İLAVE İMAR PLANI, REVİZYON İMAR PLANI VE PLAN DEĞİŞİKLİKLERİ Hazırlayan: Ceren ÇEVİKKOL PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

Çalışma Kapsamında Yararlanılan Kaynaklar: Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik Buca Belediyesi Plan ve Proje Müdürlüğü Arşivi Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi Pln 4402 Şehir Planlama Projesi bağlamında; “Buca’ da İmar Planlarına İlişkin Yapılan Müdahalelerin İncelenmesi” konulu bitirme ödevi çalışmam PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Ülkemizde, özellikle 1960‟lı yıllardan sonra sosyal ve ekonomik yapıda yaşanan hızlı değişim ve dönüşüm ile beraber hızla artan nüfus ve göç hareketi, kentlerimizde de önceden tahmin edilmesi mümkün olamayacak önemli gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Uzun erimli ve statik bir yaklaşımla hazırlanan kent planları da bu hızlı değişim ve dönüşüm süreci içerisinde kente yön verebilme noktasında başarısız olmuştur. Zaman içerisinde bu çalışmalar, ülkemizdeki yapısal değişime cevap verebilmek için, kente yön vermek yerine değişimi yakalama çabalarına dönüşmüş kentsel mekânda değişim ve dönüşümü yakalamanın ve yönetmenin en etkili aracı olarak da “imar planı değişikliği” kavramı yasalarımızda kendine yer bulmuştur. GİRİŞ 1 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 3194 sayılı İmar Kanunu ile (kanunun 4. maddesinde ifade edilen istisnalar dışında) belediye ve mücavir alanlar içerisinde imar planı değişikliklerinin yapımı ve onanmasına ilişkin yetki ve sorumluluklar belediyelere, dışında ise valiliklere verilmiştir. Bu yetki devri sonrasında, imar planı değişikliklerinin sıkça kullanıldığı, Bakanlığın plan değişikliği yapmaya yetkili olduğu döneme göre (6785 sayılı kanuna göre) önemli artışlar gösterdiği görülmektedir.   Planlama sırasında elde olmayan nedenlerle yapılan yanlışlar, artan kamusal ihtiyaçlar, plan yapımı sırasında tahmin edilemeyen doğal felaketler, ani nüfus artışı, değişen sosyal-ekonomik ve demografik yapı ve benzeri nedenlerle planın değiştirilmesi gerekebilir. Bu noktada; Revizyon Plan, İlave Plan ve Plan Değişiklikleri gibi planların yapımı sonrasında plana ilişkin düzenlemeler ortaya çıkmaktadır. GİRİŞ 2 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Kentsel ve çevresel alanlarda; uygulama aşamasına geçilmiş yürürlükte bir imar plânı bulunması, ancak bu plânın değişen koşullarda uygulamayı yönlendirmede yetersiz kaldığının belirlenmesi sonucunda, aksayan konularda ve topluca düzeltilmesinin gerekli görüldüğü durumlarda, yürürlükteki plânın temel ilke kararları değiştirilmeden bu plân üzerinde uygulamaya dönük ayrıntılarda getirilen gerekli bir dizi düzeltme ve yenileme yapılarak, yürürlükteki plânın yenilenmesi (revize edilmesi)dir. Uygulamadaki öncelikler nedeniyle kısa sürede elde edilmesi amaçlanan plân revizyonu için araştırma ve plânlama sürecinin tümüyle yenilenmesi gerekmeyip, ancak fiziksel mekanda plân sonrası ortaya çıkan değişikliklerden kaynaklanan ve revizyon gerekçesi olan aksaklık ve sorunların araştırılması ve toplu değerlendirmenin yenilenmesi ile yetinilir. Revizyon her plan türü için geçerlidir. Çevre düzeni planlarında dahi her ölçekte plan revizyonu yapılabilir. Revizyon İmar Planı 3 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Uygulama aşamasına geçilmiş yürürlükte bir imar plânı bulunan, ancak bu plânla karar getirilmemiş yakın ya da uzak çevredeki alanlarda, değişen koşullar nedeniyle arazi kullanma kararları üretilmesi gerekli görülen hallerde, bu alanlarda düzenlenen ve mevcut plânla bütünleşen ya da ilişkilendirilen sınırlı ve dar kapsamlı plândır. İlave plân için araştırma ve plânlama sürecinin tümüyle yenilenmesi gerekmeyip, ancak fiziksel mekanda plân sonrası ortaya çıkan değişikliklerden kaynaklanan ve gelişmeye açılan yeni alanlarda üretilen ek plân kararlarının yönlendiren kısıtlı bir dizi araştırma ve yenilenen toplu değerlendirme ile yetinilir. İlave plan genellikle bir ya da birkaç parselin plana dahil edilme yöntemi olarak kullanılmakta olsa da, ilave imar planı aslen plan yapımı ile ilgili merkezi ya da yerel kurum tarafından saptanan ve gereksinim halinde ortaya çıkan bir işlem olmalıdır. İlave İmar Planı 4 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Revizyon İmar Planı; mevcut planın tümünün veya bir kısmının yeniden düzenlenmesidir. Revizyon İmar Planı yapımı esnasında plan yapım tekniklerine uyulur. Revizyon İmar Planında; revizyon gerekçesi olan aksaklık ve sorunların araştırılması ve toplu değerlendirmenin yenilenmesi ile yetinilir. İlave İmar Planı; mevcut plan ile uyum sağlayacak biçimde, mevcut plan sınırına bitişik olacak şekilde hazırlanmasıdır. İlave İmar Planı; gelişme alanları bakımından ek bir plandır. İlave İmar Planında; gelişmeye açılan yeni alanlarda üretilen ek plân kararlarının yönlendiren kısıtlı bir dizi araştırma ve yenilenen toplu değerlendirme ile yetinilir. Karşılaştırma 5 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 İmar planı değişiklerinin tanımı, amacı, nasıl uygulanması gerektiği ve hazırlanırken hangi esaslara dikkat edilmesi gerektiği 1985 tarihinde yürürlüğe giren İmar Kanunu‟nun ardından çıkartılan ve 2001 tarihinde değiştirilen Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelikte belirtilmiştir. Yönetmeliğin 3. maddesinde imar planı değişiklikleri; “Plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, teknik ve sosyal donatı dengesini bozmayacak nitelikte, bilimsel, nesnel ve teknik gerekçelere dayanan, kamu yaranının zorunlu kılması halinde yapılan plan düzenlemeleridir” şeklinde tanımlanmaktadır. Plan Değişikliği 6 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Plan değişikliğinin söz konusu olması için; plan ana kararlarına uygunluk plan kararlarının sürekliliği planın sosyal-teknik donatı dengesinin sağlanması kamu yararının zorunlu kılması bilimsel, nesnel ve teknik gerekçelere dayalı olmalıdır. Yönetmeliğe göre 7 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin (Değişik:02.09.1999) (Değişik: 17/3/2001) 3. Bölümünde bulunan, İmar Planı Değişikliklerinde Uyulması Gereken Esaslar başlıklı imar planı değişiklikleri; sosyal ve teknik alt yapıya ilişkin değişiklikler, (27. madde) nüfus yoğunluğunu etkileyen değişiklikler, (28. madde) yolların genişletilmesi, daraltılması ve güzergahının değiştirilmesine dair değişiklikler (29. madde) bir alanın kullanım şeklinin değiştirilmesi yönünde yapılan değişiklikler (30. madde) İmar Planı Değişikliklerinin Tipleri 8 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Türkiye sosyal ve politik dalgalanmaların sıklıkla yaşandığı, büyük kentlere göç eğiliminin fazla olduğu ve bu durumlar karşısında alternatif çözümler bulmakta zorluk yaşayan bir ülkedir. Bu durumda yirmi yıllık bir planın öngörülerinin birebir veya öngörülene yakın bir şekilde hayata geçmesi pek mümkün olmamaktadır. Türkiye’de bu nedenle imar planları ortalama 5-10 yıllık sürelerde revizyona uğramaktadır ve her yıl oldukça plan değişikliği teklifi kabulü söz konusu olmaktadır. Planların statik olması, hazırlık ve uygulama aşamasındaki yetersizlikler, arazi sahiplerinin ve ya kamu kurumlarının şahsi talepleri ve kentsel rant, planlamaya katılımın yetersiz olması, belediyelerin teknik eleman eksikliği gibi nedenler imar planlarının bu denli yıpranmasının başlıca nedenleridir.   Plan Değişikliklerinin Nedenleri 9 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Türkiye planlama pratiğinde imar planı değişiklikleri, birçok konuda olduğu gibi amacına hizmet eden bir araç olmaktan çıkmış, planı, olması gerektiği gibi kamu yararı ilkesiyle yönlendirici değil, kişi yararını ön plana çıkarıcı bir araç haline gelmiştir.   Yürürlükten kaldırılan 6785 Sayılı Yasa, imar planı değişikliklerinin, oldukça zor ve uzun bir süreç ardından merkezi yönetimce onaylanacağını hükme bağlamıştır. Fakat, 1985 tarihli 3194 sayılı İmar Kanunu‟nun yürürlüğe girmesinden sonra imar planı yapımı, değiştirilmesi, onaylanması ve uygulanması büyük ölçüde yerel yönetimlere devredilmiş ve plan değişikliği taleplerinde ve kabulünde 1985 öncesine nazaran büyük artışlar olmuştur. Bu dönemde (1985 sonrası dönemde), imar planları çoğu zaman kısa vadeli çıkarlar uğruna gerek politikacılar, gerekse mülk sahipleri tarafından sıklıkla imar planı değişikliği yapılmak suretiyle istismar edilmiştir. Plan Değişikliklerinin Sonuçları 10 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Bugün, kentsel ranttan pay almak isteyen çıkar ve baskı gruplarının etkisiyle yapılan yanlış ve eksik uygulamalar imar planı değişikliklerinin yolsuz ve usulsüz uygulamayla eş anlamlı kabul edilmesine, değişiklere korkuyla yaklaşılmasına neden olmaktadır. Yapılan uygulamalar, şehirlerimizin aldığı görünüm, trafikte içinden çıkılmaz kargaşa, durmadan artan yapı yükseklikleri ve yoğunlukları bu yaygın kanıyı doğrular niteliktedir.   Hazırlanan imar planı değişiklikleri genel olarak kamu yararı yerine daha çok kişisel yararları ön plana çıkaran ve rant getirisi yaratan değişiklikler olarak karşımıza çıkmaktadır ve bu durum da planların bütünlüğünü bozmakta, mevcut ve planlanan kentsel sosyal ve teknik altyapı sistemlerine yeni yükler getirmektedir. Plan Değişikliklerinin Sonuçları 11 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Neticede, planlama sistematiğimiz içerisinde imar plan değişiklikleri ile imar planlarında ortaya çıkan aksaklıkların ve eksikliklerin giderilmesi, imar planlarının uygulanabilirliklerinin arttırılması ve planların yeni gelişme ve ihtiyaçlara cevap verir hale getirilmesi noktalarında ortaya çıkan zorunlu ve kamu yararına dönük talepleri karşılaması beklenirken, uygulandığı şekli ile daha çok planların etkinliğini azaltan, yozlaştıran ve bütünlüğünü bozan, kişisel çıkarları ön plana çıkaran bir araç olarak kullanılmaktadır.    Plan Değişikliklerinin Sonuçları 12 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Ülkemizde plan değişikliği yapımı giderek bireysel isteklerin bir uygulama aracı haline gelmiştir. Özellikle kentlerin heterojen ve dinamik yapısı imar planlarının çoğu zaman kamu yararı anlayışı ile değişime tabi tutulmasını kaçınılmaz kılmaktadır, bununla beraber ülkenin beklenmedik sektörel gelişme adımları karşısında alternatif üretemeyen imar planı anlayışı nedeniyle giderek planlarda revizyon, plan değişikliği ve ilave imar planı yapım süreçleri oluşmaktadır. Tüm bu kaos ortamı planlamayı içinden çıkılmaz bir hale sokmaktadır. Bu nedenle; İmar Mevzuatında ve plan yapımında bir takım düzenlemelerin yapılması uygun bulunmaktadır. Hangi tür zorunluluk durumların imar planı değişikliklerinin yapılması gerekmektedir, Parçacıl plan değişikliği yerine daha bütüncül değişiklik yaklaşımlarının sağlanması için plan değişikliklerinin onaylandıktan sonra hemen uygulanmaması, Belediyelerde teknik eleman (özellikle şehir plancısı) zorunluluğunun bulundurulması   Öneriler 13 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 İmar komisyonunda yer alacak kişilerin yeterli düzey de bilgi donanımına sahip olan teknik elemanlardan oluşması Planların düzenli kentleşme öngörüsüne sahip olması ve yörelerin imar rantına maruz kalmayacak şekilde düzenlenmesi Yerel yönetimin kabul ettiği ve merkezi yönetime sunduğu plan değişikliklerinin aynı zamanda bir denetleme mekanizması tarafından incelenmesi ve bu sayede rantın ve kişisel faydanın önüne geçilmesi Plan yapım öncesinde yeterli derece de analiz, sentez,ve sayısal yöntem çalışmalarının yapılması, planların güncel halihazırlar üzerinde ve kadastral durum göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir Plan kararlarının daha uygulanabilir olması Kentin projeksiyon nüfusuna göre ihtiyaçların belirlenmesi Plan sürecinde halkın ve diğer aktörlerin etkin katılımı Ani sektörel gelişmelere ayak uydurabilecek alternatif çözüm önerilerinin bulunması Bu gibi düzenlemelerle planların daha esnek, ihtiyaca cevap verebilen, aktif bir katılımın ürünü ve nesnel olması ile yapılacak plan değişikliklerinde önemli derecede bir düşüş olacaktır.   Öneriler 14 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011   İlave İmar Planı Örneği 15 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 1/5000 ölçekli revizyon imar planı örneğinde amaç; gecekondu dönüşüm sınırı içerisinde ulaşım ve sosyal donatı alanlarının formlarının düzenlenmesi, sürdürülebilir nitelikli kentsel alanların oluşturulmasıdır. Revizyon İmar Planı Örneği 16 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 1/1000 ölçekli Revizyon İmar Planı örneğinde amaç; planlama alanında parçacıl yaklaşımlarla hazırlanan imar planlarının bütünleştirerek, kentsel donatı standartlarına uyacak şekilde yeniden düzenlenmesidir. Revizyon İmar Planı Örneği 17 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 1/5000 ölçekli revizyon imar planı örneğinin amacı;  değişen sit kararlarının ve kullanım kararı değişikliklerinin çevre düzeni planı kararları dikkate alınarak plana işlenmesidir. Uygulama İmar Planında plan kararlarından farklı bir planlama kararı getirilmemiştir, uygulama imar planı kararları ve kullanımları ile örtüşen teknik çizim ve normlara uygun olarak 1/5000 nazım imar planı revizyonu hazırlanmıştır. Revizyon İmar Planı Örneği 18 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Yürürlükteki İmar Planı İmar Planı Değişikliği   Plan Değişikliği Örneği Plan değişikliği örneğinde; yürürlükte yeşil alan kullanımında bulunan alanın karakol ve trafo kullanımları için dönüştürüldüğü görülmektedir.   19 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011

PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011 Yürürlükteki İmar Planı İmar Planı Değişikliği   Plan Değişikliği Örneği Plan değişikliği örneğinde; yürürlükte 6 metrelik genişlikte bulunan yaya yolunun genişliğinin 8 metreye çıkartıldığı görülmektedir.   20 PLN 4444 Mesleki Uygulama Esasları - 2011