İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ VE YÖNETİMİ

İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ Sözleşme (akit, bağıt, mukavele,kontrat), iki tarafın bir hukuki sonucu elde etmek üzere iradelerini karşılıklı ve birbirlerine uygun suretle açıklamaları demektir. 2

Sözleşmenin kapsamı, borç ilişkisinin taraflara yüklediği sorumluluklardır. Bu sorumluluklar, sözleşme içinde tek tek açıklanmalıdır ve hukuka uygun hale getirilmelidir. 3

zorunlulukları ve sorumlulukları taraflar arasında oluşturmak ve Sözleşmenin amacı; hakları, görevleri, zorunlulukları ve sorumlulukları taraflar arasında oluşturmak ve risk dağılımını sağlamaktır. 4

Sözleşme Hazırlanırken Dikkat Edilecek Noktalar Sözleşme, dili açık ve net olmalı, belirsizliğe yer vermemelidir. Sözleşme içinde yinelemeden kaçınılmalıdır. Bir yerde belirtilen bir konu başka bir yerde tekrarlanmamalı, ilk kaynağa atıfta bulunulmalıdır.

Sözleşmelerin Yorumlanması Sözleşmelerde, tarafların hukuksal mantıklarının araştırılması, iradelerinin gerçek anlam ve kapsamının tespiti ile iradelerine açıklık ve kesinlik vermek işlemine hukuk dilinde sözleşmenin yorumu denir.

Sözleşmelerin Yorumlanması Sözleşme yorumlanırken ilk olarak, sözleşmede kullanılan ifadelerin açık olup olmadığı sorgulanır. İfadenin netliği, inşaat alanındaki anlamı ve ilgili olabilecek kavramlar irdelenir. Taraflar sözleşmede yer alan bir belirsizlik sebebiyle uyuşmazlığa düşmüş olabilirler.

Sözleşmelerin Yorumlanması Sözleşmede açık olmayan ifadelerin yorumunda tereddüt varsa yorum, metni bizzat hazırlayan tarafın aleyhine olacak şekilde yapılır. Taraflar eşit şartlar altında bulundukları takdirde belirsizlik, şüphe veya tereddüt varsa irade beyanları alacaklı değil, borçlu lehine yorum yapılır. Yorumlama yaparken sözleşmeyi hangi tarafın hazırladığı ve tarafların sözleşme hazırlarken ne derece iyi niyetli davrandıkları sorgulanır.

Sözleşme Hukuku Sözleşme Hukukuna Hâkim Olan Genel İlkeler; Eşitlik Nisbilik (orantılı, eşitlik) Rızailik (kendi isteği ile) Dürüstlük Kusurlu sorumluluk (Bir kimsenin hukuka aykırı ve kusurlu bir eylem ve davranışı ile başkasına vermiş olduğu zararın neticesinden sorumlu tutulması) Sözleşme özgürlüğü ve sınırları İvazlık (her iki tarafın da fayda sağlayıp sorumluluk alması) Hâkimin takdir yetkisine sahip olması

İNŞAAT SÖZLEŞMESİ Yüklenicinin, iş sahibinin ödemeyi borçlandığı bir bedel karşılığında taşınmaz bir yapı eseri meydana getirip, bunu teslim etmeyi borçlandığı sözleşmedir.

İnşaat Sözleşmesi Tipleri Yap-İşlet-Devret tipi ihalelerde yapılan sözleşme Maliyet + Ücret usulü ihalelerde yapılan sözleşme Anahtar teslimi usulü ile götürü bedel ihalelerde yapılan sözleşme İnşaat yönetimi (CM=Construction Management) tipi ihalelerde yapılan sözleşme Rekabete dayalı ihalelerde yapılan sözleşme

Türkiye’de Uygulanan Sözleşme Tipleri Sabit Fiyat Sözleşmeleri Bu sözleşmeye göre yüklenici her koşul ve şartta, sözleşmede anlaşılmış biçimde yapım işini tamamlamak zorundadır. Yapım esnasında oluşacak değişikliklerle ilgili yükleniciye herhangi bir ek ücret ödenmeyecektir. Birim Fiyat Sözleşmeleri Birim fiyatlar; malzeme, işçilik, masraflar ve yüklenici karını da içerecek şekilde belirlenir. Birim fiyatlar, yüklenici teklifi ile tahmini proje imalatlarının miktarlarına göre belirlenir. Bu tip sözleşmede yükleniciye, işin uygulama aşamasında yapılan iş miktarlarına göre ödeme yapılmaktadır.

Türkiye’de Uygulanan Sözleşme Tipleri Götürü Bedelli Sözleşmeler Yüklenicinin sözleşme dokümanlarında belirtilen proje ve fiyat isteklerine göre yapacağı işin karşılığı olarak, mal sahibine tek bir fiyat sunduğu sözleşmelerdir. Türkiye’de uygulanan kamu ihalelerinde bu tip sözleşmeler tercih edilir ve kanunla sabittir. Maliyet Karşılayıcı Sözleşmeler İşin maliyetinin belli olmaması durumunda yüklenici ile yatırımcının sözleşmeden önce, herhangi bir sabit fiyat belirtmeyerek sadece gerçekleşecek maliyetler üzerinden hesaplanacak bir ödeme formülü ile anlaşmalarıyla gerçekleşir. Yükleniciye, sözleşmelerde belirttiği maliyetlerin belirli bir yüzdesi olarak kâr verilir.

Türkiye’de Uygulanan Sözleşme Tipleri

İnşaat Sözleşmelerinin Organizasyonu Anlaşma (Sözleşme Metni):Müteahhidin ve iş sahibinin isimlerini, yapının tamamlanması için verilen zamanı, kullanılacak olan ödeme şeklini ve yapılacak olan yapıyı tasvir eder. Genel Sözleşme Şartları: İşveren ve müteahhit arasındaki ilişkiyi kontrol ya da işverenin temsilcisinin sorumluluklarını ve sözleşme maddelerini kapsar. Özel ve İlave Şartlar: Kendine özgü özellikleri olması gereken bir projenin gereksinimlerini kapsar.

İnşaat Sözleşmelerinin Organizasyonu Teknik Özellikler: Yapım malzemeleri, gerekli ekipman ve işçilik için gerekli olan kaliteyi belirler. Çizimler / Projeler: Proje için nicel gereksinimleri ve çeşitli parçaların projenin tamamlanması için nasıl birleştirileceğini gösterir.

İnşaat Sözleşmelerinde Yer Alması Gereken Ana Başlıklar

Standart Sözleşme Tipleri İnşaat sözleşmelerindeki genel şartlar, çoğu zaman belirli bir standarda bağlıdır. Bu standartlar, inşaat projesinin kapsamına bağlı olarak ulusal şartnamelere göre veya uluslararası meslek kuruluşlarının hazırlamış olduğu tip sözleşmelere göre belirlenir.

Kamu İhale Kanuna Göre Yapılan Sözleşmeler Kamu İhale Kanunu: Bu kanunun amacı, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir. Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu: Bu Kanunun amacı, Kamu İhale Kanununa göre yapılan ihalelere ilişkin sözleşmelerin düzenlenmesi ve uygulanması ile ilgili esas ve usulleri belirlemektir.

Kamu İhale Kanuna Göre Yapılan Sözleşmeler Yapım İşleri Genel Şartnamesi: Bu Genel Şartnamenin amacı, iş sahibi idareler tarafından 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na göre sözleşmeye bağlanan her türlü yapım işinin yürütülmesinde uygulanacak genel esasları tespit etmektir. Kamu İnşaat Projelerinde İşveren ile Yüklenicinin Sorumluluk Paylaşımları: 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ile birlikte yürürlüğe giren Anahtar Teslim Götürü Bedel Tip Yapım Sözleşmesi, Birim Fiyat Esaslı Tip Yapım Sözleşmesi ve Yapım İşleri Genel Şartnamesi; kamuya iş yapan taahhütçü firmaların, ihale hazırlığından kesin kabul işlemlerinin tamamlanmasına kadarki süreçte, tüm faaliyetlerinin düzenlendiği mevzuatı oluşturmaktadır.

FIDIC Esaslı Sözleşmeler: Yapılan sözleşmelerin karmaşık yapısı ve teknik özelliklerinin detaylı olmasından dolayı uygulamada inşaat sözleşmelerinin standart kurallara bağlanması sonucunu doğurmuştur. FIDIC, 1913 yılında İsviçre’nin Lozan şehrinde kurulmuştur. İnşaat İşleri Sözleşme ve İdari Şartnamesi: Bu, ihale ve sözleşmelerin temel ilkelerini tespit eden Kırmızı Kitaptır. Donanım İşleri ve Tasarla Yap Modeli İşler için İnşaat Sözleşmeleri Şartnamesi: Tasarımı ve inşaatı/montajı yüklenici tarafından yapılmış-yapılacak olan yapım ve mühendislik işlerinde kullanılması öngörülen bu kitap “Sarı Kitap” olarak bilinir.

FIDIC Esaslı Sözleşmeler: Mühendislik-Satın alma Yapım / Anahtar Teslimi Projeler için İnşaat Sözleşmesi Şartnamesi: Enerji santrali, fabrika, arıtma tesisi gibi anahtar teslimi yapılacak işler için öngörülen bu kitap “Kurşuni Kitap ya da Gri Kitap” olarak bilinir. Kısa Sözleşme: Yeşil Kitap olarak da adlandırılan bu şartname önceki şartnamelere göre farklı bir düzenleme öngörmektedir. FIDIC bedeli 500.000 USD’den küçük ve 6 ayda bitirilmesi öngörülen bina veya herhangi bir mühendislik işi için öngördüğü bu kitapla kontrollük hizmetlerinin idare tarafından yapılabileceğini kabul etmiştir. Başka bir deyişle “Müşavir/Mühendisi” kontrollük için zorunlu kılmamıştır.

Standart Dışı Sözleşmeler Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapım Sözleşmesi: Yüklenici bina yapım işini üstlenmekte, yüklenicinin finansını sağlayarak yapacağı binaya karşılık arsa sahibi de ona arsa payı mülkiyeti geçirmektedir.

Standart Dışı Sözleşmeler Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapım Sözleşmesi: Yüklenicinin Sorumlulukları: a) Eseri meydana getirme b) Meydana getirilen eserin teslimi c) Kusurlu meydana gelen eserin kusur ve eksikliklerinin giderilmesi

Standart Dışı Sözleşmeler Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapım Sözleşmesi: İş Sahibinin Sorumlulukları: a) Arsanın inşaata elverişli ve kusursuz olarak teslim etmesi b) Gerektiğinde yükleniciye vekâlet verilmesi c) İmar durumuna ve sözleşmeye uygun plan ve projelerin yapılması d) İnşaat ruhsatı alınması e) Sözleşmede belirlenen arsa payının devri

SÖZLEŞME YÖNETİMİ Sözleşme Yönetimi Kavramı Sözleşme yönetimi, sözleşme altında yükümlülükleri bulunan tarafların bu yükümlülükleri yerine getirebilmelerini sağlama işidir. Temel amaç sözleşmede belirtilen şartları sağlamak ve yatırılan paranın karşılığını alıp vermektir.

SÖZLEŞME YÖNETİMİ Sözleşme yönetiminin temel amacı; kabul edilmiş politika ve stratejiler çerçevesinde, belirlenmiş süreyi aşmaksızın ve anlaşmazlığa düşmeksizin, sözleşmenin hedefe ulaşmasını etkin bir şekilde sağlamaktır.

Sözleşme Yönetiminde Rol Alanlar: İŞVEREN (client) YÜKLENİCİ (contractor) DANIŞMAN:İşveren tarafından belli yetkilerle işin teknik ve/veya idari ve/veya mali yönetimine atanmış ve yükleniciye bildirilmiş gerçek veya tüzel kişi, işveren – danışman sözleşmesinin taraflarından biri. TEDARİKÇİ (supplier)

Sözleşme Yönetiminde Rol Alanlar: ALT YÜKLENİCİ (subcontractor) ALT DANIŞMAN (subconsultant) FİNANSÖR (financier) ARABULUCU (adjudicator) HAKEM: Herhangi iki taraf arasında meydana gelen uyuşmazlık ve anlaşmazlıkların, hakemlik yöntemleri ile çözülmesi için, hakemlik kurallarına göre, davayı yönetmek ve kararı vermekle yetkili gerçek kişi (arbitrator).

Sözleşme Yönetimi Temel İlkeleri Sözleşme, iki taraflı bir hukuksal işlem olarak tanımlanır. Bir borçlandırıcı işlemdir (bir tarafın malvarlığında bir borç meydana getiren bir işlemdir). Bir tarafa bir borç yüklerken, diğer tarafa bir alacak hakkı sağlar. İlke olarak şekle bağlı olmayan bir işlemdir (sözlü, yazılı veya resmi şekilde yapılabilir). Uygulamada büyük kapsamlı işlerin sözleşmeleri, yazılı olarak, çoğu kez Noter huzurunda yapılır. Devlet İhale Kanunu’na tabi işlerde sözleşmenin yazılı ve Noterden imzaları onaylı olması gerekir.

İnşaat Sözleşme Yönetiminde Katılımcılar Arasındaki İlişkiler İnşaat sözleşmesinde katılımcıların rolü, proje teslim sistemine göre değişkenlik göstermektedir. Proje teslim sistemi seçilirken ise sözleşme sayısının, yani projenin tek yüklenici ile mi yoksa birden fazla yüklenici ile mi olacağının kararırının verilmesidir

Tek ve Çok Yüklenicili Yapım İşlerinde İlişkiler Tek yüklenici esaslı sözleşmeler Genellikle yaygın olarak kullanılan sözleşme türüdür. Seçilmiş olan tek yüklenici ile mal sahibi anlaşır. Yüklenici ile mimar/mühendis arası anlaşmayı ise tasarım sözleşmesi temsil eder. Yüklenici ile alt yükleniciler arası anlaşma alt yüklenicilik sözleşmeleri ile yüklenici ile tedarikçiler arası anlaşma alım emirleri ile mimar/mühendis arası anlaşma danışman sözleşmeleri ile sağlanır.

Tek yüklenici esaslı sözleşmeler Yüklenici ile mal sahibi arasındaki anlaşma inşaat sözleşmesi ile, mimar/mühendis ile mal sahibi arası ilişki yasal tasarım sözleşmesi ile olur. Yüklenici ile mimar/mühendis arasındaki ilişki ise gayri resmidir. İletişim olarak mal sahibi ile yüklenici ve mimar/mühendis arasındaki sözleşme ve ekleri şartnamede yer alan hususlar çerçevesinde yürütülmektedir.

Çok Yüklenici Esaslı Sözleşmeler Çok yüklenicili projeler genellikle ihtiyaç duyulduğu durumlarda tercih edilir. Örnek olarak; bir bina yapımında alt iş grupları (kaba işler, ince işler, elektrik, makine) mal sahibi tarafından talep edilirse çok yüklenicili esaslı sözleşmeler kullanılabilir. Bu tip sözleşmelerde gereken tüm koordinasyonu sağlamak açısından görev mal sahibi ya da proje müdürüne düşmektedir. Tek yüklenicili sözleşmelerden farkı ise mal sahibinin koordinasyon görevinin daha önemli olmasıdır.

Sözleşmelerde Anlaşmazlıklar ve Çözüm Yöntemleri Sözleşme türlerine bağlı olmaksızın, yer teslimi, projelerin hazırlanması, iş miktarındaki artma ve eksilme, süre uzatımı, ödenek aktarma, hakediş raporları, kesin hesap, kabul işlemleri, v.s. gibi ortak konulardan biri veya birkaçı anlaşmazlık konusu olabilmektedir. Anlaşmazlıkların çözümünde ise taahhüdün önem ve önceliği kadar, işveren ve yüklenicinin karşılıklı tutum ve davranışları da etkili rol oynamaktadır.

Proje Teslim Sistemleri Proje teslim sistemleri şunlardır; Geleneksel proje teslim sistemleri • Tasarım - ihale - yapım • Tasarım - pazarlık - yapım Tasarım - yapım proje teslim sistemleri, Yapım yönetim proje teslim sistemleri • Danışman yapım yöneticisi • Yüklenici yapım yöneticisi

ORTAK GİRİŞİM Ortak Girişimin Tanımı: Ortak Girişim (Joint Venture), çok genel bir tanımlamayla, iktisadi bir amaca ulaşmak için birden fazla kimsenin güçlerini birleştirmeleri olarak tanımlanabilir.

Ortak Girişim Kavramının Ana Unsurları Sınırlı Amaç ve Süre Unsuru Kişi Unsuru Ortak Amaç Unsuru Ortak Yönetim Unsuru Ortaklık Unsuru

Ortak Girişim ile Konsorsiyum Arasındaki Fark Konsorsiyum, belirli bir veya birkaç ticari işi gerçekleştirmek ve bundan kazanç sağlamak için birden fazla teşebbüsün meydana getirdiği “adi şirket” niteliğinde sözleşmeye dayanan bir birleşmedir.

İş ortaklıkları ve konsorsiyumlar Adi ortaklık : “Adi ortaklık" Ticaret Kanunu'nda değil, Borçlar Kanunu'nda düzenlenmiştir. "Şirket bir akittir (anlaşmadır) ki onunla iki veya daha ziyade (fazla) kimseler sailerini (emeklerini) ve mallarını müşterek bir gayeye erişmek için birleştirmeyi iltizam ederler (üstlenirler). Bir şirket, Ticaret Kanunu'nda tarif edilen şirketlerin mümeyyiz vasıflarını (ayırıcı özelliklerine) haiz değil ise bu bab ahkamına (bu Kanun hükmüne) tabi adi şirket sayılır.“ (BK.Md. 520) http://www.muhasebenet.net/mh-2508_is%20ortakliklari%20ve%20konsorsiyumlar.html

Bu düzenleme uyarınca adi ortaklık, gerçek şahıslar, tüzel kişiler arasında veya her ikisinin karışımıyla herhangi bir şekil şartına bağlı olmadan kurulabilir. Başka bir deyişle, adi ortaklığın kuruluşu için yazılı bir anlaşma bile gerekli değildir. Ancak, uygulamada hem ortaklar arasındaki ilişkileri düzenlemek ve hem de iş yapılan üçüncü şahıslarca istendiğinde, genellikle yazılı bir anlaşma yapılmaktadır. http://www.muhasebenet.net/mh-2508_is%20ortakliklari%20ve%20konsorsiyumlar.html

Borçlar Kanunu'nun 522 ve 523. maddeleri hükümlerine göre; adi ortaklıkta, ortaklar, aralarında aksi kararlaştırılmamışsa, kâr ve zararı eşit olarak paylaşmak zorundadırlar. Adi ortaklık sürekli-süreksiz (doğal olarak ahlaka ve emredici hükümlere aykırı olmamak şartıyla) her türlü konuda ve amaç için kurulabilir. http://www.muhasebenet.net/mh-2508_is%20ortakliklari%20ve%20konsorsiyumlar.html

Kuruluşu şekil şartına tabi olmayan adi ortaklığın, tüzel kişiliği de bulunmamaktadır. Adi ortaklığın Ticaret Sicili'ne kaydedilmesinin mümkün olup olmadığı uygulamada tereddüt konusu olup, genel olarak istendiği taktirde bunun mümkün olduğu belirtilmektedir. Ancak, Ticaret Sicili'ne kaydedilse bile, adi ortaklık tüzel kişiliğe sahip olamaz. Bunu sonucu olarak, adi ortaklığın elde ettiği mal ve haklar, aksi kararlaştırılmamışsa elbirliği mülkiyeti (iştirak) halinde ortaklara ait olur. Adi ortaklıkta ortakların her biri, ortaklığın borçlarından şahsen ve müteselsilen bütün mal varlıklarıyla sorumludurlar. http://www.muhasebenet.net/mh-2508_is%20ortakliklari%20ve%20konsorsiyumlar.html

Günümüzde, her biri genellikle ayrı bir sahada tecrübe, uzmanlık ve teçhizata sahip iki veya daha fazla şirketin kendi başlarına yapma imkanına sahip olmadıkları belli bir yüklenim işini beraberce yapmak üzere işbirliğine gitmeleri sık rastlanılan uygulamadır. Bu gereği duyan ve ortak hareket edecekleri firmaları belirleyen firmalar, bu sefer de nasıl bir hukuki yapıda hareket edeceklerine karar verme sorunu ile karşılaşmaktadırlar. Ortak girişimler birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından iş ortaklığı veya konsorsiyum olarak iki türlü oluşturulabilir. http://www.muhasebenet.net/mh-2508_is%20ortakliklari%20ve%20konsorsiyumlar.html

Her ortağın işin belli bir bölümünün yapımını yüklendiği konsorsiyumlar, iş ortaklığı tanımı dışında kalmaktadır. Bu tür ortaklıklarda (konsorsiyum) her bir ortağın yapacağı işin yüklenim sözleşmesinde açıkça belirtilmesi zorunludur. Ancak, yüklenim sözleşmesinde belirtilmemekle beraber, ortakların kendi aralarında yapacakları sözleşme ile her bir ortağın yükleneceği işin belirlenmesi ve işveren idarece de bu sözleşmenin kabulü halinde, bu tür ortaklıklar da "konsorsiyum" olarak kabul edilecektir. http://www.muhasebenet.net/mh-2508_is%20ortakliklari%20ve%20konsorsiyumlar.html

Adi ortaklık şeklinde kurulmayan (dolayısıyla ortakların her birinin kendisine düşen iş kısmının kâr/zararından sorumlu olduğu) konsorsiyumların, ortada bir ortaklık olmadığı, fakat gevşek bir işbirliği olduğu için ayrı bir vergi yükümlüsü olması söz konusu olmayıp, bunların vergilendirilmelerinden değil ortaklarının vergilendirilmesinden söz edilebilir. İş ortaklığı, devamlılık gösteren ve aynı nitelikte olan iş veya işler için değil, belirli bir sürede bitecek bir iş için kurulacak ve tam mükellefiyete tabi olacaktır.

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİNİN YAPISI Kavram İleri teknoloji ve yüksek maddi kaynak ihtiyacı duyulan projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere gerçekleştirilen özel bir finansman modeli olup, yatırım bedelinin elde edilecek kâr dahil şirkete, şirketin işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesidir” şeklinde tanımlanmaktadır.

Yap-İşlet-Devret Modelinin Amacı; Kamu finansman açığını, özel sektörü kamu yatırımlarına çekerek azaltmayı hedeflemektedir.

Yap-İşlet-Devret Modelinin Yakın Dönem Uygulama Alanları Mahalli İdarelerin Uygulamaları Otoyol Uygulamaları Serbest Bölge Uygulamaları Enerji Alanındaki Uygulamalar

Yap-İşlet-Devret Modelinin Yapısal Analizi Bir finansman modeli olan Yap-İşlet-Devret modelinin yapısına genel olarak bakıldığında yapısının omurgasını kamu hizmetinin yerine getirilmesi amacının oluşturduğu anlaşılmaktadır.

Yap-İşlet-Devret Modelinin Yapısal Düzeneği Yap-işlet-devret modeli ile başlanan bir proje için genel olarak üç dönem söz konusudur; Hazırlık Dönemi Tarafların Belirlenmesi Taraflar Arası Sözleşmeler

Yap-İşlet-Devret modelinin çıkış noktası devletin görevi olan altyapı yatırımlarına özel sektörün katılımını sağlamak ve yurt dışından sermaye getirerek kısa ve uzun vadede istihdam ve hizmet olanaklarını arttırmaktadır.