alınarak emniyetli tarafta da kalınabilir)

Yeraltısuyu tespit edilirken mutlaka gidilen mevsim de dikkate alınmalı ve emniyetli tarafta kalınacak bir değer takdir edilmelidir.Ki yaz mevsimlerinde daha kurak bir zeminde yeraltısuyu daha aşağı sevideyken bahar ayında bu seviye yükselecektir.

HESAPLAR YAPILIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Sunumun bir sonraki bölümünde bu konu daha detaylı anlatılacağı için burada sadece güvenlik katsayısından bahsetmek istiyorum.

Güvenlik katsayısı şebeke hatlarında yani kısa süreli iksaya ihtiyaç görülen yerlerde 1.20 alınırken; daha uzun süreli durumlarda Örneğin bir ARITMA TESİSİ inşaasında bu kat sayı 1.50 alınmalıdır.Çünkü inşaatlar 6 ay ya da daha uzun süre sürebileceği için ve bildiğimiz üzere toprak itkisi zamanla iksaya daha fazla etkisini göstereceği için bu tedbir alınmıştır

SUNUMUMUZUN BU BÖLÜMÜNÜ İKSA UYGULAMALARINA AİT RESİMLER İLE BİTİRİP; HEMEN KOLAY BİR PALPLANŞ HESABI ÖRNEĞİ ANLATALIM.

İKSA UYGULAMLARINDAN RESİMLER

ÇELİK PANO UYGULAMA RESMİ

PALPLANŞ UYGULAMA RESİMLERİ