ATIK KAHVE TELVELERİNDEN DOĞAL GÜNEŞ KORUYUCU LOSYON HAZIRLANMASI Enes ŞAHİN, Mehmet PARMAKSIZ PROJE DANIŞMANI: Özen IŞIK İSTANBUL ÜSKÜDAR LİSESİ GİRİŞ Bizim çalışmamızda; diğer çalışmalardan ayrılan birinci yön, özütleme işleminde çalkalama yönteminin uygulanması, ikinci yön ise atık olarak değerlendirilebilen kahve telvesinden mevcut olan yağların özütlenerek doğal güneş koruyucu losyon hazırlanmasında kullanılmasıdır. PROJENİN AMACI: Yağlı içeriği olan bitkisel atık maddelerden uygun çözücülerle çalkalama yapılarak özütleme işlemi sonucunda elde edilen yağlardan kozmetik alanda yararlanılması. PROJENİN ADI: Atık kahve telvelerinden doğal güneş koruyucu losyon hazırlanması. Proje çalışmamızın konusu; Türk kahvesi telvesinin kloroform ile çalkalama yapılarak özütleme işlemi sonucunda elde edilen yağlardan doğal güneş koruyucu losyon hazırlanmasıdır. DENEYSEL Kahve yağı özütlerinin elde edilmesi Evde içtiğimiz ve ticari olarak satılan paketlenmiş ürün olan kahvelerden elde edilen telvelerle ve kahve makinelerinin filtrelerinden alınan kahve telveleri 80-90 °C sıcaklıkta yaklaşık olarak 4 saat fırında kurutulmuştur. 100 gram kahve telvesi 300 mL kloroform içerisine konularak hazırlanan karışıma, 3 saat çalkalama işlemi yapılmıştır. Çalkalama sonrasında karışım süzgeç kağıdı kullanılarak süzülerek karışım telvelerden ayrılmış oldu. Çözücü-yağ içeren karışımı dereceli silindire konularak yüzeyde oluşan yağ tabakası pipet yardımı ile ayrıldı. Alınan yağ özütlerinden iyi uzaklaştırılmadan kalan çözücünün giderilmesi için su banyosunda buharlaştırılarak uzaklaştırma işlemi sonunda losyon hazırlayacağımız yağ özütü elde edilmiştir. Kahve özütlerinin elde edilmesi Kurutulmuş kahve telvelerinden 10 gram alınarak 50 mL su içerisinde 5 dakika kaynatılma sonunda karışım adi süzgeç kağıdı kullanılarak süzülür. Elde edilen kahve özütü losyon hazırlanmasında saf su yerine kullanılmıştır. Doğal güneş koruyucu losyon hazırlanması Kahve özütü ve gliserin bileşenleri bir beherde karıştırılır. Bileşenler ve kahve yağı farklı kaplarda 80 °C’ye kadar ısıtılarak aynı sıcaklıkta birbirine eklenerek, karışım 40 °C’ye kadar soğutulur. Talk pudra ve çinko oksit eklenerek, oda sıcaklığına gelene kadar el mikseri ile karıştırılması sonucunda doğal güneş koruyucu losyon oluşturulur. TARTIŞMA -SONUÇ Yağ özütlenmesi işlemlerinde yaygın olarak kullanılan soxhlet özütleme cihazı kullanılmadan basit çalkalama yöntemi uygulanarak atık olarak değerlendirilebilecek kahve telvesi içinde mevcut olan yağların özütlenmesi gerçekleştirilmiştir. Yağ özütlenmesi işlemlerinde çalkalama yöntemi kolay olması yanında ısıtma işlemlerinden kaynaklanabilecek olası riskler açısından tercih edilebilir. Bu çalışmanın sonuçlarının yağ alanında gerçekleştirilecek ileri düzey çalışmalara temel oluşturabileceğini ve çalkalama yöntemi gibi basit ve diğer çözücülere göre yanıcı özelliği bulunmayan kloroformun da kullanılabileceğini önerebiliriz. Çözücü seçiminde, yanıcı olmaması, kahve telveleri ile homojen olarak karışması ve çökelmeye engel olması nedeniyle kloroform tercih edilerek daha iyi verimle yağ özütlenmesinde kullanılabilirliği önceki çalışmamızda görülmüştür. Atık kahve telvelerinden elde edilen yağların, yağ asit değerinin düşük ve yağın kalitesinin iyi olması nedeniyle losyon yapımında kullanılabilirliği gerçekleştirilmiştir. Hazırladığımız doğal güneş koruyucu losyonun koruma faktörü analizi yaptırılıp verilen analiz raporunun sonucuna göre 10 SPF düzeyinde olduğu, insanlar için tehlike oluşturan ultraviyole ışınlara karşı güneş koruyucu losyonun kullanılabilirliği saptanmıştır. Abalı Y., Gümüş R., Vatansever S., Ersöz N., “Türk Kahvesi Telvesinden Biyodizel Üretimi”, V.Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu 2009 - Diyarbakır, Celal Bayar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, MANİSA. AYDIN Ç., ÖZEL F., Pars Eğitim ve Danışmanlık Gıda Analizleri. Web. http://firatozel.files.wordpress.com/2011/11/gc4b1da-analizleri.pdf Işık Ö.,Erbaş S.,Tel B., "Kahve Telvelerimizi Atmayalım" Proje Çalışması, İstanbul, 2013. Krem Formülleri Üzerine. Web. <http://www.aktuelkimya.com/2013/06/krem.html> Losyon Formülü. Web. <http://www.personalformulator.com/formulations/friendly/handcream.htm> Pınar, M., Kozmetiğin Vazgeçilmezi: Kremler-1, Açık Bilim Aylık Çevrimiçi Bilim Dergisi, Ekim 2012. Web. <http://www.acikbilim.com/2012/10/dosyalar/kadinlarin-vazgecilmezi-kremler-1.html> Pınar, M., Kozmetiğin Vazgeçilmezi: Kremler-2, Açık Bilim Aylık Çevrimiçi Bilim Dergisi, Kasım 2012. Web. <http://www.acikbilim.com/2012/11/dosyalar/kozmetigin-vazgecilmezi-kremler-2.html> KAYNAKLAR