«Fidanlar Çınarların İzinde» Projesine Neden İhtiyaç Duyuldu? T.C. HATAY VALİLİĞİ İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ «Fidanlar Çınarların İzinde» Projesine Neden İhtiyaç Duyuldu? Ahmet ŞANAL Türkçe Öğretmeni Proje Müellifi ve Genel Koordinatörü “Fidanlar Çınarların İzinde” Projesi 2013 Yılı Gençlik Projeleri Destek Programı Kapsamında Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından desteklenmektedir. "Fidanlar Çınarların İzinde..." Projesi 2013-2014

Sunum Prof Dr. Öcal OĞUZ tarafından Bu sunumda yer alan araştırma ve örnekler Prof. Dr. Öcal OĞUZ’a aittir. Sunum Prof Dr. Öcal OĞUZ tarafından 81 İl 81 Öğretmen Projesi kapsamında bir araya gelen öğretmenlere öğrencilerini aydınlatmaları için verilmiş bilgilerden oluşmaktadır.

Kültür Aktarımının Değişen Yüzü Halk Edebiyatında Yeni İhtiyaçları Beraberinde Getirmiştir. Şöyle ki ülkemizde; 1. 1927 Nüfus Sayımında Yüzde 75 Köylü nüfus var iken 2012’de Yüzde 80 Kentli nüfusa ulaşılmış. Bu değişimin öz kültürümüzle olan bağın değişime uğramasına neden olmuştur. 2. Modernleşme ile birlikte «Mühendislik alanındaki gelişme ve değişimler Yeni Kent Kurgusunu ve beraberinde kültür değişimini getirmiştir.»

3. Ana Dili: Çalışan Kadın ve Kültür Aktarımının yönünü değiştirmiş kreş diline doğru kaymalar yaşanmıştır. 4. Kentleşmeyle birlikte bireyselleşen çekirdek aileler Dedeyle/Nineyle Torunun arasının açılmasına neden olmuştur. 5. Kaçınılmaz Sonuç: Popüler Alanda ve Basın-Yayında Kültürel Miras Yer Almaz olmuştur. Dipnot: Kültür Eğitimi

Kültür sanata dönüşmediyse… Türkiye’de öteden beri kültürün sanata dönüşmeyen alanlarının eğitimi ailelerin sorumluluğuna bırakılmıştır. Gelenek aktarımının sosyal çevrede kendiliğinden sürebileceği değerlendirilmiş veya modernleşme çağında gereksizliğine hükmedilmiştir.

Ana dilinden kreş diline… Çağdaş kent hayatında ancak iki ay doğum izni bulunan, çocuğunu sabah 08.00’de kreşe bırakan, akşam 18.00’de alan bir annenin “ana dili” öğretimindeki etkisi artık tartışılır hale gelmiştir. Sadece hafta sonları ve geceleri uyku saatlerinde anneleriyle beraber olan çocuklar dil öğrenme sürelerinin büyük çoğunluğunu kreşlerde geçirmektedirler. Bu nedenle çağdaş kent ortamında artık çocuklar için “ana dili”nden daha etkin olan bir “kreş dili” ortaya çıkmıştır. Dipnot: Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Kreş Müfredat Araştırması

Kreşin öngöremediği… Nasıl ki çocuk “ana dili” ile “geleneksel” kültürü öğreniyorsa, “ kreş dili” ile de kreşin yani çağdaş kentin yazılı kültür alanında biçimlenmiş, paketlenmiş ve sunulmuş kültürünü öğrenmektedir. Bu kültür paketinin içine baktığımız zaman, geçmişte analardan, atalardan ve geleneksel ortamlardan öğrenilen kültürün kendine yer bulamadığını görüyoruz. Kreşle başlayan bu kurgu, zorunlu okullu eğitimin ilk ve ortaöğretim aşamalarından başlayarak, eğitim ve öğretimin bütün alanlarında karşımıza çıkmaktadır.

Bu değişikliklere bağlı olarak somut olmayan kültürel miras, çağdaş kente sokulmaması gereken “eski” veya “taşra kültürü” olarak algılanmakta, çağdaş kentin kültür gereksinimleri ise, daha önce çağdaş kenti inşa etmiş ülkelerden ödünçlenmektedir.

Eğitim kurumlarının sustuğu yerler Çağdaş kentte ne kreş, ne de zorunlu örgün eğitim kurumları, insan hayatının çeşitli geçiş dönemleriyle ilgili kültürel mirası aktaramamaktadır. Örneğin, doğdu görmeye, bayramlaşmaya, düğüne veya cenazeye gittiğiniz zaman ne yapmanız gerektiği, bu konudaki kültürel mirasın ne olduğu konusunda eğitim kurumlarımız susmaktadır. Dipnot: Seçmeli Halk Kültürü dersi

Dünün öğrencisi bugünün senaristi… Çağdaş kentin kitle iletişim araçları, öteki kültürlerin kendi bağlamlarında çağdaş kente kattıkları unsurları, “evrensel” veya “popüler” adı altında sunmaktadır. Örgün eğitim alanında kendine yer bulamayan kültürel miras, sargın alanda da ötelenmektedir. Örneğin, gençlerin “Saya Gezme”, “Koç Katımı” “Mayıs Yedisi”, “Çiğdem Günü” gibi yerli kültürel mirasların adını hiç duymamışken, “Cadılar Bayramı” “Paskalya” “Noel” veya “Şükran Günü” gibi kutlamalar hakkında en azından bilgi sahibi oldukları görülüyor. Bunların hiçbiri, örgün eğitim kurumlarının ders kitaplarında yer almamaktadır. O zaman kentli gençler, kendi kültürel miraslarını tanımazken, öteki kültürlerden gelenleri öğreniyorlar.

İhtiyacın cevabı… Zenginden alıp fakire vermenin Türk kültüründeki kodu Köroğlu’nun sargın öğrenme alanlarında yerini Robin Hood’a bırakması, Yeni kentsel sanatın kavuşamayan tutkulu aşıkları anlatmak üzere Kerem ile Aslı veya Ferhat ile Şirin yerine Romeo ve Juliet’ten esinlenmesi, Halkın sözel belleğinin üretip günümüze getirdiği Nardaniye Hanım Masalı tamamen unutulurken onun Grimm versiyonu olan Pamuk Prenses’in bu denli yaygınlık kazanması önemli bir öğrenme ihtiyacı gerçeğini gözler önüne sermektedir.

İhtiyacın Cevabı… Noel Baba’nın Türk kültüründeki karşılığı olan Hızır’ı bilmeyen, hediyesini kimden alacak? Kreşten, kitle iletişim araçlarına bütün örgün ve yaygın eğitim kurumları ve sargın öğrenme alanlarında Hızır ile ilgili veri bulma zorluğu. Noel Baba’ya tepki gösterenler Nasrettin Hoca’ya yöneliyorlar. Oysa Nasrettin Hoca başka bir kültür kodunun temsilcisidir. O hediye vermez “parayı veren düdüğü çalar” der. (İhtiyaca verilen cevaplar yanlış olabiliyor.)

Somut Olmayan 10 Miras UNESCO Temsili Listesinde Meddahlık Geleneği (2008) Mevlevi Sema Törenleri (2008) Aşıklık Geleneği (2009) Karagöz (2009) Nevruz (2009), Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Pakistan ve Özbekistan ile ortak dosya Alevi-Bektaşi Ritüeli: Semah (2010) Sıra Geceleri, Yaren Meclisi, Barana Sohbetleri gibi Geleneksel Sohbet Toplantıları (2010) Kırkpınar Yağlı Güreşleri (2010) Geleneksel Tören Keşkeği (2011) Mesir Macunu Şenliği (2012)

TÜRKİYE’DE ÖRGÜN, YAYGIN VE SARGIN ÖĞRENME ALANLARININ KÜLTÜREL MİRASI Kültürel göndermeler Yanlış kullanılan atasözü ve deyimler Görselin yeni gelenekleri

Kültür Dayatması Örneği Boyalı Yumurta Süheyla Hanım (Aliye Rona) Nerime’ye (Türkan Şoray) çıkışır: “Ne böyle Paskalya Yumurtası gibi boyandın?” (Bülbül Yuvası, Nejat Saydam, 1970)

Nevruz ve Hıdrellez Yumurtası Bizim Kültürümüz Nevruz ve Hıdrellez Yumurtası Yumurtanı göyçek, güllü boyardık, Çakkışdırıb sınanların soyardık, Oynamakdan birce meğer doyardık, Eli mene yaşıl aşık vererdi, İrza mene novruz gülü dererdi. (Şehriyar, Heyder Baba’ya Selam)

Kültür Dayatması Örneği Eros 14 Şubat Sevgililer Günü için Komedi Dükkanı oyuncusu Eros kıyafeti ile aşk okları atıyor. (Türkiye İş Bankası Maximum reklamı) Eros aşk okları yerine çiklet atıyor. (Vivident marka sakız reklamı)

Pir Elinden İçilen Bade veya Dolu Bizim Kültürümüz Pir Elinden İçilen Bade veya Dolu Türk destan ve hikayelerinde pir elinden içilen bade veya dolu ile gelir aşk. Aşk Türk kültüründe bir sunma ve armağan etme estetiğidir, oklama veya öldürme aracı değil.

Türk Futbolunun Mitolojisi Kültür Dayatması Örneği Türk Futbolunun Mitolojisi Galatasaray ve Fenerbahçe maçı sonunda yorumcular orta sahada oynanan oyunla ilgili sözleri: “Aşil ile Hektor gibi göğüs göğüse bir mücadele oldu.” (SKY TÜRK, Futbol Aktif, 03/12/2006)

Kültür Dayatması Örneği Hayalet ve Zombi Beyaz bir beze sarılı olarak uyur halde bulunan adamın kefene sarılı bir ölü olduğunu zannediyorlar. Herkes bir ağızdan bağırıyor: HAYALET! HAYALET! (Kanal D, Fırtına Dizisi, 25/7/2006) Gençler Zombi kıyafetleriyle Nişantaşı’nda yürüdü. (Habertürk TV, Haber, The Walking Dead Dizisinin popüleştirme etkisi) Adana Portakal Çiçeği Karnavalı’dna zombi kıyafeti giyen gençler kortejde yerlerini aldı. (14 Nisan 2013, Basın’dan) Dipnot: Vampir, Kurt Adam ve diğer Yunan Mitoloji veya Avrupa Hıristiyan korku miti

Anadolu’da Hortlak Hortlak gece mezardan kalkar, sırtında kefenle ortalıkta dolaşır. Bunlar kızdıkları kimselere her türlü zararı verebilirler. İnanışa göre hortlağın saldırısından korunmak için mezarlık yakınlarından geçerken dua okumak gerekir. Söylentiler hortlakların genelde çirkin ve ürkütücü olduğu yönündedir. Anadolu halk inançlarına göre bir kimsenin hortlaması uğursuz bir olaydır. Hortlayan kişinin ahiretten kovulduğuna inanılır. Hortlaklar dişi de olur, erkek de. Kimi hortlaklar "hayvan" kılığında gezer, ıssız kalmış evlerde, tekin olmayan yerlerde, mezarlıklarda bulunurlar. Dipnot: Enkebut, Koncolos, Alkarısı, Cin, Peri...

Hortlak Folkloru Mezarından Hortlamak Hortlak Görmüş Gibi Olmak … Ve Yüzlerce Hortlak Efsanesi

Kültür Dayatması Örneği: Cadı Töre Cinayetleri ve diğer kadın sorunları ile ilgili derneğin adı: Uçan Süpürge Dizinin Adı: Tatlı Cadı, Acemi Cadı, Sihirli Annem, Selena, Kayıp Prenses… “Tam bir cadı, bir süpürgesi eksik” (Show TV, Yemekteyiz, 23.02.2009) Esin Erkan’a söylüyor: “Cadılar süpürgelerine binmiş Balıkesir’e doğru gidiyorlar. (Show TV, Melekler Korusun, 02.05.2009) “Su’nun babaannesi Hansel ve Gretel’deki cadı gibi” (Kanal D, Küçük Sırlar, 25/9/2010)

Cadı

Bizim Kültürümüzde «Peri Kızı» vardır Türk Masallarında güvercin “donunda” gezerler, silkinir kuş olurlar, silkinir güzel bir kız. Büyülü nesneleri elde etmek ve Kaf Dağı’na gidip getirmek gerek Sarıca Çoban’ın su başındaki macerası:Tepegöz Türk efsanelerinin önemli konusu: Peri Kızı sevmek Öfkeden küplere binmek

Kültür Dayatması Örneği: Şövalye Suat, Eylül için yaptığı iyiliği anlatmak için Levent’e “Senin gibi şövalye ruhlu adam az bulunur” diyor. (Show TV, Doktorlar)

Şövalyemizin marifeti Tadelle Reklamı: Sinan tarzı köprünün ortasındaki yağız atlı kara şövalye, fındık üreticileri ile çikolatacıların buluşmasını engelliyor. Bu yüzden reklamı yapılan ürün üretilemiyor. Halk da yeni bir köprü yapıyor. Dipnot: Deli Dumrul

Kültür Dayatması Örneği: Robin Hood Genç, “Baron” oluyor. Çevresindekiler: “Saygınlığını ve otoriteni artırmak için “Robin Hood” gibi zenginden alıp fakire vereceksin” diyorlar. (SHOW TV, Kurtlar Vadisi, Dizi boyunca 7 kez kullanıldı.) Selçuk Parsadan’ın oğlu babası için: “O Türkiye’nin Robin Hood’u idi” (Kanal D, Ana Haber, 26/07/2006) Erhan Göksel, “Hizbullah ve Hamas Robin Hood gibi dağıtarak iktidar oldu” dedi. (Flash TV, Gerçek Gelecek, 14/04/2008) Rocky Selim: «Bizimkisi zenginden alıp fakire vermek Robin Hood misali. (Maskeli Beşler Kıbrıs, 2008) .

Yine Robin Hood Haber: “ABD’de Bill adlı kişi kriz zamanında para dağıtıyor.” Alt yazı: Robin Hood gibi zenginden alıp fakire veriyor. (ATV Haber, 07.02.2009) İdil ile Maraz Ali konuşuyor. İdil: “Ben seni Robin Hood gibi yaşıyor sanıyordum, sen kendine servet yapmışsın.” (ATV, Adanalı, 15/5/2009) . Ateş, Mira’ya: Ben zenginden alıp fakire veriyorum. Mira: Robin Hood gibi yani. (Star TV, İzmir Çetesi, 7/5/2011) Arsen Luphen, Robin Hood gibi... (Kanal D, Yalan Dünya, 25/5/2012) Savcı bey bir kabadayıdan değil Robin Hood’dan söz ediyor. (ATV, Karadayı, 7/1/2013)

Bizim Kültürümüzde; «Köroğlu» vardır. Türkistan’da “Guroğlu”, Azerbaycan ve Türkiye’de “Köroğlu” olarak tanınan destan kahramanı, fakirden alıp zengine mi veriyordu acaba? Canım Kırat gözüm Kırat Kaçıp çekilip gidelim Her yanında çifte kanat Uçup çekilip gidelim

Mitolojinin «Milyoner»i Kültür Dayatması Örneği: Mitolojinin «Milyoner»i «Paniğe kapılmak» sözündeki «panik» nereden geliyor: a) Pandoranın kutusu b) Anıt Mezar Panteonu c) Peter Pan d) Mitolojik Tanrı Pan (ATV, Kim Milyoner Olmak İster, 11/6/2012)

Pamuk Prenses ile Yedi Cüceler Kültür Dayatması Örneği: Pamuk Prenses ile Yedi Cüceler Hades, Pamuk Prenses ve 7 Cüceleri kendi kötülük amaçlarına göre kurguladı. (Selena, 06/10/2007) Tamer Karadağlı aşkın delice bir şey olduğunu söylüyor: “Eğer aşk delice bir şey olmasa Pamuk Prenses gibi ormanda yedi cüceyle yaşayan biri ile prens evlenir miydi?” (CNN TÜRK, Kürşat Başar’la, 31.01.2009) Timuçin Cansu’ya sesleniyor: “Uyan bakalım Pamuk Prenses.” (Kanal D, Küçük Kadınlar, 10.03.2009)

Arkadaşı Ali’ye annesini soruyor. Bildiğin gibi inatçı, öfkeli. Sinirli.. Desene tek başına 7 Cüceler gibi. (Kanal D 10/12/2011) Renault Kango Reklamı: Reklam kurgusu Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler üzerine (Mart 2012) Osman evde aile fertleri ile Pamuk Prenses ve 7 Cüceler’i prova ediyor, okulda da oynuyor. (Kanal D, Öyle Bir Geçer Zaman Ki, 13/3/2012-10/4/2012) «Singapur’da Kızlar Pamuk Prenses gibiler. Süslenip püslenip geceye akıyorlar.» (TV 8, Gülhan’ın Galaksi Rehberi, 21/4/2013)

«Nardaniye Hanım ile Kırk Haramiler» vardır. Bizim Kültürümüzde: «Nardaniye Hanım ile Kırk Haramiler» vardır. Onun da üvey annesi vardı. Onun da güzelliği kıskanılıyordu. Üvey anne “Ay, ay söyle bana ben mi güzel Nardaniye Hanım mı” diye soruyordu. Onu da üvey anne öldürmek istiyordu. Ancak onu 7 Cüceler değil 40 Haramiler koruyordu.

Kültür Dayatması Örneği : Kül Kedisi Kadın rüyasında kızını, iki üvey kız kardeşinin ve üvey annesinin yanında “kül kedisi” olarak görür. (ATV, Avrupa Yakası, 04/10/2006) Ela ile Levent konuşuyorlar. Ela: “Böyle şeyler peri masallarında olur, Külkedisi ayakkabıyı giyer, kız kurbağa olur, prens öper ve kız eski haline gelir.” (Show, Doktorlar, 16.02.2009) Prof. Dr. Haluk Şahin: “İki evlilikten sonra üçüncüyü yaptığımda Sinderella gibi yıkımlardan çıkmış gibiydim.” (CNN TÜRK, Kürşat Başar’la, 31.01.2009)

Kül Kedisinin Türkçesi: Küllü Fatma Sinderalla gibi Küllü Fatma veya Ahu Melek de başta üvey anne (=analık) olmak üzere çeşitli engellerle savaşırlar ve türlü maceralardan sonra şehzadelerine kavuşurlar.

Hatırla Sevgili Ama Neyi? Kültür Dayatması Örneği: Hatırla Sevgili Ama Neyi? Anne uyumak üzere olan çocuğuna en çok sevdiği masalın adını soruyor. Cevap: “Dans Eden Papuçlar” (ATV, Hatırla Sevgili, 28/09/2007)

O Yakada Türk Masalı Yok Mu? Kültür Dayatması Örneği: «Kırmızı Başlıklı Kız» O Yakada Türk Masalı Yok Mu? Burhan, bebeğe masal anlatıyor. Masalın adı: Kırmızı Başlıklı Kız. (ATV, Avrupa Yakası, 12/11/2008) Ali’nin annesi kırmızı bir örtü ile bahçede dolaşıyor. Komşusu: “Ne öyle Kırmızı Başlıklı Kız gibi” (Keşanlı Ali Destanı, 7/1/2012

“Keşanlı Ali”nin Masal Dünyası… Ali’nin annesi kırmızı bir örtü ile bahçede dolaşıyor. Komşusu yaşlı kadın: “Ne öyle Kırmızı Başlıklı Kız gibi” diyor. (Keşanlı Ali Destanı, 7/1/2012

Karadayı’nın Kırmızı Başlıklı Kızı Küçük Nazif, Dedesinin kötü olmadığını, adam öldürmediğini anlatmak için «o bana Kırmızı Başlıklı Kız masalını anlatırdı» dedi. (ATV, Karadayı, 28.01.2013)

Kültür Dayatması Örneği Pinokyo Bir siyasi parti sözcüsü, eleştirdiği bir muhalifine -yanında getirdiği pinokyo maskotunu göstererek- “o buna benziyor” dedi.(Star TV , Ana Haber, 20.03.2009)

Dede Korkut’un «Yalancı»sı Bizim Kültürümüz Dede Korkut’un «Yalancı»sı Bamsı Beyrek ile Banı Çiçek’in 16 yıl süren ayrılıklarının müsebbibi: Yalancı Oğlu Yaltacık…

Mekân Yerli, Kodlar Yabancı Türkçe Televizyon, Türkiye’de geçen olaylar fakat Türk kültüründe kodu bulunmayan göndermeler: Güneş Ülkesi, Sessizlik Vadisi, Işık Perisi, Başperi, Görünmezlik İksiri, Kahin Tolk, Defne (Kraliçe), İris, Yüce Aron (ATV, Kayıp Prenses, 23/11/2008)

Kültür Dayatması Örneği Hansel ve Gretel Selim Amca, Nil’e masal anlatıyor. Anlattığı masalın adı: Hansel ve Gretel (ATV, Kayıp Prenses, 23/11/2008

Ortak kültürümüzün(!) sorusu Örgülü uzun saçlarını merdivensiz kuleden sarkıtan masal kahramanı kız kimdir? a)Gretel b) Rapunzel c)Kırmızı Başlıklı Kız d) Alice Show TV, Canlı Para,28 Aralık 2010 Dipnot: Böyle bir soruyu Türk masallarından hareketle sorabilir miyiz?

“Ortak kültürümüz” olarak Türk masal kahramanlarından kaçının adını biliyoruz? Keloğlan ?

Romeo ve Juliet Yaşlı adam, “can düşmanımın oğluna giden kızım” diye konuşurken muhatabı “Vay be Romeo ve Juliet gibi” dedi. (Kanal D, Binbir Gece, 07/10/2008) Komedi Dükkanı’na Romeo ve Juliet geldi. (TV 8, Komedi Dükkanı, 20/01/2008) Ve… Türk haber, roman, dizi, film gibi bir çok kültür üretim alanında kavuşamayan aşıklardan söz edilirken bu örnek verilir.

Yine Romeo ve Juliet Barış’ın arkadaşı İpek’e “Romeo gibi serenat yapamam ama…” (Show TV, Melekler Korusun, 09.05.2009) Seda Akgül, Haber Türk Gazetesi’nde 13 Mart 2012 tarihinde Adana’da iki gencin intihar teşebbüsünün Romeo ile Jüliet’e benzetilmesini, Romeo ve Jüliet’ten söz ederek verdi. (TV 8, Erken Baskı, 17/3/2012)

Kültür Dayatması Örneği Adanalı Romeo ve Juliet İki sevgilinin de durumları ağır... ADANA’da oturan Mustafa Damar, lisede öğrenim gören sevgilisi M. S. ile evlenmeye karar verdi. Damar, 2 gün önce M.S.’yi ailesinden istetti. M.S.’nin anne ve babası, “Kızımızın yaşı daha küçük. Lisede okuyor” diyerek evliliğe izin vermedi. Olumsuz cevap üzerine bunalıma giren Mustafa Damar, av tüfeğini alıp ağzına dayayarak ateşledi. Ağır yaralanan Damar hastaneye kaldırıldı. Sevgilisinin intihara kalkıştığını duyan M.S. de, 2 katlı evlerinin terasından atladı. Yaklaşık 7 metreden toprak zemine düşen liseli kız yaralandı. İki sevgilinin de durumlarının ağır olduğu belirtildi. EN ÜNLÜ AŞK ROMANI Romeo ve Juliet İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir oyundur. Birbirlerini deliler gibi seven Romeo ile Juliet, ailelerinin evliliklerine izin vermemesi üzerine intihar eder. (Habertürk 17 Mart 2012 Cumartesi, Neşet KARADAĞ /AHT)

Bizim Kültürümüzde «Kerem ile Aslı» vardır. Aşkları ve “ah”ları uğruna yanarak kül olan Kerem ile Aslı Şirin’in öldüğü haberini alınca külüngünü atıp başını altına tutan Ferhat ve Ferhat’ın öldüğünü öğrenince canına kıyan Şirin Mezarlarında biten güllerin bile kavuşamadığı Arzu ile Kamber ……………

Şiirimizin yeni referansları Kültür Dayatması Örneği Şiirimizin yeni referansları Gençler şiirlerini okuyor: “Gülüşüm cadılar bayramı kabağı gibi”… “ 14 Şubat pastası gibi tükendim”… (Kanal D, Disko Kralı, 23/11/2008)

…ve Kaybolan Eski Hey ağalar, hangi derde yanayım, Yitirdim Aslı’mı gören olmadı, Pervaneler gibi yandım, tutuştum, Yandım, alevimi alan olmadı! Kavak kızı yürük beyinin dengi, Şah İsmail yari, Arabüzengi, Leyla da bir zaman Mecnun’un dengi, Onlara da imdat eden olmadı! Kim görmüştür Ferhat ile Şirin’i, Hangi aşık tutar onun yerini, Attı külüngünü, verdi canını, Böyle yar yoluna ölen olmadı!

Hurşit Mah Hatun’un dizine yattı, Kamber de Arzu’nun derdine battı, Dünyada Şahsenem murada yetti, Aşık Garip gibi gülen olmadı! Kerem der: dağ başında oturdum, Derdim elli iken yüze yetirdim, Lokman hekim gibi cerrah getirdim, Şu benim derdimi bilen olmadı.

Doğru: Kulağı delik Yanlış: “Benim kulağım kesiktir her şeyden haberim olur.” (Star TV, Kaybolan Yıllar, 24/06/2006) Yanlış: “Senin devlete karşı kulağın kesiktir, bir şeyler duymuşsundur ” (Show TV, Kurtlar Vadisi, 17/10/2006)

Doğru: Aşık atmak Yanlış: “O kiminle Âşık ettiğini bilmiyor.” (Kanal D, Gümüş, 16/12/2006) Yanlış: Okan Bayülgen: O kadın benimle Âşık atacak biri mi?” (Kanal D, 21/12/2009) Yanlış: Tefeci Güllü’ye “ Sen kiminle Âşık attığını bilmiyorsun”, Kanal D, Hanımın Çiftliği, 25/2/2011)

Doğru: Hoşafın yağı kesilmek + Yağı erimek Yanlış: Nazire : “İyi haber aldı mı hoşafın yağı gibi eriyorlar.” (Kanal D, Yabancı Damat, 20/04/2007) Yanlış: Feride: “Erkekler güzel bir kadın görünce hoşafın yağı gibi seriliyorlar.” (Show TV, Canım Ailem, 28/04/2010)

Doğru: Gömlek değiştirir gibi… Yanlış: “Çorap değiştirir gibi sevgili değiştirmek” (Show, Hepsi, 18/05/2007) Dipnot: Gömlek değiştirmek, don değiştirmek, kıyafet değiştirmek…

Doğru: Altından Çapanoğlu çıkmak+ Parmağı olmak Yanlış: Komşu kadın Ferhunde için: “Her Çapanoğlu’nun altında onun parmağı var” dedi. (Kanal D, Yaprak Dökümü, 26/09/2007)

Doğru: Kadir Gecesi doğmak Yanlış: “Şansını zorlama sen ağzında gümüş kaşıkla doğmadın”(Cine 5, Cedric, 28/09/2008 Yanlış: Sunucu Murat Karayalçın’a soruyor: “Çocukluğunuz nasıl geçti? Ağzınızda altın kaşıkla mı doğdunuz?”(Flash TV, 15/03/2008 Yanlış: Senarist Meral Okay Muhteşem Yüzyıl ve Kanuni’yi anlatıyor: “Bir yanda ağzında altın kaşıkla doğan bir şehzade…” (A Haber, 11/06/2011 Yanlış: Başak Zeliha’ya «Biz senin gibi ağzımızda gümüş kaşıkla doğmadık»(Kanal D, Umutsuz Ev Kadınları, 20/05/2012 Yanlış: “Azer, «ağzımda gümüş kaşıkla doğdum, ne hallere geldim». (Star TV, Dila Hamım, 26/4/2012) Dipnot: Rahmi Koç: “Bana hep ağzında gümüş kaşıkla doğmuşsun derler” (Ayşe Arman, Hürriyet Gazetesi, 2007) , “Mevlana ağzında gümüş kaşıkla doğmuş” (Elif Şafak, Aşk, 2009)

Doğru: Sırılsıklam âşık olmak… Yanlış: Erol Günaydın çocuğa şöyle diyor: “Sen o kıza zil zurna âşık olmuşsun.” (ATV, Sinekli Bakkal, 17/01/2008) Başka bir deyim: Zil zurna sarhoş olmak…

Doğru: Kırk katır mı Kırk satır mı Yanlış: Münevver Karabulut’un katil zanlısı Cem Garipoğlu’nun avukatı açıklama yapıyor: “Durum aile açısından kırk satır mı kırk sopa mı…”. (NTV, Sabah Haberleri, 17/09/2009)

Doğru: Kuru gürültüye papuç bırakmamak Yanlış: “Ben kimseye papuç bırakmam” (FOX, Deniz Yıldızı, 19/10/2010)

Doğru: İki gönül bir olunca samanlık seyran olur. Yanlış: Asiye: “İki kişi bir olunca samanlık seyran olur.” (STAR, Küçük Kadınlar,1/1/2011)

Doğru: Annesiz öksüz, babasız yetim... Yanlış: Güllü oğluna: “Artık öksüz büyümeyeceksin, seni de yetiştirecek bir baban olacak.” (Kanal D, Hanımın Çiftliği, 18/02/2011) Yanlış: “Kıvırcık Ali öldü, türküler öksüz kaldı.” (Show, Ana Haber, 05/03/2011) Yanlış: “Ayten Alpman öldü ‘Memleketim” yetim kaldı.” (Hürriyet İnternet G. 22 Nisan 2012) Yanlış: “Adam kavga ettiği karısını öldürdü. 6 çocuk yetim kaldı.” (Fox Haber, 12.5.2012)

Doğru: Arpacı kumrusu Yanlış: Cemile kızı Aylin’e “Ne öyle Uskumru kumrusu gibi düşünüyorsun” dedi. (Öyle Bir Geçer Zaman Ki, 15/05/2012)

Doğru: Minarenin alemi… Yanlış: “İzmir Saat Kulesi’nin âlemi çalındı.” (Show Ana Haber, 18 Mayıs 2012, ayrıca 17-18 Mayıs 2012’de Türk medyasındaki birçok haber)

Doğru: Pancar gibi kızarmak Yanlış: Sultan, kendisini aldatan ve terk eden kocasına “domates kadar yüzü kızarmıyor” diyor. (Kanal D, Sultan Dizisi Tanıtım Filmi, Mayıs 2012)

Doğru: Allah analı babalı büyütsün… Yanlış: Köylü kadın, İffet doğum yapınca Cemil’e «Hayırlı olsun» dedi. (Star TV, İffet, 16/6/2012)

Medyanın Yeni Gelenekleri: Gelinlik ve uğursuzluk Gelin adayı gelinlik giyiyor, damat adayı görüyor. Bütün dizilerde gösterilen ortak tepki: Damadın gelini gelinlikle görmesi uğursuzluktur. Kanal D, Omuz Omuza, 31/7/2006, ATV, Avrupa Yakası,11/13/2006, ATV, Belalı Baldız, 27/12/2006, ATV, Hatırla Sevgili, 30/11/2007 SHOW TV, Melekler Korusun, 25/12/2009 Kanal D, Aşk-ı Memnu, 22/4/2010 Kanal D, Fatmagül’ün Suçu Ne? 17/5/2012

Geleneğin Örtülen Yüzü: Duvak Duvak Kapama Telli Duvaklı Gelin Gelin Alma Sahnesi: Duvak ve Kuşak Yüz Görümlüğü Duvak Açma

Sağdıç-Yenge ve Nedime Köylü kadın: «Bu hanım gelinin yengesidir». Sunucu: «Öyle mi, abisinin hanımı yani». (İkballe Diyar Diyar) Son zamanlarda çağdaş kentte gelinin kız arkadaşları düğünde tek tip giyinerek «nedime» olmuş oluyorlar.

Damat ve gelin hamamından bekârlığa veda partisine Bekarlığa veda partisi düzenlendi. (Kanal D, Yabancı Damat, 27/10/2006) Bekarlığa veda partisi düzenlendi. ATV, Avrupa Yakası, 2006) Ali ile Zeynep’in düğününe doğru. İkisinin de babaları “bekarlığa veda partisi” düzenlemeyi konuşuyorlar. (Kanal D, Fırtına,20/10/2007) Soru: Bekarlığa veda partisi düzenleyecek miyiz? (Kanal D, Genco, 17/11/2007) Behlül evlenmekte olan amcasına: “Bekarlığa veda partisi düzenleyelim” diyor. (Kanal D, Aşk-ı Memnu, 25/09/2008) Bekarlığa veda partisi düzenlendi. (Kanal D, Geniş Aile, 12/9/2009) Eylül ile Ali için Bekarlığa veda partisi yok mu? (STAR, Küçük Kadınlar, 6/11/2010 «Bekarlığa veda olayı yapacaktık» (Star TV, Beni Affet, 23.5.20129 Yönetmen: «Çağatay evlenirse bekarlığa veda partisi masrafları benden» (Kanal D, Yalan Dünya, 1 Nisan 2013)

Bayramsız diziler... Abla: Son on yılda aile ile bir kez beraber oldun. O da bir yılbaşı idi. (ATV, Belalı Baldız, 17/09/2005)

Ya da böylesi... Anne, bayram namazına gidecek olan oğluna “bir lokma bir şey ye, aç acına camiye gidilmez ki” diyor. (Star TV, İki Aile, 23/10/2006).

Ekonomik! Kurban Ferdi ile Maho ortak koç kurban etmeye karar verirler. (TRT 1, Avrupa Avrupa, 28.10.2012)

Bir sandık vardı da… Mustafa atölyede yaptığı sandığı Fatmagül’e göstererek: “Seni istemeye geldiğimde bu sandığı getirecektim” (Kanal D, Fatmagül’ün Suçu Ne? 28/10/2010)

Fatih’in «Muteveffa» Babası Bizans İmparatoru Konstantin Rumeli Hisarını yaptıran Fatih’e mektup yazıyor: Sizin «muteveffa» babanız...(Fetih 1453)

Tanrı’dan diledim bu kadar dilek… 1981, Öğretmen Kemal: Dilek ağacı devrime ve çağdaşlığa aykırı denilerek kesildi. (Yönetmen: Remzi Jöntürk, Başrol:Cüneyt Arkın) 2007, Büyük Buluşma: Dilek ağacı hurafe denilerek kesildi. (Yönetmen Hüdaverdi Yavuz, Başrol: Yusuf Sezgin) Köye gelen genç imamın dilek ağacı ile mücadelesi(Kanal 7, Dilek Ağacı, 6.8.2012) 2012, Türkiye’de yılbaşında “Noel Ağacı Süsleme Geleneği” hızla yayılıyor. (Basın’dan)

Portakal Çiçeği «Karnaval»ı Adana Valisinin açılışını yaptığı karnavalda gençler, Zombi ve Kırmızı Başlıklı Kız kostümleriyle kortejde yerlerini aldı. (Basın 14 Nisan 2013)

Kültür Dayatması Örneği Geleneksel Şölen, Şenlik ve Bayramlar Zümrüdü Anka Boz Atlı Hızır Peri Kızları Kerem ile Aslı veya Ferhat ile Şirin... Allı Turnam Bizim Ele Varırsan... Nardaniye Hanım veya Küllü Fatma Al Karısı Koncolos Cin Cadı Dev Tepegöz ……..

Çağdaş Kent Kurgusunun Kovgunu: Çelik-Çomak

Yaşasın Beyzbol veya Petanque! Kültür Dayatması Örneği Yaşasın Beyzbol veya Petanque!

Ferhat ile Şirin’in ıssızlığı

Jüliet’in Verona’daki Evi

Ani Hıdrellez Kapısı

Tahılla taşın öyküsü

Seteni değirmen sanmak…

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. Ahmet ŞANAL Türkçe Öğretmeni / Proje Koordinatörü İl Milli Eğitim Strateji Geliştirme Hizmetleri Bölümü "Fidanlar Çınarların İzinde..." Projesi 2013-2014