Ebru ORAK NİKSARLI¹, Deniz AKAY², Murat NİKSARLI³ DR.LÜTFİ KIRDAR KARTAL EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİNDE GÖREV YAPAN HEMŞİRELERİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Ebru ORAK NİKSARLI¹, Deniz AKAY², Murat NİKSARLI³ ¹İstanbul İli Anadolu Güney Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, İdari Hizmetler Başkanlığı, İstanbul ²Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Kontrol Komitesi, İstanbul ³ İstanbul İli Anadolu Güney Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, Tıbbi Hizmetler Başkanlığı, İstanbul
İÇERİK Araştırmanın Amacı Yöntem Bulgular Sonuç Öneriler Kaynakça
ARAŞTIRMANIN AMACI Tükenmişlik özellikle insana hizmet veren meslek gruplarında sık görülen bir sorundur. Sağlık çalışanlarının tükenmişlik yönünden en riskli gruplardan biri olduğu bilinmektedir. Bu araştırma Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde görev yapan hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi ve bazı demografik özellikler ile ilişkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
YÖNTEM Literatür tarama İzin ve onay süreci Veri toplama Verilerin analizi
BULGULAR Demografik verilere ilişkin bulgular Maslach Tükenmişlik Ölçeği alt boyutlarının analizi Tükenmişlik alt boyutları ile demografik verilerin karşılaştırılması
Demografik Verilere İlişkin Bulgular % YAŞ ARALIKLARI 25 ve altı 23 16,3 26-35 66 46,8 36-45 40 28,4 46 ve üzeri 12 8,5 CİNSİYET Kadın 117 83 Erkek 24 17 MEDENİ DURUM Evli 58,9 Bekar 53 37,6 Dul 5 3,5 EĞİTİM DURUMU Sağ. Mes. Lisesi 28 19,9 Önlisans 29 20,6 Lisans 65 46,1 Yüksek Lisans 19 13,5
Demografik Verilere İlişkin Bulgular % ÇALIŞMA YILI 0-2 Yıl 22 15,6 3-5 Yıl 6-10 Yıl 31 11-20 Yıl 36 25,5 20 Yıl ve üstü 30 21,3 BÖLÜM Acil 37 26,2 Ameliyathane 7 5 Yatan Hasta Katı 28 19,9 Yoğun Bakım İdari İşler 2 1,4 Diğer 39 27,7 MESLEK SEÇME NEDENİ Kendi İsteğimle 63 44,7 Ailemin İsteğiyle 51 36,2 27 19,1 ÇALIŞMA SİSTEMİ Gündüz 40 28,4 Nöbet Gündüz+Nöbet 74 52,5
Tükenmişlik Ölçeği Alt Boyutları Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent DUYGUSAL TÜKENME DÜŞÜK 8 5,7 ORTA 21 14,9 20,6 YÜKSEK 112 79,4 100,0 TOTAL 141 DUYARSIZ LAŞMA 6 4,3 135 95,7 KİŞİSEL BAŞARI 2 1,4 113 80,1 81,6 26 18,4
Çalışma Sistemi ile Duygusal Tükenme (p<0,0001) DÜŞÜK ORTA YÜKSEK TOTAL ÇALIŞMA SİSTEMİ GÜNDÜZ Count 4 12 24 40 % within calısmasıst 10,0% 30,0% 60,0% 100,0% % within duygusaltukenme 50,0% 57,1% 21,4% 28,4% NÖBET 8 15 27 14,8% 29,6% 55,6% 38,1% 13,4% 19,1% GÜNDÜZ + NÖBET 1 73 74 ,0% 1,4% 98,6% 4,8% 65,2% 52,5% 21 112 141 5,7% 14,9% 79,4%
Çalışma Yılı ile Duygusal Tükenme (p<0,037) DÜŞÜK ORTA YUKSEK TOTAL ÇALIŞMA YILI 0-2 yıl Count 1 2 19 22 % within calısmayılı 4,5% 9,1% 86,4% 100,0% % within duygusaltukenme 12,5% 9,5% 17,0% 15,6% 3-5 yıl 3 18 13,6% 81,8% 14,3% 16,1% 6-10 yıl 4 7 20 31 12,9% 22,6% 64,5% 50,0% 33,3% 17,9% 22,0% 11-20 9 25 36 5,6% 25,0% 69,4% 42,9% 22,3% 25,5% 20 ve uzeri 30 ,0% 26,8% 21,3% 8 21 112 141 5,7% 14,9% 79,4%
Çalışılan Bölüm ile Duyarsızlaşma (p<0,0001) ORTA YUKSEK TOTAL BÖLÜM Acil Servis Count 37 % within bolum ,0% 100,0% % within duyarsızlasma 27,4% 26,2% Ameliyathane 7 5,2% 5,0% Yatan Hasta Katı 4 24 28 14,3% 85,7% 66,7% 17,8% 19,9% Yoğun Bakım 20,7% İdari İşler 2 33,3% 1,4% Diğer(Poliklinik, Kan alma..v.b) 39 28,9% 27,7% 6 135 141 4,3% 95,7%
SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırma kapsamındaki hemşirelerin %79.4’ünün duygusal olarak tükendiği, %95.7’sinin duyarsızlaştığı ve %80.1’inin kişisel başarılarının orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle hem örgütsel hem de bireysel zeminde, hemşirelerin tükenmişliklerini önleme ve başa çıkma stratejileri geliştirmeye yönelik eylemler planlanmalı ve yöneticiler tarafından özenle uygulanmalı veya uygulanması sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA Aslan H, Alpaslan NZ, Aslan O. Ünal M, Hemşirelerde Tükenme, İş Doyumu ve Ruhsal Belirtiler. Nöro Psikiyatri Arşivi 33, 192-199, 1996. Düzyürek S, Ünlüoğlu G. Hekimde Tükenmişlik (Burnout) Sendromu. Psikiyatri Bülteni 1 ( 3), 108-112, 1992 Ersoy F, Yıldırım RC , Edirne T. Tükenmişlik (Staff Burnout) Sendromu.Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 10 (2) 2001, http://www.ttb.org.tr/STED/sted0201/1.html (Erişim tarihi:18.06.2006) Gülseren, Karaduman E. Kültür. Hemşire ve Teknisyenlerde Tükenmişlik Sendromu ve Depresif Belirti Düzeyi. Kriz Dergisi 8, 32-36, 2000. Işık U. Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Çalışan Yardımcı Sağlık Personelinde Tükenmişlik Durumu Araştırması Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, Ankara, 2005 Örmen U. Tükenmişlik Duygusu ve Öğrenciler Üzerinde Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 1993. Özgüven HD, Haran S. Tükenme. Kriz ve Krize Müdahale. Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları No:6, Ankara), 199 ,2000. Sever AD. Hemşirelerin İş Stresi ile Başa Çıkma Yolları ve Bunun Sonuçlarının Araştırılması. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul, 1997. Taycan O, Kutlu L, Çimen S, Aydın N. Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyinin Sosyodemografik Özelliklerle Olan İlişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 7, 100-108 ,2006. Tümkaya, S. Öğretmenlerdeki Tükenmişlik Görülen Psikolojik Belirtiler ve Başa Çıkma Davranışları. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana, 1996.