HAZIRLAYANLAR Ebru KANDEMİR Neslihan ERKEM Ayşe Hilal KAMİLOĞLU VİDEO FORMATLARI HAZIRLAYANLAR Ebru KANDEMİR Neslihan ERKEM Ayşe Hilal KAMİLOĞLU

Video Nedir? Film dediğimiz hareketli görüntüler, durağan görüntülerin insan gözünün fark edemeyeceği bir hızla arka arkaya gösterilmesiyle oluşur. Klasik fotoğraf makinesiyle ya da dijital fotoğraf makinesiyle çektiğimiz görüntüler fotoğraf olarak adlandırılır. Bir video akışı içerisinde olduğunda ise bu tek görüntüye “video karesi” veya durağan görüntü denir. Dolayısı ile video birçok durağan kareden oluşur.

Video Çeşitleri Videolar analog ve dijital olmak üzere ikiye ayrılırlar. Televizyon analog bir cihazdır. Görüntülediği video televizyon alıcısına, analog sinyal olarak havadan veya kablo yoluyla gönderilir. Televizyon alıcısı analog görüntü ve ses sinyallerini ayrıştırarak izleyiciye sunar. Analog sinyaller sürekli değişen bir dalga formunda oluşurlar. Yani belli bir zaman aralığında belirli bir değerleri yoktur.Aksine dijital sinyallerin, belirli zaman dilimleri için kesin değerleri vardır. Bu değerler ya 0’dır ya da 1’dir.

Video Çeşitleri Dijital sinyallerle veri iletimi daha güvenlidir. Analog sinyaller ses için düzenlenmiştir. Hızı düşüktür ve veri iletimi için yetersizdir. Dijital sinyaller ise hızlıdır ve veri iletimi için yeterlidir.

FRAME Durağan görüntülerin ne sıklıkla(saniyede kaç kere) gösterileceğinin ölçüsü, İngilizce ifadesiyle Frame Per Second(fps) veya Frame Rate’dir. Bu ifade bazen karşımıza “kare oranı” olarak da çıkabilir. İnsan gözü ortalama 24 FPS'lik bir görüntüyü akıcı kabul eder. Saniyede 10 kareden az sayıda kare gösterilirse görüntü kesik kesik algılanacaktır.

RESOLUTION Çözünürlük. Gösterilen resmin ya da genel anlamda filmin boyutu. Sayı x Sayı olarak ifade edilen çözünürlük, karenin yatay ve dikey olarak kaç tane nokta (piksel) içerdiğini belirtir. Sayıların yüksek olması daha fazla ayrıntının seçilebilmesini ve daha kaliteli bir görüntü edinilebilmesini sağlar.

BITRATE Dijital olarak yollanan verinin, yani bit'lerin kaynaktan ya da hedeften aynı anda ne kadar fazlasının birden işlenebildiğini belirtir. CD-ROM ya da DVD-ROM gibi araçlar Megabit/saniye'lerle ölçülen hızlar sunarken, Internet'e ortalama bir modemle bağlanan bir kullanıcının erişebileceği teorik genişlik 56 kilobit/saniyedir.

RAW Ham görüntü. Bir karedeki bütün noktaların ayrı ayrı renk değerlerinin kayıt edilmesiyle oluşturulur. Bitmap (.bmp) dosyalar resmin raw olarak saklandığı dokümanlara örnektir.

BROADCAST(Yayın) STANDARTLARI Dünya üzerinde televizyon yayıncılığında kullanılmakta olan üç yayın standardı vardır. Bunlar PAL, NTSC, SCEAM’dır. Çeşitli video yayın standartları arasında dönüşüm yapılabilir. Ancak frame rate ve çözünürlükteki farklılıktan dolayı aynı kalite yakalanamayabilir. Aşağıdaki tablo günümüzde kullanılan başlıca standartlar hakkında temel bilgiler vermektedir.

Yayın Formatı Ülkeler Yatay Çizgiler Kare Oranı 525 29,97 625 25 NTSC ABD, Kanada, Japonya, Kore, Meksika 525 29,97 PAL Türkiye, Avustralya, Çin, Avrupa’nın çoğu 625 25 SCEAM Fransa, Orta Doğu, Afrika’nın çoğu

Ekran Formatları Ekran formatları; video görüntülerinin farklı en/boy oranına sahip olması şeklinde tanımlanabilir. Televizyonlarda izlenilen görüntülerin eninin boyuna oranı 4:3’tür. Sinemalarda dev ekranlarda izlediğimiz görüntülerde ise bu oran 16:9’dur. Bu oran geniş ekran olarak adlandırılır.

Pan&Scan Bu ekran formatında görüntü kaybı söz konusudur. 16:9 oranına sahip görüntünün 4:3 oranına sığan kısmı görüntülenir ve geri kalanı atılır.

Letterbox Letterbox’da ise görüntünün tamamı görüntülenir ancak oranlar uyum sağlamadığı için ekranın alt ve üst bölümlerinde siyah alanlar meydana gelir.

DVD Digital Video Disc ya da Digital Versatile Disc (Dijital çok yönlü disk) anlamına gelen DVD optik depolamadaki en yeni teknolojidir. DVD temelde ses, video veya herhangi bir veri depolamada CD den daha büyük ve daha hızlıdır. Pek çok elektronik firmalar, bilgisayar, film, oyun ve müzik firmaları DVD teknolojisini desteklemektedir. Bu geniş destek sayesinde DVD teknolojisi çok kısa bir süre içinde ev elektroniğine yönelik tüm zamanların en başarılı ürünü haline gelmiştir.

VCD VideoCD, diğer adıyla VCD, ilk olarak Philiphs, JVC ve Sony’ in 1993’te duyurduğu bir CD türüdür. VideoCD 2.0 formatıyla çok kaliteli ses ve görüntü depolayabilir. Bu şekilde 98 adet bölümden (track) oluşabilen ses ve video kayıt edilebilir. VCD dijital video kaydı için MPEG-1 formatını kullanır. Bu standardı kullanarak tek bir CD üzerine 70 dakikalık tam ekran görüntü ve yüksek kaliteli ses kayıt edilebiliyor. Başka bir deyişle 2 saat 24 dakikalık görüntüleri tek bir CD-R üzerine kayıt edebiliriz.

CODEC Codec windows sisteminde görüntüyü ve sesi şifreleyip/çözen (coder/decoder) donanım veya yazılıma verilen isimdir. Genel olarak sayısal görüntü ve sesi, şifreleyerek daha az hafıza ve yer işgal etmesini sağlamak amacıyla kullanılırlar.

Video Formatları Hareketli görüntü formatları, sahneleri arka arkaya (sinema filmi gibi) sürekli gösterebilen formatlardır. Bir video görüntüsü bilgisayara aktarıldığında artık dijitalleşmiş demektir. Dijitalleşmiş bir video üzerinde her türlü değişiklik yapılabilir.

MPEG MPEG, görsel ve işitsel verinin etkin bir şekilde aktarılması için çeşitli algoritmik altyapıların belirlendiği bir standarttır. MPEG'in başarısı kullanıcıya, arzulanan minumum kayıp + minimum dosya boyutunu sunabilmesindedir.

MPEG MPEG temel prensibi itibariyle, gözle görülmeyen ya da zor görünen bir şekilde video görüntüsünü "bozarak", 58 megabaytlık bir dosyayı Mpeg-1 formatında 2,51 megabayt, Mpeg-4 - DivX formatında ise 1,67 megabaytlık bir boyuta indirmeyi başarmıştır. Mpeg videolar platformdan bağımsızdırlar. Hem PC hem MAC hem de VCD playerlar tarafından oynatılabilirler. Dolayısı ile endüstride yaygın olarak kullanılırlar.

MPEG1 Mpeg-1 formatı, VCD olarak bilinen Video Cd’lerin kodlanmasında kullanılır. En büyük özelliği videoyu oluşturan verileri küçük veri paketlerine bölerek 2 kat hızlı bir CD sürücüsünde dahi kesintisiz olarak oynatımı temin etmesidir.. Mpeg-1, dijital video formatının sıkıştırma oranı 1:50 oranına kadar çıkmaktadır.

MPEG2 Mpeg-2, DVD videoların sıkıştırılmasında kullanılan yüksek kaliteli videoları oluşturabilen bir formattır. Bu format, dijital uydu antenleri tarafından alınan bir formattır. Mpeg-2 formatının özelliği 1Mb/sn veri oranıyla yüksek kaliteli videolar elde edilebilmesidir. Mpeg -2 çok mükemmel bir dağıtım formatı olmakla beraber, videonun düzenlenmesinde çok kullanışlı bir format değildir.

I-P-P-P-P-P-B-B-B-B-B-I-P……. MPEG2 Mpeg-2’ de üç farklı kare tipi vardır. Bunlar; Intra Frame(I): Bir görüntü karesine ait tüm verileri içerir. Predictive(P): Tahmini karedir. Kendisinden önceki kareye göre hesaplanır. Bidirection(B): Sadece kendinden öncekilere göre değil sonrakilere göre de hesaplanır. Tipik bir Mpeg-2 zincirinin yapısı aşağıdaki gibidir: I-P-P-P-P-P-B-B-B-B-B-I-P…….

MPEG3 Mpeg-3 ilk akla geldiği gibi, MP3 formatı değildir. Mpeg-3 standartları zamanla Mpeg-2'ye entegre olmuş, Mpeg-3 silinmiştir.

MPEG4 Mpeg-4, öncekilerden farklı olarak, çok farklı boyutlarda ve çok farklı hat genişliklerine göre görüntü verebilmektedir. Geniş Mpeg-2 veriler Mpeg-4 ile 1:11 gibi oranlarda küçültülebilmektedir. Mpeg-4 video 5 kilobit/s'den 10 megabit/s'ye kadar destek verir.

MPEG4 En önemli özelliği kendisine ayrılan hat genişliğinin Mpeg-1 ya da Mpeg-2 gibi daima tümünü değil de ihtiyacı olduğu kadarını kullanabilmesidir. "Variable Bitrate" denilen bu özellik, ancak raw verinin karışık olduğu durumlarda izin verilen genişliğinin hemen hepsini kullanmasını sağladığı için Mpeg-4'ü tutumlu bir standart olarak bilinmesini sağlamıştır.

MPEG4 Mpeg-4'ün video verisine yaklaşımı onu nesnelere ayırmaktır. Mpeg-4 verinin hepsinde olmasa da (filmin kahramanın bir nesne olarak kabul etmek gibi) çeşitli sahnelerde veriyi nesnelere ayırır ve ayrı ayrı kodlar. Örneğin, neredeyse sabit bir arka plan önünde hareket eden bir arabayla arka plan ayrı ayrı kodlanır.

VCD VCD MPEG1 tabanlı bir formattır. Sabit , 1150 kbit bitrate'e ve 352x240 çözünürlüğe sahiptir. Genellikle düşük kalitede (KAMERA / TS / TC / VHS çekim / TV çekimi(analog) küçük boyut elde etme, tek cd'ye sığdırabilme amaçlı kullanılır.

SVCD SVCD ise MPEG2 bazlıdır (DVD gibi) ve 2500kbit'e kadar değişken(variable) bitrate değerlerine izin verir, ayrıca 480x480 (NTSC) çözünürlüğe sahiptir, ve oynatıldığı zaman 4:3 görüntü oranını alır.

XVCD/XSVCD Basit bir şekilde kurallara uymayan VCD'lerdir. Daha yüksek bitrate ve çözünürlük değeri alabilirler, ama sonuçta durum VCD'yi oynatacak makinenin kapasitesine bağlıdır. XVCD'ler ortalıkta fazla görünmez, çünkü genellikle amacı internete yaymak değil de ev kullanımı için tercihtir.

CVD CVD, DVD ile SVCD'nin bir kombinasyonudur. Genellikle bir çok DVD Player tarafından desteklenirler. SVCD'nin MPEG' bitrate'lerini destekler ama 352x480(NTSC) çözünürlüğü kullanır, çünkü yatay çözünürlük fazla önemli sayılmaz. Şu anda hiç bir grup CVD yayınlamamaktadır.

AVI Avi bir video dosya yapısıdır. Genel olarak avi dendiği anda videonun paketlenme yapısı anlaşılır. Avi dosya yapısı altında değişik formatlarda video bilgisi olabilir. Bu formatlar değişik kodlama yöntemleri ile elde edilmişlerdir. Mesela Div-x dosyaların uzantısı Avi’dir.

AVI Bilgisayarda oluşturulan en basit görüntü dosyası formatı AVI olarak adlandırılır. Bu formatla (MS Video for Windows) oluşturulan filmler hemen hemen bütün bilgisayarlardaki multimedya oynatıcılarla görüntülenebilir. Ayrıca işlemesi en kolay format olduğunu da belirtebiliriz. Ancak bu formatın da bir takım sınırlamaları var. Eğer görüntü dosyası AVI 1.0 standardında yaratılıyorsa gerek Win9x'de gerek NT'de tek seferde en fazla 2 GB'lık görüntü dosyası oluşturulabilir.

DİVX Asıl amacı sabit diskte çok yer kaplayan Avi uzantılı görüntü dosyalarını sıkıştırmak olan DivX’in yeni bir alanda kullanımı hem kendisi hem de kullanıcılar açısından yeni bir dönemin kapılarını açmıştır. Tek DVD’lik filmler ortalama 4 GB yer kaplar. Bunu da bir CD’ye yazmak mümkün değildir. İşte burada devreye giren DivX sıkıştırması bu 4 GB’ı normal bir CD’ye sığacak (700 MB) boyuta indirgemeyi başardı. Elde edilen görüntünün kalitesi VCD’den iyi DVD’nin biraz altında iyidir.

QUICK TIME (MOV) Quick Time, Apple‘ in geliştirdiği bir hareketli görüntü formatıdır. Pek çok platformda bu format desteklenir. Bu, AVI‘ ye göre en büyük avantajıdır. AVI‘ dekine benzer özellikler taşır.

ASF Advanced Streaming Format-Gelişmiş Aktarım Biçimi Microsoft‘ un sayısal ses ve sayısal görüntü için içerik biçimidir, özellikle aktarım ortamı için kullanılır. ASF Windows Media çalışmasının bir parçasıdır. Biçim görüntünün ya da sesin nasıl kodlanacağını belirlemez, ama onun yerine görüntü/ses yapısını belirler. Bunun anlamı temel olarak ses/görüntü dosyaları herhangi bir kodlayıcı ile kodlanabilir ve buna rağmen ASF biçimi içinde bulunabilir.

ASF ASF biçiminde en çok bulunan dosya biçimleri Windows Media Audio (WMA) ve Windows Media Video (WMV) dir.

Format Avi Mov Wmv Mpeg Çözünürlük 720-576 640-480 352-288 Sıkıştırma Türü Dv Cinepak Mpeg4 Mpeg1 Mpeg2 Boyut 90,4MB 11,4 MB 1,42 MB 4,14 MB 13 MB

Görüntü Dosyaları (Video) Görüntü dosyalarının özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Resim Karesi Sıklığı: Görüntünün her saniye için oluşturduğu resim karesi sayısı (frame rate) Görüntü Çözünürlüğü: Görüntü veya resmin büyüklüğü (spatial resolution) Renk Çözünürlüğü: Bilgisayar ekranında bir seferde gösterilen renk sayısı (color resolution)

Bir görüntü dosyasının büyüklüğünün hesaplanması: b= görüntü boyutları (genişlik*yükseklik) k= resim karesi sıklığı r= renk derinliği (byte cinsinden) z= zaman (saniye cinsinden) Dosya Büyüklüğü = b*k*r*z

Saniyede 30 resim karesi ve 24 bit renk(3 bytes) içeren, 320x240 boyutlarındaki 1 dakika uzunluğundaki bir dosyanın büyüklüğü, ses bilgisinin büyüklüğü hariç: 60 sn*30*3 bytes*(320*240)=414,720,000 bytes yaklaşık 396MB olur.

Görüntünün Kaydedilmesi Web sayfasına konulması planlanan görüntü gerçek hayattan alınacak bir görüntü ise video kullanılarak, bilgisayar ekranından alınacak bir görüntü ise yardımcı yazılımlar kullanılarak kaydedilir. Her iki durumda da kaydedilen görüntünün bilgisayarda seyredilmesi gerektiği için bilgisayarın tanıdığı dosya formatlarından birine yardımcı bilgisayar yazılımları ile çevirilir.

Bilgisayar ekranındaki hareketleri kaydedebilen programlardan bir kaç örnek; Lotus ScreenCam, Mirosoft Camcorder, Hyperionics HyperCam ve TechSmith SnagIt olarak sıralanabilir. Bu programlar aracılığı ile bilgisayar ekranından istenilen hareketler, istenilen süre kadar kaydedilebilmektedir. Genel olarak programların büyük bir kısmı “.avi” dosya formatını desteklemektedir.

Web tabanlı eğitim materyali içerisinde görüntü ve ses kullanımı konusunda öncelikle bazı önemli noktalara dikkat edilmesi gerekir. Web sayfası tasarımı, kullanıcı ilgili bağa tıkladığında ilgili dosyanın gelebileceği biçimde yapılmalıdır. Kullanıcı herhangi bir istekte bulunmadan otomatik olarak yüklenmemelidir. Kullanıcıya dosyanın büyüklüğü ve transfer süresi ile ilgili bilgi verilmelidir. Dosya transfer hızı bilgisayar ağlarının bant genişliği ve doluluk oranına bağlı olarak değiştiği için kullanıcıya dosyanın transfer süresi ile ilgili bilgi verilmesi, kullanıcının kendi kararını verebilmesi açısından önemlidir.

Görüntü ve ses dosyaları yalnızca gerektiğinde kullanılmalıdır Görüntü ve ses dosyaları yalnızca gerektiğinde kullanılmalıdır. Bir hareketi göstermek veya gerçek bir uygulamayı farklı bir perspektiften sunabilmek gibi amaçlar için Web tabanlı eğitim materyali içerisinde görüntü kullanılabilir. Görüntü ve ses dosyaları hazırlanırken büyüklüklerine dikkat edilmelidir. Dosyalar mümkün olduğunca küçük boyutlara indirgenerek sunulmalıdır.

Görüntü ve ses dosyaları, tüm platformlara uyum sağlayabilmeleri açısından standart bir formatta sunulmalıdır. Veya ilgili sayfada dosyanın hangi hangi platformda veya platformlarda çalışabileceğine ilişkin bilgi yer almalıdır.

Web tabanlı eğitim materyali içerisine görüntü yerleştirilirken; görüntü sayfa içerisine yerleştirilebilir veya yeni bir pencere içerisinde görüntülenmesi sağlanabilir.

Web üzerinden eğitim materyali iletiminin gittikçe daha fazla popüler olmaya başladığı günümüzde, eğitim materyaline gerçek örneklerin eklenmesinin hem kullanıcının ilgisini çekmesi ve motivasyonunu arttırması hem de istediği kadar izleyebilmesi açısından önem taşıdığı açıktır. Bu işlemin yeterince hızlı başarılabilmesi durumunda kullanıcının dikkatini dağıtmadan daha etkin bir öğrenme sağlanabilir.

Ayrıca böyle bir örneğin sunulması eğitim materyalinin içeriğini zenginleştirecek ve görsel olarak öğrenebilme modeline sahip kullanıcılar için büyük bir avantaj sağlayacaktır.