Dr. Efe Onganer Haydarpaşa Numune Hastanesi Internet Koordinatörlüğü 1 1 1 1 1 1

Internet Nedir? Bir nükleer savaş sonrası ayakta kalan parçaların birbiriyle haberleşebilmesi amacıyla merkezi yönetimi olmayan bir bilgisayar ağı kurma fikri, ordu kurumları arasında deneysel çalışmalara konu olduktan sonra üniversitelerin de bu organik yapılı ağa ilgi göstermeleri ile hızla gelişmiş ve INTERNET ortaya çıkmıştır. 2 2 2 2 2

Internet : Bilgisayar ağlarının ağı 3 3 3 3 3 3

Internet Bilgi çağı Kaynak Paylaşımı / Haberleşme ETKİLEŞİM Bilgiyi üretmek kadar etkin kullanmak da önemli. Kaynak Paylaşımı / Haberleşme 40 milyon kullanıcı 10 milyon bağlı bilgisayar ETKİLEŞİM 4 4 4 4 4 4

BİLGİ / KAYNAK PAYLAŞIMI Toplumu bilgilendirme yolu ile sağlıklı bireyler yaratma Sağlık görevlilerine güncel bilgi sağlama Problemler? Bilginin bulunması Bilgi/İçerik doğruluğu Altyapı 5 5 5 5 5

ELEKTRONİK POSTA İLE HIZLI VE UCUZ HABERLEŞME 6 6 6 6 6

INTERNET TEKNOLOJİSİNİN SAĞLADIĞI ARAÇLARI ETKİLEŞİMLİ KULLANIM Bir veya birden fazla kullanıcı ile gerçek zamanlı konuşma olanağı TELETIP 7 7 7 7 7

TELETIP 8

Yönetim Mekanizması Internet üzerinde merkezi otorite bulunmamaktadır. Hiç bir kurum sunmak istediğiniz bilgiler konusunda size karışamaz, bu bilgilerin doğruluğunu sağlamak sizin manevi sorumluluğunuz haline gelmiştir. 8 8 9 9 8

Yönetim Mekanizması Yalnızca, bağlanan bilgisayarların TCP/IP protokolüne uygunluğu kontrol edilmektedir. 9 9 10 10 9

Internet’e Ulaşım? Bilgisayar Faks-modem cihazı Telefon hattı Herhangi bir marka Herhangi bir model Faks-modem cihazı Telefon hattı Internet servis sağlayıcı (ISS) 10 10 11 11 10

Türkiye ve Internet Türkiye'ye Internet, Nisan 1993 tarihinde TÜBİTAK ve ODTÜ'nün ortak bir projesi dahilinde ulaşmıştır. O günden bu yana üniversiteler üzerinden sağlanan Türkiye Internet bağlantısı 1996 yılının ortalarından itibaren TURNET adındaki Türkiye Internet Omurgası üzerinden sağlanmaktadır. 11 8 11 12 12 11

Türkiye’de Internet 12 12 13 13 12

Internet Telefon hatları aracılığı dahilinde iletişim kuran bilgisayarlar ve kullanıcıları Internet üzerinde bir takım yazılımlar aracılığı ile değişik işlevlerde bulunmaları mümkün olmaktadır. 13 13 14 14 13

Internet 14 14 15 15 14

Internet FTP World Wide Web Telnet Elektronik Posta 15 15 16 16 15

FTP Bir bilgisayardan diğer bir bilgisayara her türlü ses, yazı, görüntü, resim dosyasını kopyalama olanağını verir. 16 16 17 17 16

World Wide Web 17 17 18 18 17

WWW Her türlü dosya transferini sağlamakla birlikte, öncesinde bu dosyaları inceleyebilme olanağını verir. 18 18 19 19 18

WWW Browser Microsoft Internet Explorer Netscape Navigator Giderek Internet’in bütün olanakları bu yazılımlar üzerinden gerçekleştirilebilir duruma gelmektedir. 19 19 20 20 19

WWW Internet’e bağlı bilgisayarlar arasında TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) kuralına bağlı olarak iletişim gerçekleşir. HTML ise (Hypertext Mark-up Language) web belgelerinin primer formatıdır. 21

WWW-HTML Standard Generalized Mark-up Language (SGML)’in belge tipine uygun olarak tanımlanmış formudur. Her bir HTML belgesi “sayfa” olarak nitelendirilir ve metin, grafik, ses gibi dosyalardan oluşur. 22

WWW-HTML-HTTP Her bir HTML sayfası hypertext bağlantılar ile birbirleri ile ilişkilendirilmiştir. HTTP (Hypertext Transmission Protocol) ise web tarayıcılarının değişik web sunucularını tanımlamasını sağlar. 23

WWW-URL URL (Uniform Resource Locator) ise bilgisayar üzerinden bağlantı kurulabilecek herhangi bir noktayı tanımlar. 24

TELNET Internet ağı dahilindeki herhangi bir bilgisayara bağlanıp, sanki o bilgisayardaymışçasına, o bilgisayar yöneticisinin izin verdiği ölçüde işlev görme şansı 20 20 25 25 20

Elektronik Posta Internet üzerinde tanımlanmış herhangi bir kullancıya istediğiniz uzunluktaki ve şekildeki bir dosyayı gönderebilme olanağı 21 21 26 26 21

INTRANET Internet teknolojisinin bir kuruluşun yerel / geniş alan ağlarına uygulamasıdır. 22 22 27 27 22

Neden Intranet? Kolay ve hızlı bilgi paylaşımı Yazılım ve donanım kaynaklarının paylaşımı İş akışı Veritabanındaki bilgilerin yaygın kullanıma açılması Web-Veritabanı entegrasyonu Etkileşimli hizmetler, sorgulama, güncel veriye hızlı ulaşım 23 23 28 28 23

Nasıl Intranet? İçerik Derleme ve Organizasyon Mevcut kaynak, doküman ve arşivlerin elektronik ortama aktarımı Veritabanı oluşturma Donanım, Yazılım ve Ağ gereksinimleri 24 24 29 29 24

Ağ / Donanım / Yazılım Yerel Alan Ağ tasarımı ve kurulması Sunucu ve istemci bilgisayar donanımı Temel Sunucular (Server) Web Sunucu Veritabanı (DB) Sunucu 25 25 30 30 25

Bir Intranet Uygulaması Kurumsal, finansal, personel ve hastalara ait bilgiler Yerel ağ ve Internet'teki bilgi kaynaklarına linkler Aranan bilginin istenen formatta ve kanaldan elde edilmesi Arşiv (Veritabanı düzeyinde) Hasta kayıtları ve raporları Multimedya dosya arşivi (X-ray, fotoğraf, ultrasound, taranmış dokümanlar vb.) Hasta bakım süresince alınan kararlardaki klinik rasyonelin dokümantasyonu Problem, belirti, teşhis ve tedavi bazında veritabanı kaydı 26 26 31 31 26

Ne Amaçla Kullanılacak? İdari Eğitim Araştıma Klinik pratiği / Karar destek 27 27 32 32 27

Konular? Güvenlik Gizlilik Maliyet İçerik Kontrol ve Sürekliliği 28 28 33 33 28

Internet Internet bütün dünya ülkeleri arasında serbest bilgi alışverişine olanak vermiş ve belki de yeni bir yaşam tarzı ve dilin oluşmasına yönelik ilk temelleri atmıştır. 29 29 34 34 29

Internet Bize düşen buradaki bilgi akışını çift yönlü kılıp ülkemizin belli başlı kurumlarının bu bilgi otoyolunda yer almasını sağlamak ve böylece aradaki jeografik uzaklığı gözönüne almaksızın kısıtlı kaynaklarımızı her isteyene açmak olmalıdır. 30 30 35 35 30

Ulusal Medikal İletişim Ağı Türk sağlık profesyonellerini Internet üzerinde bir araya getirerek kaliteli sağlık hizmeti üretmenin yollarını aramayı hedefleyen Ulusal Medikal İletişim Ağı (UMEDİA), aynı zamanda sağlık bilgisi arayan insanlarımıza da güvenilir bilgiyi sunmayı amaçlamaktadır. 31 31 36 36

UMEDİA UMEDİA, Internet kanalları üzerinde sağlıkla ilgili alanların kaynaklarını, bilgilerini ve verilerini birleştirmelerini ve paylaşmalarını amaçlayan bir üst yapılanmadır. Bu yapılanmaya dahil olan kurumların her biri Internet üzerinden kendi kurumsal etkinliğini bağımsız bir biçimde sürdürecektir 32 32 37 37

UMEDİA ortak veri tabanlarının geliştirilmesi sağlık çalışanları arasında özel iletişim alanlarının yaratılmasıdır. Sağlık gündemi ile ilgili tartışma alanlarının oluşturulması, Internet ortamına aktarılmamış verilerin paylaşılabilmesini sağlayan iletişim kanalları ortak bilimsel çalışmalara yönelik iletişim alanı 33 33 38 38

UMEDİA’ya Hangi Kurumlar Katılabilir? Sağlık ile ilgili eğitim ve araştırma kurumları Sağlık alanında hizmet veren kurumlar Sağlık alanında ürün satan ve yapan kurumlar Sağlık alanında sivil toplum örgütleri Tek tek kişiler (hem hizmet / ürün veren, hem de hizmet / ürün alan) 34 34 39 39

UMEDİA için Neler Yapılıyor? UMEDİA olgusunu ve sağlık alanında Internet’in etkin kullanımını tartışmak ve duyurmak uzere çeşitli toplantılar ve elektronik forumlar düzenlenmiştir. Hekimler ve sağlık ile ilgili kuruluşlarda çalışanları içeren bir elektronik posta adresi veri tabanı oluşturulmaktadır. Bulunulan her ortam ve platformda konu dile getirilmektedir. 35 35 40 40

UMEDİA Ulusal Elektronik Kan Bankası Ulusal Elektronik Organ Bankası Ulusal Elektronik Sağlık Kütüphanesi UMEDİA Onur Kodu Ulusal Elektronik Orto-protez Veri Bankası Ulusal Elektronik Tıp Okulu 36 36 41 41

Ulusal Elektronik Kan Bankası Herhangi bir tıbbi nedenden ötürü kan veya kan ürünleri transfüzyonuna gereksinim duyan hastanın ihtiyacı olan ürüne erişim hastanın bulunduğu merkez tarafından yönlendirilerek hem zaman hem de iş gücü tasarrufu sağlanmış olacaktır.

Ulusal Elektronik Organ Bankası Çeşitli tıbbi hastalıklar sonucunda yaşamlarını devam ettirebilmek için organ nakline ihtiyaç duyan hastalara gereksinim duydukları organları, olanak doğduğunda en hızlı şekilde sağlayacak bir alt yapı sağlanmalıdır.

Ulusal Elektronik Sağlık Kütüphanesi Tıp, gerçekleştirilen bilimsel ilerlemeler ile beraber çok hızlı bir değişim göstermektedir. Bu nedenle tıp çalışanları süreli bilimsel yayın takip etme gibi bir moral yükümlülük altındadırlar.

Ulusal Elektronik Sağlık Kütüphanesi Ülkemizde mevcut tıp literatürüne erişim sıkıntısı çeşitli çalışmalar ile ortaya konmuştur. Literatürün tamamına erişebilme: %5 Literatüre erişebilecek kaynak bulunmaması: %86.8 Literatüre erişirken çok zaman harcama:%23.7

Ulusal Elektronik Sağlık Kütüphanesi Şu anda tıp fakültesi kütüphanelerimizde öğrenci başına 0.15+/-0.2 referans kitabı, 0.11+/-0.1 süreli yayın bulunmaktadır.

Ulusal Elektronik Sağlık Kütüphanesi Gelişmekte olan ülkemizin yabancı süreli bilimsel yayınlara ulaşma kaynakları kısıtlı iken elektronik sağlık kütüphanesi hangi yayının hangi tıp kütüphanesinde bulunduğunu belirtecek ve böylece ihtiyaç duyan tıp çalışanı hem zaman hem de iş gücü tasarrufu sağlayarak istediği yayına ulaşacaktır.

Umedia Onur Kodu Internet kullanıcıları tarafından world wide web üzerindeki Türkçe tıp ve sağlık bilgisinin güvenirliği hakkında çeşitli endişeler dile getirilmektedir. UMEDİA Onur Kodu’nun temel hedefi world wide web üzerindeki Türkçe tıp ve sağlık bilgisini eşdeğer kalite üzerinde birleştirmektir.

Umedia Onur Kodu Böylece sağlık profesyonelleri ve sağlık bilgisi arayan bireyler ulaştıkları sitedeki bilginin uluslararası kabul görmüş bilimsel standartlara uygunluğuna emin olabileceklerdir.

Ulusal Elektronik Orto-protez Veri Bankası Ortopedi alanında somut gelişmeler malzemelerde, üretim teknolojisinde ve ameliyat tekniklerinde kritik bir seviyenin üzerine çıkılması ile sağlanmış ve biyomateryal adı verilen biyomedikal amaçlı biyomalzemeler günlük tıp yaşamında yerlerini almışlardır.

Ulusal Elektronik Orto-protez Veri Bankası Ancak, geliştirilen yeni tasarımlar ve biyomateryaller pratik fayda sağlamanın yanında yeni sorunların oluşmasına da başlıca amil olmaktadır. Ortopedi ve Travmatoloji uzmanları arasındaki güncel tartışma konularını hangi biyomateryalin hangi durumlarda kullanıldığı ve hangi sistemik ve lokal yan etkilerin görüldüğü oluşturmaktadır. Bu proje ile birlikte ülkemizdeki orto-protez uygulamalarının değerlendirmesine olanak sağlanacak ve kaliteli bir sağlık hizmetine doğru yol alınacaktır.

Ulusal Elektronik Tıp Okulu Kütüphaneler dolusu bir bilgi yükü getiren tıp bilimi, her geçen gün değişim göstererek takibi hemen hemen olanaksız kılmaktadır. Elektronik Tıp Okulu sayesinde her hekimin veya sağlık çalışanının bilgi birikiminin standart hale getirilmesi ve gerektiğinde yenilenmesi olası olacaktır.