Bilgisayar Ekranları Monitors Fon müziği

Değerlendirme Bu eğitimden önce ekran kartları ve bilgisayar grafiği konularını ele aldığımız bölümü incelemenizi tavsiye ederiz Bilgisayarlar için yaygın olarak kullanılan üç tip ekran vardır CRT Monitör LCD Projektör Bunun dışında PC’ler TV ve daha farklı görüntü sistemlerine de çeşitli şekillerde bağlanabilirler; ancak bu ekranlar eğitimin kapsamında değildirler Bu eğitimden önce ekran kartları ve bilgisayar grafiği konularını ele aldığımız bölümü incelemenizi tavsiye ederiz. Çünkü bilgisayar grafiği konusundaki bir çok kavramın temelini bir önceki bölümümüzde bulacaksınız. CRT monitör, LCD ve projektör, bilgisayarlar için yaygın olarak kullanılan üç tip erkan türüdür. Elbette PC’ler TV ve daha farklı görüntü sistemlerine de çeşitli şekillerde bağlanabilirler. Ancak bu eğitim kapsamında bunları sadece özet olarak göreceğiz.

Genel Bakış Bu bölümde aşağıdaki konuları ele alacağız; CRT ve LCD monitörlerin bileşenleri ve çalışma prensipleri Monitörlerin ortak özellikleri Arıza tespiti ve sorun giderme ipuçları Projektörler Diğer ekran alternatifleri Bu bölümde aşağıdaki konuları öğreneceğiz… CRT ve LCD monitörlerin bileşenleri ve çalışma prensipleri… Monitörlerin ortak özellikleri… Arıza tespiti ve sorun giderme ipuçları… Projektörler ve diğer ekran alternatifleri.

CRT Monitör CRT, katot ışınlı tüp monitörleri ifade eder Vakum tüpünü andıran bir yapısı vardır Arka kısımda 3 elektron tabancası içeren ince bir silindir vardır Kırmızı, yeşil ve mavi Bu silindir (yoke) elektron tabancalarının vuruş noktalarını yöneten elektromıknatıslardan oluşur Görüntünün olduğu geniş ön kısım ise bir fosfor tabakasıdır CRT, katot ışınlı tüp monitör demektir ve fiziksel yapısı da bir vakum tüpünü andırır. Bu tüpün arka kısımda 3 elektron tabancası içeren ince bir silindir vardır. Bu silindirin içinde kırmızı, yeşil ve mavi renkte elektron tabancaları bulunur. Yoke adındaki bu silindir, elektron tabancalarının vuruş noktalarını yöneten elektromıknatıslardan oluşur. Tüpün daha şişman ve geniş olan diğer tarafı görüntü ekranıdır. Bu kısım ise bir fosfor tabakasından ibarettir.

CRT Monitör Nasıl Çalışır? Elektron tabancasından gönderilen elektronlar ön yüzeydeki fosfor tabakasına çarparak ışık üretirler Bu ışık belirli bir süre devam eder ve aydınlık kalır Bu süreklilik olarak ifade edilir ve görüntüyü algılamamızı sağlar Çok süreklilik olduğunda resim lekeli olur Çok az süreklilik olduğunda resim titreşimli görünür Işın ve sürekliliğin senkronu kararlı bir görüntünün oluşmasını sağlar Yoke adı verilen manyetik alan, tabancaları hedeflerine yönlendirir Bir veya daha fazla elektron tabancasına güç verildiğinde elektron demeti ön yüzeydeki fosfor tabaksına doğru çarpar. Elektron demetinin çarpmasıyla fosfor, enerji açığa çıkarır ve ışık üretir. Bu insan gözü ve beynin kaydı algılaması açısından çok hızlı gelişir. Ancak elektron demeti tarafından vurulan fosforlar, bir süre parıldamaya devam eder. Görüntü bu şekilde gözle görülebilir olur. Bu özellik süreklilik olarak ifade edilir. Çok süreklilik olduğunda resim lekeli olur; çok az süreklilik olduğunda resim titreşimli görünür. Işın ve sürekliliğin mükemmel bir kombinasyonu kararlı bir görüntünün oluşmasını sağlar. Az önce de bahsettiğimiz yoke adı verilen manyetik alan ise, bu esnada tabancaları hedeflerine yönlendirir.

Elektron Tabancasının Hareketleri Elektron tabancası, ekran boyunca bir seri dikey tarama yaparak fosfor tabakasında görüntü oluşturur Bir nevi ekranı boyayan bu taramalar ekran sol üst köşesinden başlar ve ekran boyunca ilerleyerek sağ alt köşeye kadar ulaşır Ardından elektron tabancaları geri döner ve sonraki taramaya hazır olana kadar ekran boyunca olan yollarını tekrarlarlar Bu taramalar ızgara çizgileri (raster lines) olarak adlandırılır CRT monitör, grafik verisini elektron tabancalarının ekran boyunca bir seri dikey tarama yapmasıyla, fosfor tabakasının uygun alanlarına enerji vererek görüntüler. Tabancalar bir nevi ekranı boyar. Taramalar ekranın sol üst köşesinden başlar ve ekran boyunca ilerleyerek sağ alt köşeye ulaşır. Ekran sadece bir yönde boyanır. Ardından elektron tabancaları geri döner ve sonraki taramaya hazır olana kadar ekran boyunca olan yollarını tekrarlarlar. Bu taramalar “raster lines” veya ızgara çizgileri olarak adlandırılır.

CRT Yenileme Oranı Elektron demetinin ekranın bir kenarından diğer kenarına kadar gidip geri gelmesinde geçen süre, yatay yenileme oranı (HRR) olarak adlandırılır Tüm ekranın taranıp elektron demetinin tekrar başlangıç noktasına dönmesine kadar geçen süre ise düşey yenileme oranı (VRR) olarak bilinir Ekran kartları monitörü belirli bir VRR’de tetikler, ardından monitör buna göre HRR’yi belirler Bilgisayardan ayarladığınız “refresh rate” yeni yenileme oranı değeri, VRR değeridir Elektron demetinin ekranın bir kenarından diğer kenarına kadar gidip geri gelmesinde geçen süre, yatay yenileme oranı olarak adlandırılır. Tüm ekranın taranıp elektron demetinin tekrar başlangıç noktasına dönmesine kadar geçen süre ise düşey yenileme oranı olarak bilinir. Monitör yatay veya dikey tazeleme oranına karar vermez. Ekran kartı belirli bir dikey tazeleme oranında monitörü tetikler ve ardından monitör karşılık gelen yatay tazeleme oranını ayarlar. Yani bilgisayardan ayarladığınız “refresh rate” yeni yenileme oranı değeri, düşey yenileme oranı değeridir.

İdeal Yenileme Oranı Yenileme oranı, hem monitörün, hem de göz sağlığınızın bozulmasına sebep olabilecek kritik bir ayardır Eğer VRR çok düşük ayarlanmışsa, ekranda titreme görünür Eğer çok yüksek ayarlanmışsa, bozulmuş bir görüntü sergilenir ve monitör arıza yapabilir Bir çok CRT monitör birden fazla yenileme frekansını destekler Multisync 1280 x 1024 - 85 Hz 800 x 600 - 60 Hz CRT bir monitörde göz sağlığı için en ideal yenileme hızı 85 Hz veya üzeridir Yenileme oranı, hem monitörün, hem de göz sağlığınızın bozulmasına sebep olabilecek kritik bir ayardır. Eğer ekran kartı çok düşük bir dikey tazeleme oranını tetiklemek için ayarlanmışsa, monitör fark edilebilir oranda bir titreşim oluşturur. Bu da kullanıcıların gözlerinin yorulmasına ve başlarının ağrımasına neden olur. Bununla birlikte monitörü çok yüksek bir dikey tazeleme oranı ile tetiklemek de, ekran görüntüsünün bozulmasına neden olur, monitörün devrelerine zarar verir ve sonunda da onu bozar. Monitörlerin bir numaralı düşmanı uygunsuz dikey tazeleme oranı ayarlarıdır. CRT monitörler kullanan bir işyerinin rahatsız çalışanlarla dolu olmasının bir numaralı nedeni, dikey tazeleme oranının çok düşüğe ayarlanmış olmasıdır. Bir çok CRT monitör birden fazla yenileme frekansını destekler. CRT bir monitörde göz sağlığı için en ideal yenileme hızı 85 Hz veya üzeridir.

Fosforlar CRT ekranın ön tabakasını oluşturan fosforlar, ışığa duyarlı noktalardır ve monitörün ön tarafına boydan boya eşit miktarda dağıtılmıştır Elektronlar fırlatıldığında kırmızı, yeşil veya mavi renk saçarlar Her elektron tabancası farklı fazlarda tetiklenerek kendi rengindeki fosforun aydınlanmasını sağlar Bir kırmızı, yeşil, mavi fosfor grubuna triad denir CRT erkanın ön tabakasını oluşturan fosforlar, ışığa duyarlı noktalardır. Monitörün ön tarafına boydan boya eşit miktarda dağıtılmış olan bu fosforlar, kırmızı, yeşil veya mavi renkte parıldarlar. Her elektron tabancası farklı fazlarda tetiklenerek, sadece kendi rengindeki fosforun aydınlanmasını sağlar. Bir kırmızı, yeşil ve mavi fosfor grubuna triad denir.

Gölgeleme Maskesi ve Piksel Gölgeleme maskesi uygun elektron tabancasının sadece uygun fosforu parlatmasını sağlayan bir katmandır Taşmaları engelleyen bir filtre gibi düşünülebilir Örneğin kırmızı elektron tabancasından gelen bir elektron ışınının komşu mavi ve yeşil noktaları aydınlatmasını önler Fosforlar, elektron tabancaları tarafından ekran boyunca hızlı bir şekilde açılır ve kapanırlar Bu sırada açılıp kapanan fosfor grupları piksellere karşılık gelir CRT in için bir piksel, tabanca grubu açıldığında fosfor bölgesinin bir anlık aydınlanmasıdır Gölgeleme maskesi uygun elektron tabancasının sadece uygun fosforu parlatmasını sağlayan bir katmandır. Taşmaları engelleyen bir filtre gibi düşünülebilir. Örneğin bir kırmızı elektron ışınının komşu mavi ve yeşil noktalardan sızmasını ve aydınlanmasını önler. Fosforlar boyunca tarama yapan elektron tabancaları, bu hareketleri sırasında hızlı bir şekilde açılır ve kapanırlar. Bu sırada açılıp kapanan fosfor grupları piksellere karşılık gelir. CRT in için bir piksel, tabanca grubu açıldığında fosfor bölgesinin bir anlık aydınlanmasıdır. Piksellerin boyutu tabanca grubunun açılıp kapanma sayısı ve gezilen satırların sayısına bağlı olarak değişebilir.

Çözünürlük Monitör çözünürlüğü yatay ve dikey piksel sayılarının çarpımı olarak ifade edilir 640 x 480 - 800 x 600 - 1024 x 768 - 1280 x 1024 - 1600 x 1200 Bu çözünürlükler “aspect ratio” denilen bir orantıya sahiptir En - boy oranıdır… 4:3 - 16:9 - 16:10 Bir CRT monitör için maksimum olası çözünürlük, bir pikselin ne kadar küçük olabileceğine bağlıdır Minimum piksel boyutu, teorik olarak kırmızı, yeşil ve maviden oluşan üçlü fosfor grubu olabilir Monitör çözünürlüğü yatay ve dikey piksel sayılarının çarpımı olarak ifade edilir. 800 x 600 veya 1024 x 768 yatay ve dikey piksel sayılarıdır. Bu çözünürlükler “aspect ratio” denilen bir en / boy orantısına sahiptir. Bu orantılar da yaygın olarak 4’e 3, 16’ya 9, 16’a 10 şeklinde gösterilirler. 4:3 televizyon yayınlarında kullanılan standart çözünürlüktür. 16:9 ve 16:10 gibi çözünürlükler ise widescreen olarak bilinen geniş ekranları ifade eder. Bir CRT monitör için maksimum olası çözünürlük, bir pikselin ne kadar küçük olabileceğine bağlıdır. Minimum piksel boyutu, teorik olarak kırmızı, yeşil ve maviden oluşan üçlü fosfor grubu olabilir. Ancak diğer teknik sınırlamalar minimum pikselin bundan daha büyük olması sonucunu doğurur.

Nokta Uzaklığı / Dot Pitch Bir monitörün çözünürlüğü, monitörün verebileceği maksimum detay miktarını gösterir Nokta uzaklığı bu çözünürlüğü eninde sonunda sınırlar Nokta uzaklığı aynı rengin fosfor noktaları arasındaki köşegen mesafeyi tanımlar ve milimetre (mm) cinsinden ölçülür Nokta uzaklığı küçüldükçe ekrana daha fazla noktacık sığar ve daha net şekiller elde edilebilir 0.39 mm ile 0.18 mm arasında değişir Bir monitörün çözünürlüğü, monitörün verebileceği maksimum detay miktarı ile tanımlanır. Ancak monitörün nokta uzaklığı bu çözünürlüğü eninde sonunda sınırlar. Nokta uzaklığı aynı rengin fosfor noktaları arasındaki köşegen mesafeyi tanımlar ve milimetre cinsinden ölçülür. En az nokta aralığı ekran üzerinde daha fazla nokta anlamına geldiğinden bu genellikle daha net ve daha belirgin görüntü oluşturur. Yani nokta uzaklığı küçüldükçe ekrana daha fazla noktacık sığar ve daha net şekiller elde edilebilir. Nokta aralığı, monitörün en büyük çalışma çözünürlüğünü belirlemek amacıyla monitörün destekleyebileceği maksimum satır sayısı ile bütünleşik çalışır. 15“ bir monitör üzerine 0.31 mm nokta aralığı ile 1600x1200 boyutunda bir görüntü yerleştirmek mümkün olabilir. Fakat bu okunaklı ve mantıklı olmayacaktır. Nokta aralığı en fazla 0.39 mm ve en az 0.18 mm aralığında olabilir. Bir çok 17" monitör üzerinde 0.28 mm nokta aralığı kullanılır.

Bant Genişliği Bant genişliği, bir elektron tabancasının saniyede kaç defa açılıp kapanabileceğini ifade eder ve MHz ile ölçülür VRR, bant genişliği ve çözünürlük tarafından belirlenir Maksimum VRR = Bant Genişliği / Sayfa Başına Düşen Piksel Örneğin, kaliteli 17” bir monitör 100 MHz bant genişliğine sahiptir 1024x768 çözünürlükte maksimum yenileme oranı 127 Hz olacaktır 100.000.000 / 1024 x 768 = 127 Hz Bant genişliği elektron tabancasının bir sonraki piksele geçme süresini belirler Çözünürlüğü arttırdığınızda desteklenen maksimum yenileme oranının düşmesinin nedeni budur Bant genişliği, elektron tabancasının saniyede maksimum kaç kez açılıp kapanabileceğini belirler. Bant genişliği megahertz olarak ölçülür. Başka bir ifade ile bant genişliği bize monitörün bir görüntüyü ekran üzerine ne kadar hızlı koyabileceğini söyler. Yatay görüntü genişliği, bant genişliği ve çözünürlük tarafından belirlenir. Kaliteli 17” bir monitör 100 MHz bant genişliğine sahiptir. Buna göre 1024x768 çözünürlükte maksimum yenileme oranı 127 Hz olacaktır. Bant genişliği elektron tabancasının bir sonraki piksele geçme süresini belirler ve bu nedenle çözünürlüğü arttırdığınızda desteklenen maksimum yenileme oranının düşer.

LCD Monitörler / Liquid Crystal Display LCD, sıvı kristalli monitörleri ifade eder Güncel olarak en yaygın kullanılan monitör türüdür CRT monitörlere göre daha ince ve hafiftirler Neredeyse titreşimsizdir ve zararlı radyasyon yaymaz Bunlara bağlı olarak CRT ekranlara göre daha az enerji kullanır Çözünürlük, tazeleme oranı ve bant genişliğine gibi CRT ile ortak ifade edilen özellikleri olsa da tamamen farklı bir çalışma sistemi vardır LCD, sıvı kristalli monitörleri ifade eder. Bilgisayarlar için en genel ekran teknolojisi türüdür. LCD’ler CRT monitörlere göre birçok avantaja sahiptirler. Daha ince ve hafiftirler. Neredeyse titreşimsizdirler ve potansiyel olarak zararlı radyasyon yaymazlar. Bunlara bağlı olarak CRT ekranlara göre daha az enerji kullanır. LCD’lerin çözünürlük, tazeleme oranı ve bant genişliğine gibi CRT ile ortak ifade edilen özellikleri olsa da tamamen farklı bir çalışma sistemleri vardır.

LCD’ler Nasıl Çalışır? LCD’nin çalışması, ışığın polaritesi kavramına dayanır LCD ekranlarda özel olarak üretilmiş bir sıvı bulunur Bu sıvı kristal, 2 adet polarize cam tabaka arasında yer alır Kristaller ekrana bir ızgara şeklinde yerleştirilmiştir Görüntü, sıvı kristallerin ışığı geçirme özelliklerinin elektrik ile kontrol edilmesi ile elde edilir Kristallerin ışığı geçirme yetilerinin yönetilmesine göre, aktif ve pasif matris olarak adlandırılan 2 türü vardır LCD’nin çalışması, ışığın polaritesi kavramına dayanır. LCD ekranlarda özel olarak üretilmiş bir sıvı bulunur ve bu sıvı kristal, 2 adet polarize cam tabaka arasında yer alır. Kristaller ekrana bir ızgara şeklinde yerleştirilmiştir ve bu yerleşim pikselleri oluşturur. Görüntü, sıvı kristallerin ışığı geçirme özelliklerinin elektrik ile kontrol edilmesi ile elde edilir. Bu sıvı kristallerin ışığı geçirme yetilerinin yönetilmesine göre 2 tür LCD vardır. Bunlar aktif matris ve pasif matris kullanan LCD’lerdir.

Pasif Matris İlk LCD’lerde kullanılmış olup güncel LCD’lerde kullanılmaz İletkenlerden oluşan bir ızgaraya sahiptir ve ızgaradaki her kesişim noktası bir pikseldir Pasif matriste, sıvı kristallerin üzerine uygulanan gerilime göre kristaller yön değiştirir ve görüntünün oluşması sağlanır En ciddi problemi yavaş olması ve pikseller arasında üst üste binmelerle hafif buğulanma efekti oluşturmasıdır Daha hızlı olması için dual taramalı pasif matrisler de çıkmış ancak istenilen çözümü sunamamıştır Hemen belirtelim ki pasif matris ilk LCD’lerde kullanılmış olup, güncel LCD’lerde kullanılmayan bir teknolojidir. Pasif matris de, iletkenlerden oluşan bir ızgara kullanılır ve ızgaradaki her kesişim noktası bir pikseldir. Sıvı kristallerin üzerine uygulanan gerilime göre kristaller yön değiştirir. Bu yön değiştirme sırasında ışığın geçmesi veya engellenmesi ile görüntünün oluşması sağlanır. Pasif matris çok yavaştır ve pikseller arasında bir miktar üst üste binme oluşturmaya eğilimlidir. Bu görüntülenen resme hafif bir bulanıklık etkisi yapar. Neticede üreticiler daha hızlı görüntüleme için çift taramalı pasif matrise yöneldiler. Ancak bu da istenilen çözümü sunmadı. Bugün kullanmayan bir teknoloji olduğunu söylesek de, yan sanayi üretimi olarak nitelendirilebilecek bazı düşük kalitede LCD’lerde halen kullanıldığını da görebilirsiniz.

Aktif Matris / TFT Aktif matris LCD teknolojisinin bilinen adı TFT’dir TFT: Thin Film Transistor / İnce Film Transistör Sıvı kristaller bir transistör tabakası ile kontrol edilir Her transistör veya transistör grubu 1 pikselden sorumludur Bir transistöre gerilim uygulandığında likit kristal moleküller eğilir ve arkadaki bir ışık kaynağından gelen ışığı pikselden geçirir veya tersi uygulama ile geçirmez TFT ekranlar çok daha parlak ve net görüntü sunarlar Daha geniş bakış açılarına sahiptir Aktif matris, çift tarama üzerine bir çok geliştirme barındırır. Bu teknoloji aktif matris veya ince film transistörü yani TFT olarak da adlandırılır. TFT’de sıvı kristaller bir transistor tabakası ile kontrol edilir ve her bir noktayı bir veya daha fazla ince transistör kontrol eder. Yani her transistör veya transistör grubu 1 pikselden sorumludur. Bir transistöre gerilim uygulandığında likit kristal moleküller eğilir ve arkadaki bir ışık kaynağından gelen ışığı pikselden geçirir. Aynı şekilde bazı kristaller de tersi yönde ışığı pikselden geçirmez. TFT erkanlar çok daha parlak ve net görüntü sunarlar. Ayrıca TFT olmayan LCD’lere göre daha geniş bakış açıklarına sahiptir. TFT, pasif matristen çok daha pahalı olmasına rağmen bu günlerin tercih edilen LCD'sidir.

TFT ve Renkler TFT LCD’ler, pek çok rengi canlandırabilir Sıvı kristallerin arka tabakası transistörler ile kaplı iken, ön tabakası da bir renk filtresi ile kaplıdır Ön tabakadaki renk filtresi her piksele kendi rengini verir Filtreler, uygulanan gerilim miktarına göre kırmızı, yeşil ve mavi renklerin farklı seviyelerini üretirler TFT LCD’ler, pek çok rengi canlandırabilir. Sıvı kristallerin arka tabakası transistörler ile kaplı iken, ön tabakası da bir renk filtresi ile kaplıdır. Ön tabakadaki renk filtresi her piksele kendi rengini verir. Filtreler, uygulanan gerilim miktarına göre kırmızı, yeşil ve mavi renklerin farklı seviyelerini üretirler.

LCD Bileşenleri Tipik bir LCD üç ana bileşenden oluşur Arka aydınlatmalar, çeviriciler (invertors) ve LCD panel Arka aydınlatmalar için soğuk katotlu flüoresan lamba kullanılır Çeviriciler, AC güç ile arka aydınlatmaları besler LCD panel ise DC güç kullanır Şebekeden gelen AC güç AC/DC dönüştürücüden geçirildikten sonra verilir DVI bağlantı direkt devre kartına bağlanırken, VGA bağlantı ADC devre üzerinden sağlanır Tipik bir LCD üç ana bileşenden oluşur. Arka aydınlatmalar, çeviriciler veya orijinal adı ile invertors, ve LCD panel. Arka aydınlatmalar için soğuk katotlu flüoresan lamba kullanılır. Düşük güç kullanımı, daha parlak olması ve uzun ömrü nedeniyle popülerdir. Çoğu LCD’nin iki arka aydınlatmaya sahip olmasına rağmen bir kısmında sadece bir tane vardır. Çeviriciler ise AC güç ile arka aydınlatmaları besler. Çeviricilerin AC güç kullanmasına karşılık LCD panel DC güç kullanır. Bu yüzden şebekeden gelen AC güç AC/DC dönüştürücüden geçirildikten sonra verilir. DVI bağlantı dijital olması sebebiyle direkt devre kartına bağlanırken, VGA bağlantı analog olduğundan ADC devre üzerinden çevrildikten sonar devre kartına iletilir.

LCD Çözünürlüğü Tüm LCD’lerin kendilerine özgün bir çözünürlüğü vardır En net görüntü bu çözünürlükte sağlanır LCD’de pikseller sabitlenmiştir ve bu piksel limitlerinden daha fazla değerleri gösteremezler Daha düşük çözünürlüklere ayarlandığında ise görüntü kalitesi büyük ölçüde düşer LCD'nizi daima kendine özgü çözünürlüğe ayarlayın! Bazı LCD ekranlar, daha düşük çözünürlük durumlarında görüntüyü ekrana yayarak bozmak yerine ekrana ortalar Tüm LCD monitörlerin 1680x1050 gibi kendine özgü bir çözünürlükleri vardır. Bu onların mümkün olan en net görüntüyü görüntülemesine izin verir. LCD’de pikseller sabitlenmiştir ve bu piksel limitlerinden daha fazla değerleri gösteremezler. Daha düşük çözünürlüklere ayarlandığında ise görüntü kalitesi büyük ölçüde düşer. Bunun en önemli sebebi de, gönderilen piksel sayısının LCD'lerin gölge maskesine eşdeğer olmamasıdır. Bir CRT basit bir şekilde çok daha fazla nokta kullanabilir ve düşük çözünürlükte bir resim oluşturmak için gölge maskesinin filtrelenmesi ve yumuşatılması ile aynı resmin yüksek bir çözünürlükte görünmesi kadar iyi ve net görünebilir. Fakat LCD bunu yapamaz. LCD'nizi daima kendine özgü çözünürlüğe ayarlayın! Sadece bazı LCD ekranlar, daha düşük çözünürlük durumlarında görüntüyü ekrana yayarak yerine ekrana ortalar ve bozulmasını engellerler.

LCD Büyüklük Ölçüleri LCD’lerde görülebilir alan tam olarak panel büyüklüğü kadardır CRT ekranlarda ekran büyüklüğü monitör kasası dahil edilerek köşeden köşeye ölçülür LCD’de ekran büyüklüğü panelin köşeden köşeye ölçülmesi ile bulunur 15” bir LCD, yaklaşık olarak 17” bir CRT ile aynı görüş alanına sahip olur LCD’lerde 1 pikselin genişliği, yani sıklığı 0.24 mm ile 0.26 mm arasındadır Panel boyutları aynı olan 2 monitörün piksel sıklığı farkı nedeniyle piksel adedi dolayısıyla da çözünürlükleri farklı olabilir LCD’lerde görülebilir alan tam olarak panel büyüklüğü kadardır. Yani CRT ekranlarda ekran büyüklüğü monitör kasası dahil edilerek köşeden köşeye ölçülürken, LCD’de ekran büyüklüğü panelin köşeden köşeye ölçülmesi ile bulunur. 15” bir LCD, yaklaşık olarak 17” bir CRT ile aynı görüş alanına sahip olur. LCD’lerde 1 pikselin genişliği, yani sıklığı 0.24 mm ile 0.26 mm arasındadır. Bu açıdan panel boyutları aynı olan 2 monitörün piksel adedi dolayısıyla da çözünürlükleri farklı olabilir.

LCD Parlaklığı / Brightness LCD arka aydınlatmasının şiddeti, monitörün parlaklığını belirler NITS şeklinde ölçülür Düşük teknolojilerde 100 nits'den başlar, yüksek teknolojilerde ise 1000 nits veya daha fazlasına kadar çıkar Ortalama LCD’ler yaklaşık 300 nits’dir Parlaklık monitörün çalıştığı ortamdaki ışık miktarına göre kullanıcı tarafından ayarlanmalıdır LCD monitörün arka aydınlatmasının şiddeti, monitörün parlaklığını belirler. Parlaklık NITS şeklinde ölçülür. LCD paneller düşük teknolojilerde 100 nits'den başlar yüksek teknolojilerden 1000 nits veya daha fazlasına kadar çıkar. Ortalama LCD paneller yaklaşık 300 nits’dir ki, çoğu kişi bunu mükemmel parlaklık varsayar. Ancak parlaklık ayarlaması, mutlaka monitörün çalıştığı ortamdaki ışık miktarına göre kullanıcı tarafından yapılmalıdır.

LCD Tepki Süresi Panel üzerindeki tüm alt piksellerin tam siyah renkten tam beyaz renge ve bu noktadan tekrar geriye dönmesi için geçen zaman miktarıdır Piksel açılıp kapanması için geçen süre olarak da ifade edilebilir Kabaca CRT ekranlardaki yenileme oranı kavramına benzer CRT ekranda fosforlar bir süre sonra solmaya başlarken, pikseller sonraki değişmeye kadar parlaklıklarını korurlar Bu da LCD’lerde titreme gibi bir durumun olmasını engeller Tepki süresi ms cinsinden ölçülür ve daha düşük olması iyidir Yüksek tepki süreleri gölgeleme problemi yaşarlar Tepki süresi, panel üzerindeki tüm alt piksellerin tam siyah renkten tam beyaz renge ve bu noktadan tekrar geriye dönmesi için geçen zaman miktarıdır. Piksel açılıp kapanması için geçen süre olarak da ifade edilebilir. Kabaca CRT ekranlardaki yenileme oranı kavramına benzer. Ancak önemli bir fark olarak CRT ekranda fosforların parlaklığı bir süre sonra solmaya başlarken, pikseller bir sonraki değişime kadar parlaklıklarını korurlar. Bu da LCD’lerde titreme gibi bir durumun olmasını engeller. Tepki süresi ms cinsinden ölçülür ve her zaman için daha düşük olması daha iyidir. Tipik bir düşük teknoloji veya eski LCD 20-25 ms'lik bir tepki süresine sahiptir. Ekranlar iyi görünür fakat eğer bir film izlemeye veya hareketli bir video oyunu oynamaya çalışırsanız bazı kaymalar görürsünüz. Yüksek tepki süreleri ciddi gölgeleme problemi yaşarlar. Ancak günümüzde 2ms tepki süresine sahip monitörler son kullanıcıların rahatlıkla ulaşabileceği makul fiyatlara satılmaktadır.

LCD Kontrast Oranı En parlak ve en koyu renk arasındaki farktır Bir LCD 500 cd/m²’lik parlak beyaz ölçümüne ve 1 cd/m²’lik siyah ölçümüne sahipse kontrast 500:1 olarak ifade edilir 450:1 iyi bir karşıtlık oranıdır 250:1 gibi düşük kalite monitörler olduğu gibi, 3000:1 kontrast oranına sahip LCD’ler de bulunmaktadır Yüksek kontrast oranlarında gri tonlamalar daha belirgindir Aynı zamanda sıvı kristallerin açılıp kapanma yeteneğini gösterir LCD monitörlerin büyük bir dezavantajı, iyi bir CRT monitör kadar renk doygunluğu veya karşıtlık zenginliğine sahip olmamasıdır. Buna rağmen LCD teknolojisi her yıl gelişmeye devam etmektedir. Kontrast oranı, en parlak ve en koyu renk arasındaki farkı ifade eder. Bir LCD, 500 cd/m²’lik parlak beyaz ölçümüne ve 1 cd/m²’lik siyah ölçümüne sahipse kontrast 500’e 1 olarak ifade edilir. 450:1 iyi bir karşıtlık oranı olmasına rağmen 250:1 veya 3000:1 gibi çok farklı kontrast oranlarına sahip LCD’ler bulmanız mümkündür. Bazı LCD’lerin ucuz olmasının yolunu açan önemli etkenlerden birisi de budur. Yüksek kontrast oranlarında gri tonlamalar daha belirgindir. Yani bir açıdan sıvı kristallerin açılıp kapanma yeteneğini de gösterir.

LCD Dinamik Kontrast Kontrast seviyelerinin arka aydınlatmanın en düşük ve en yüksek seviyelerine göre ölçülmesine dayanır Bazı LCD’ler, karanlık sahnelerde çok fazla ışık patlaması yokken daha fazla detay vermek için bu tekniği kullanır Yanıltıcı olarak kontrast oranı olarak kullanıldığı görülebilir 30.000:1 dinamik kontrast oranıdır, standart kontrast oranı değildir Buradaki en önemli sorun siyah ve beyazın ölçümünün farklı iki anda (ışığın düşük ve yüksek olması durumunda) yapılmasıdır Çok önemli bir kavram olmamakla birlikte kontrast oranı ile karıştırılmaması gereken bir kavram da dinamik kontrast oranıdır. Dinamik kontrast, kontrast seviyelerinin arka aydınlatmanın en düşük ve en yüksek seviyelerine göre ölçülmesine dayanır. Bazı LCD’ler, karanlık sahnelerde çok fazla ışık patlaması yokken daha fazla detay vermek için bu tekniği kullanır. Bugün satılan bir çok LCD de bu özelliğin yanıltıcı olarak kontrast oranın yerine kullanıldığı görülebilir. 30.000:1 gibi bir oran görüyorsanız bu kesinlikle dinamik kontrast oranıdır. En azından bugün için böyle bir standart kontrast oranı yoktur. Dinamik kontrast oranı yanlış kullanımın yanında önemli bir başka yanılgıyı da beraberinde taşır. En önemli sorun siyah ve beyaz ölçümünün farklı iki anda yapılmasıdır. Yani ışığın düşük ve yüksek olması durumunda yapılan 2 farklı ölçüme dayanır ki, bu aynı anda iki oranın ekranda olamaması anlamına gelir ve bir açından gerçekçi değildir.

LCD Görüş Açıları Ekrandaki görüntünün bozulmadan görülebildiği bakış açısıdır Ekrana direkt karşıdan değil de biraz yan taraftan baktığınızda da görüntünün ve renklerin bozulmadan görülebilmesi gerekir CRT monitörlerin görüş açıları LCD’lerden daha geniştir Hem dikey hem de yatay görüş açısı dikkate alınmalıdır LCD için 160˚ yatay ve 150˚ dikey görüş açısı yeterlidir LCD’lerin CRT’ye göre dezavantajlı olduğu bir diğer durum da görüş açısıdır. Ekrandaki görüntünün bozulmadan görülebildiği bakış açısı görüş açısı olarak ifade edilir. Ekrana direkt karşıdan değil de biraz yan taraftan baktığınızda da görüntünün ve renklerin bozulmadan görülebilmesi gerekir. CRT monitörlerin görüş açıları LCD’lerden daha geniştir. Monitör alımı yapılırken hem dikey hem de yatay görüş açısı değerleri dikkate alınmalıdır. Bir LCD için 160˚ yatay ve 150˚ dikey görüş açısı yeterli kabul edilir.

LCD Piksel Hataları 1280x1024 bir LCD’de 3,9 milyon alt piksel (dot) bulunur 1280 x 1024 x 3 = 3.932.160 Her alt piksel 1 transistör tarafından yönetilmektedir Yani LCD’de 3.932.160 adet transistör bulunmaktadır Bunlardan herhangi biri arızalandığında piksel hatası oluşur ISO standartlarına göre belirli sayıdaki tam ve alt piksel hataları normal kabul edilir Piksel hataları 2 çeşittir; ölü piksel ve parlak piksel Transistör devamlı kapalı durumda kalırsa karanlık nokta oluşur Transistör devamlı açık durumda kalırsa alt piksel sürekli yanar ve renkli nokta oluşur Piksel hatası kavramı da LCD’ye has bir durumdur. CRT’de söz konusu değildir. 1280x1024 çözünürlüğe sahip bir LCD’de 3,9 milyon alt piksel bulunur. Her alt piksel de 1 transistör tarafından yönetildiğinden bu LCD de en az 3.9 milyon transistör bulunacaktır. Piksel hatası bunlardan herhangi birisinin arızalanması durumudur ve bu çok olası bir durumdur. ISO standartlarına göre belirli sayıdaki tam ve alt piksel hataları normal kabul edilir. Piksel hataları ölü piksel ve parlak piksel hatası olmak üzere 2 çeşittir. BU transistörün hangi durumda iken arızalandığına bağlıdır. Transistör devamlı kapalı durumda kalırsa karanlık nokta oluşur. Transistörün devamlı açık durumda kalması halinde ise alt piksel sürekli yanar ve renkli nokta oluşur.

Güç Tasarrufu CRT ve LCD’ler enerji kullanımı açısından çok farklılık gösterir Tipik bir CRT monitör yaklaşık olarak 120 watt güç tüketir Tipik bir LCD ise aşırı yüklenmede yaklaşık 33 watt harcar DPMS, ekran güç yönetimli sinyalleme yöntemidir VESA: Görüntü Elektroniği Standartları Kurumu Ekran kartından monitöre gelen sinyalleri bekleme periyodu esnasında azaltarak veya elimine eder Güç tüketimini yaklaşık olarak %75 civarında azaltabilir 33 watt harcayan bir LCD, DPMS moda çalışırken 2 watt enerji harcar CRT ve LCD monitörler gerektirdikleri elektrik miktarı ile çok farklılık gösterirler. Bunun altında yatan CRT'lerin çok ve LCD'lerin çok az kullanmasıdır. Tipik bir CRT monitör yaklaşık olarak 120 watt güç tüketirken, bir LCD aşırı yüklenmede yaklaşık 33 watt harcar. Monitörler DPMS adıyla bilinen ekran güç yönetimli sinyalleme yöntemini kullanırlar. DPMS standartları VESA görüntü elektroniği standartları kurumu tarafından oluşturulmuştur. Ekran kartından monitöre gelen sinyallerin bekleme periyodu esnasında azaltılması veya elimine edilmesine dayanır. Güç tüketimini yaklaşık olarak %75 civarında azaltabilir. Örneğin 33 watt harcayan bir LCD, DPMS moda çalışırken sadece 2 watt enerji harcar. CRT'leri LCD'lerle değiştirmek elektrik ödemelerinizi azaltmanın en iyi yoludur.

LCD ve CRT Karşılaştırması İnce ve hafiftir. Daha az yer kaplar Hacimli ve ağırdır Daha az güç tüketir (20W) Güç tüketimi fazladır (150W) Görüntü net ve renkler sabittir Netlik sınırlıdır ve renk kullanım ömrüne göre bozulabilir Metin modunda kontrast çok iyidir Metin modunda kontrast zayıftır Titreme yoktur Titreme vardır Kontrast ve renk görüş açısına bağlı olarak değişir Görüntü kalitesi görüş açısından bağımsız olarak sabittir Tam siyah renk elde etmek güçtür Tam siyah renk elde edilir Hareketli görüntülerde bulanıklık olabilir Hareketli görüntüler nettir Piksel hatası oluşabilir Piksel hatası gibi bir problemi yoktur Doğal sabit bir çözünürlüğü vardır Birden fazla çözünürlüğü aynı kalitede destekler Gelişmiş teknoloji ürünüdür ve fiyatları düşmektedir Gelişmiş teknoloji ürünüdür ve ucuzdur DVI gibi sayısal bir arayüz ile problemsizdir Analog arayüz ile problemsizdir Şimdi şu ana kadar öğrendiklerimizin ışığında LCD ve CRT ekranları bir tabloda karşılaştıralım. LCD ince ve hafiftir. Daha az yer kaplar. Buna karşın hacimli ve ağırdır. LCD daha az güç tüketirken, CRT’nin güç tüketimi daha fazladır. Bu iki özellik LCD’nin CRT’ye göre bariz üstünlüğünü sağlar. LCD’de görüntüler net ve renkler sabittir. CRT’de ise netlik sınırlıdır ve kullanım ömrüne bağlı olarak bozulabilir. LCD’nin metin modunda kontrastı çok iyi iken, CRT bu konuda zayıf kalmaktadır. LCD ekranlar titreme yapmazken, CRT’ler yapıları gereği titreme yaparlar Bunlara karşın CRT’nin LCD’ye karşı üstün olduğu noktalar da vardır. LCD’de kontrast ve renk görüş açısında bağlı olarak değişirken, CRT’de görüş açısından bağımsız olarak sabittir. LCD’de tam siyah renk elde etmek güç iken, CRT’de tam siyah renk elde edilir. LCD hareketli görüntülerde bulanıklık sorunu yaşayabilir. CRT ise görüntünün hareketli olmasında etkilenmez. LCD’ler piksel hatasına yatkındır. CRT’nin ise böyle bir problemi yoktur. CRT’ler birden fazla çözünürlüğü desteklerken, LCD’lerin doğal sabit bir çözünürlüğü vardır. Her iki teknoloji de gelişmekte olsa da, LCD fiyatları düşüş eğilimindedir ve kullanımı yaygınlaşmaktadır. Her iki tür de kendisine has bağlantılarda sorunsuz çalışırlar. LCD’nin doğal bağlantısı DVI, CRT’nin doğal bağlantısı ise VGA’dır.

Yerleşik Ekran Ayarları Tüm monitörler açma/kapama düğmesine sahiptirler Eski tip CRT monitörlerde her ayarlama fonksiyonu için ayrı bir anahtar bulunmaktaydı Yeni tip CRT ve LCD’lerde ise bir ayarlar menüsü (OSD) ve bu menüyü yöneten 3 veya 4 adet düğme bulunmaktadır Bu menüler iki ana fonksiyon içerir: Fiziksel ekran ayarlama; büyütme, küçültme, sola, sağa, yukarı, aşağıya hareket ettirme ve diğerleri Renk ayarlama Sorun olması durumunda fabrika ayarlarına dönmeyi sağlayan seçeneği de bulundurur v Tüm monitörler açma/kapama düğmesine sahiptirler. Eski tip CRT monitörlerde her ayarlama fonksiyonu için ayrı bir anahtar bulunmaktaydı. Yeni tip CRT ve LCD’lerde ise bir ayarlar menüsü ve bu menüyü yöneten 3 veya 4 adet düğme bulunmaktadır. Bu ayarlar menüsü yaygın olarak OSD olarak adlandırılır. OSD menüleri iki ana fonksiyon içerir. Birincisi fiziksel ayarlamalardır. Yani büyütme, küçültme, sola, sağa, yukarı, aşağıya hareket ettirme gibi ayarladır. İkinci temel fonksiyon ise renklerin ayarlanmasıdır. Ancak her monitör markasının OSD görüntüsü ve işlevleri farklı olmaktadır. Buna karşın hemen hemen tüm monitörlerin herhangi bir sorun durumunda fabrika ayarlarına dönmesini sağlayan bir seçeneği vardır.

Demo: OSD Ayarları

Arıza Tespiti Görüntü problemlerinde sorun yaşanabilecek 3 nokta vardır Ekran kartı Monitör Kablolar ve bağlayıcılar Öncelikli adım sorunun nerede olduğunun tespitidir En efektif yöntem, sağlam olduğu bilinen bileşenlere testtir Monitörün çalışıp çalışmadığının temel kontrolü yerleşik menüsünde ulaşmayı sağlayan OSD tuşunu kullanmaktır OSD menüsü geliyorsa büyük ihtimalle sorun sadece ayarlar veya diğer bileşenlerdir Görüntü birimlerinden sorun yaşanılabilecek 3 nokta vardır. Bunlar ekran kartı, monitör ve kablolardır. Herhangi birinde oluşan sorun durumunda ilk adım sorunun nerede olduğunun tespitidir. Çünkü bu üç birimin arıza belirtileri büyük ölçüde ortaktır. Bu sebeple spesifik durumlar hariç en efektif yöntem, sağlam olduğu bilinen bileşenlere test etmektir. Bu bilgisayar bileşenlerinde kullanılan evrensel sorun tespit yöntemidir. Monitörün çalışıp çalışmadığının kontrol etmenin en basit yöntemi, yerleşik menüsünde ulaşmayı sağlayan OSD tuşunu kullanmaktır. OSD menüsü geliyorsa büyük ihtimalle sorun sadece ayarlardadır veya diğer bileşenlerdir.

Monitörün içini açmak ölümcül olabilir! Kritik Uyarı! Monitörün içini açmak ölümcül olabilir! Bir monitörün içerisindeki bazı aygıtlar, enerji bağlantısı olmasa bile, uzun süre boyunca içlerinde oldukça yüksek gerilim barındırabilirler. Eğer kazara bu aygıtlar üzerinde kısa devreye yol açarsanız ölümünüze neden olabilir! Bu eğitim kapsamında, bir destek elemanının gerek duyduğu teorik bilginin verilmesine odaklanılmıştır. Bundan sonraki konularda bu esası unutmayınız. Bu nokta çok önemli bir uyarıda bulunmamız gerekiyor. Bilgisayarda neredeyse hiçbir bileşende olmadığı şekilde monitörün içini açmak ölümcül sonuçlar doğurabilir. Bir monitörün içerisindeki bazı aygıtlar, enerji bağlantısı olmasa bile, uzun süre boyunca içlerinde oldukça yüksek gerilim barındırabilirler. Eğer kazara bu aygıtlar üzerinde kısa devreye yol açarsanız ölümünüze neden olabilir! Bu eğitim kapsamında, bir destek elemanının gerek duyduğu teorik bilginin verilmesine odaklanılmıştır. Bundan sonraki konularda bu esası unutmayınız. Ayrıca bazı slaytlar nasıl yaptığını öğrenmeniz için değil, asla yapmamanız gereken şeyi göstermek amacıyla konulmuştur.

Monitörlerde Sorun Giderme Bir monitördeki sorunların giderilmesi için bir teknisyenin yapabileceği çok fazla bir şey yoktur Monitörün içerisi hayati açıdan tehlikelidir ve uygun ayarlamalar yapmak uzmanlık gerektirir Çoğu durumda arızalı bir monitörü onarmak yerine yenisini almak çok daha mantıklıdır Bir monitördeki sorunların giderilmesi için bir teknisyenin yapabileceği çok fazla bir şey yoktur. Monitörün içerisi hayati açıdan tehlikelidir ve uygun ayarlamalar yapmak uzmanlık gerektirir. Çoğu durumda arızalı bir monitörü onarmak yerine yenisini almak çok daha mantıklıdır.

Yapısal CRT Problemleri Aşağıdaki durumlarda CRT monitörün servise gitmesi gerekir Odak ayarı bozulması Tıslama, kıvılcım veya kuş kanat çırpması benzeri sesler Yatay veya düşey tek çizgi Siyah ekranda tek beyaz bir nokta veya siyah ekran Parlaklığın %100 olmasına rağmen soluk görüntü Renklerin %100 olmasına rağmen bazı renklerin olmaması Eğer bir CRT monitör birazdan sayacağımız belirtilerden bazılarını gösteriyor ise, tamir edilebilir bir hatası var demektir. Ancak bunun kesinlikle yetkili teknik servis ortamında ve ileri düzey ekipmanlarla yapılması gerekir. Odak ayarı bozulması… Tıslama, kıvılcım veya kuş kanat çırpması benzeri sesler… Yatay veya düşey tek çizgi… Siyah ekranda tek beyaz bir nokta veya siyah ekran… Parlaklığın %100 olmasına rağmen soluk görüntü… Renklerin %100 olmasına rağmen bazı renklerin olmaması gibi durumlar, onarılabilir CRT arızalarıdır. Ancak çoğu zaman onarım maliyetleri yeni bir monitör almanızı daha efekti kılar.

CRT Ekranda Ölüm Tehlikesi Geri dönüşüm dönüştürücüsünü değiştirebilecek kişi hayatını kaybetmeyi göze almıştır Burada, 25.000 volt yük günler, haftalar, hatta yıllar boyu saklayabilecek kapasitede büyük bir kapasitör bulunmaktadır Bu slayt bunu asla yapmamanız için eklenmiştir Bir CRT monitörün için bir şekilde açmak zorunda kalırsanız, sakın geri dönüşüm dönüştürücüsüne yaklaşmayın. CRT monitör yüksek voltaj anot adı verilen indükleme çanağı ile çevrilmiş bir tel içermektedir. Eğer bu indükleme çanağını kaldırırsanız, ciddi elektriğe maruz kalırsınız. Anot tel geri dönüş dönüştürücüsünü yönlendirir ve 25.000 volt elektrik üretir. Geri dönüşüm dönüştürücüsünü değiştirebilecek kişi hayatını kaybetmeyi göze almıştır. Burada, 25.000 volt yük günler, haftalar, hatta yıllar boyu saklayabilecek kapasitede büyük bir kapasitör bulunmaktadır. Daha öncede belirttiğimiz gibi bu slayt karşı karşıya olduğunuz riski size anlatabilmek ve bunu asla yapmamanız için eklenmiştir.

CRT Monitörde Demanyetizma Zaman geçtikçe maskeleme tabakası zayıf manyetik ile şarj olur ve bu da elektron tabancasının odaklanmasını engeller Bu durum resmin kabarık ve çizgili görünmesine neden olur Bulanık, sisli bir görüntünün yanı sıra titreme düzeyi de artar CRT monitörlerde degauss bobini denilen bir parça vardır OSD menüsünden ulaşılabilen bu işlev ile monitör kendisini demanyetize eder Bu işlem sırasında şiddetli “tunk” sesi gelmesi normaldir Birçok monitör kendini demanyetize etme özelliğini bir butona basarak yapma yeteneğine sahiptir. Zaman geçtikçe maskeleme tabakası zayıf manyetik ile şarj olur ve bu da elektron tabancasının odaklanmasını engeller. Bu manyetik alan resmin kabarık ve çizgili görünmesine neden olur. Bulanık, sisli bir görüntünün yanı sıra titreme düzeyi de artar Birçok monitör manyetik yüklenmeyi önlemek için demanyetize veya degauss bobini adı verilen özel bir devreye sahiptir. OSD menüsünden ulaşılabilen bu işlev ile monitör kendisini demanyetize eder. Bu işlem sırasında şiddetli “tunk” sesi gelmesi normaldir. Eğer bir kullanıcı sizi belirsiz bir CRT monitör problemi için çağırdıysa her zaman ilk önce demanyetize etmelerini söyleyin.

LCD Problemleri LCD’lerde kırılma / çatlama benzeri hasarlar onarılamaz LCD kararma sorunları, lamba veya invertor arızasını gösterir ve bu parçalar servis ortamında rahatlıkla giderilebilir Bazı parlak piksel hataları, piksel masajı veya baskı yöntemi gibi çeşitli müdahalelerle giderilebilir Monitör kapalı iken parlak pikselin bulunduğu bölgeye hafif nemli, yumuşak ve pamuklu bir bez ile baskı yapılır Baskı sırasında monitörün power düğmesi açılır Baskı kaldırıldığında piksel hatası kaybolabilir Her zaman işe yaramadığı gibi, bir süre sonra hata tekrar oluşabilir LCD’lerde oluşabilecek kırılma / çatlama benzeri hasarlar onarılamaz. Mecburen yenisi ile değiştirilmelidir. Kararma sorunları lamba veya invertor arızasını gösterir ve bu parçalar servis ortamında rahatlıkla giderilebilir. LCD’lere has sorunların başında gelen bazı parlak piksel hataları da piksel masajı veya baskı yöntemi gibi çeşitli müdahalelerle giderilebilir. Bunun için monitör kapalı iken parlak pikselin bulunduğu bölgeye hafif nemli, yumuşak ve pamuklu bir bez ile baskı yapın. Baskı sırasında monitörün enerji düğmesini açın ve baskıyı kaldırın. Piksel hatası kaybolabilir, ancak garantisi olan bir yöntem değildir. Her zaman işe yaramadığı gibi, piksel hatası bir süre sonra tekrar oluşabilir.

LCD Testleri LCD ekran işlevlerini sınayan ve ayarlamalar yapan yazılımlar bulunmaktadır (Passmark, DisplayMate, vb.) Ayrıca uygun görsel şablonlar kullanılarak OSD üzerinden elle ayar yapılabilir ve test edilebilir LCD’ler test öncesinden en az 20 dk çalıştırılarak ısıtılmalıdır LCD ekran işlevlerini ve ayarlamalar yapan yazılımlar bulunmaktadır. Passmark ve DisplayMate gibi yazılımlar piksel hatalarının yanı sıra, ekranın teknolojik özelliklerinin etiketlerine uygunluğunu da sınayabilir. Ancak bu sınamaları yazılımlarla yapmanız zorunlu değildir. Slaytta görüldüğü tarz uygun görsel şablonlar kullanılarak da, OSD üzerinden elle ayarlar yapılabilir ve test edilebilir. Ayrıca LCD’ler test öncesinden en az 20 dk çalıştırılarak ısınmaları sağlanmalıdır.

Monitörlerin Temizlenmesi Monitör temizliği için anti statik monitör temizleyiciler ya da anti statik bezler kullanılabilir Asla pencere temizleyici (cam sil) kullanmayın Monitörleri kapalı iken temizleyin ve nemli durumda açmayın LCD’lerde ticari temizlik malzemeleri kullanılması gereksizdir LCD temizliği sırasında aşırı baskı uygulamamaya dikkat edin Monitörlerin temizliği kolaydır. Her zaman antistatik monitör beziyle yada genel bir antistatik bezle siliniz. Asla pencere temizleyicileri veya herhangi bir sıvı kullanmayın çünkü sıvının monitörün içine kaçması tehlikelidir ve şok edici bir deneyim olabilir! Monitörleri mutlaka kapalı iken temizleyin ve ekranlar nemli iken açmayın. Bazı LCD monitörler özel temizleme ekipmanlarına ihtiyaç duyabilir. Ancak birçok yan sanayi ticari temizleme çözümleri LCD ekranlarını inceltmektedir ve bu hiçbir zaman istemeyeceğimiz bir şeydir. Aynı zamanda LCD temizliği sırasında aşırı baskı uygulamamaya dikkat edin.

Projektörler Projektörler bilgisayar görüntüleri için üçüncü bir seçenektir Önden ve arkadan görüntülü olarak 2 türü vardır Arkadan görüntülü projektörler daima ekranın içindedir ve televizyonlar için çok popülerdir Önden görüntülü bir projektör ise, görüntüyü önden gönderir ve öndeki uygun bir mesafeye ekranı koymanızı gerektirir PC'lere bağlanan önden görüntülü projektörler son yıllarda tüm konferansların temeli olmuştur Projektörler bilgisayar görüntüleri için üçüncü bir seçenektir. Bir ekrana projektör ile görüntü göndermenin 2 yolu vardır; önden ve arkadan görüntü göndermek. Arkadan görüntülü projektörler daima ekranın içindedir ve televizyonlar için çok popülerdir. Önden görüntülü bir projektör ise, görüntüyü önden gönderir ve öndeki uygun bir mesafeye ekranı koymanızı gerektirir. PC'lere bağlanan önden görüntülü projektörler son yıllarda tüm konferansların temeli olmuştur.

Projektör Teknolojileri Projektörlerin ilk kuşağı CRT kullanmıştır Ancak pahalı, büyük ve çok ağırdırlar LCD projektörler ise CRT'lerle karşılaştırıldığında çok daha ucuzdur; ancak görüntü kalitesinden yoksundur LCD projektörler çok hafiftir ve neredeyse tüm taşınabilir projektörler LCD kullanır Tüm projektörler eşdeğer teknolojileri olan monitörlerle aynı temel özellikleri paylaşırlar Projektörlerin ilk kuşağı CRT kullanmıştır. Ekrana yansıtılan görüntünün her rengi için ayrı bir ışık kaynağı kullanılırdı. Ancak bunlar pahalı, büyük ve çok ağırdırlar. Işık kaynağı LCD panel üzerine parlatıldığında LCD projektörlerin önden yansıtma için doğal bir uygunluğa sahip olduğu görülür. LCD projektörler ise CRT'lerle karşılaştırıldığında çok daha ucuzdur; ancak görüntü kalitesinden yoksundur LCD projektörler çok hafiftir ve neredeyse tüm taşınabilir projektörler LCD kullanır. Tüm projektörler eşdeğer teknolojileri olan monitörlerle aynı temel özellikleri paylaşırlar. Örneğin tüm LCD projektörler belirli bir kendine özgü çözünürlüğe sahiptirler.

Projektörlerin Özellikleri Projektörün parlaklığı lümen ile ölçülür Lümen değeri ne kadar büyükse projektör o kadar parlak olur En iyi lümen değeri odanın boyutuna ve ışık miktarına bağlıdır Throw değeri belirli bir uzaklıktaki görüntü boyutudur Önerilen minimum ve maksimum throw mesafeleri vardır Projektörün kötü tarafı lambadır Lambalar çok büyük miktarda ışık üretmeleri gerektiğinden çok ısınırlar ve bu ısınmayı önlemek için fanları vardır Bir projektörü kapattığınızda fan, lamba tamamen soğuyana kadar çalışmaya devam edecektir Projektörün parlaklığı lümen ile ölçülür. Bir lümen insan gözü tarafından algılanan ve belirli bir açıdan ışık kaynağından çıkan ışık miktarıdır. Lümen değeri ne kadar büyükse projektör o kadar parlak olur. Ancak en iyi lümen değeri odanın boyutuna ve odadaki ışık miktarına bağlıdır. Eğer küçük, karanlık bir odada bir projektör kullanıyorsanız 1000'den 1500 lümene kadar olan değerler iyi çalışır. Aksine eğer tipik ışıklandırmalı bir orta boyda odada bir projektör kullanıyorsanız en az 2000 lümene ihtiyacınız olacaktır. Büyük odalar için olan projektörler 10.000 lümenin üzerinde değerlere sahiptirler ve çok pahalıdırlar. Bir projektörün throw değeri ise belirli bir uzaklıktaki ekrandaki görüntü boyutudur. Tüm projektörlerin dikkate almanız gereken önerilen minimum ve maksimum throw mesafeleri vardır. Projektörün en sıkıntılı tarafı lambadır. Lambalar çok büyük miktarda ışık üretmeleri gerektiğinden çok ısınırlar. Tüm projektörler lambanın aşırı ısınmasını önlemek amacıyla fana sahiptirler. Bir projektörü kapattığınızda fan, lamba tamamen soğuyana kadar çalışmaya devam edecektir. Lambalar bir projektörde zaman içinde değişmesi gereken en pahalı parçadır.

Projektörlerin Bağlanması Projektörler yaygın olarak VGA, S Video ve Composite gibi analog bağlantıları standart olarak bulundururlar Güncel projektörlerin çoğu dijital arayüzler olan DVI ve HDMI desteği de sunmaktadır Bunun dışında USB, seri port veya network arayüzüne sahip projektörler vardır Windows Vista, kablolu veya kablosuz ağ projektörleri için özel destekler sunar Projektörler yaygın olarak VGA, S Video ve Composite gibi analog bağlantıları standart olarak bulundururlar. Aynı zamanda güncel projektörlerin çoğu dijital arayüzler olan DVI ve HDMI desteği de sunmaktadır. Bunun dışında USB, seri port veya network arayüzüne sahip projektörler vardır. Windows Vista, kablolu veya kablosuz ağ projektörleri için özel destekler sunar.

Dokunmatik Ekranlar Dokunmatik ekranlar genellikle özel sistemlerde kullanılır PDA, POS Cihazları, GPS, Tablet PC, ATM Cihazları, Cep Telefonları Dokunmatik bir ekranın tek farkı, temas noktası ve süresi algılamadır Farklı temas algılama teknolojileri kullanılır Isı veya basınç duyarlı dirençler Kızılötesi sensörler Elektronik kapasitörler Dokunmatik ekranlar genellikle özel sistemlerde kullanılır. Günümüzde artan bir şekilde PDA’lar, POS cihazları, GPS’ler, Tablet PC’ler, ATM cihazları ve cep telefonlarında dokunmatik ekranlarla karşılaşmaktayız. Dokunmatik bir ekranın tek farkı, temas noktası ve süresini algılıyor olmasıdır. Bir çok aygıt farklı temas algılama teknolojileri kullanılır. Bazıları ısı veya basınç duyarlı dirençler kullanırken, bazıları kızılötesi sensörleri kullanır. Ancak günümüzde en yaygın yöntem elektronik kapasitörlerin kullanılmasıdır.

Plazma Ekranlar Plazma ekranlar, TV’ler için bir dönem popüler olmuştur Bilgisayarlar için uygun değildir Uyumsuz doğal çözünürlükleri vardır (Örneğin 1366x768) Ekranda sabit kalan görüntülerin yanma (burn-in) yapması ve sürekli ekranda hayalet / gölge görüntülere sebep olması Yanma etkisi bilgisayarla kullanıldığında daha fazladır TV dünyasında da yerini LCD TV’lere bırakmıştır Plazma ekranlar, televizyonlar için bir dönem popüler olmuştur. Ancak bilgisayarlar için uygun değildirler. İlk olarak kendilerine has garip çözünürlükleri vardır. 1366x768 gibi bir çözünürlük çoğu ekran kartı tarafından desteklenemez. İkinci sorun ise ekranda sabit kalan görüntülerin yanma (burn-in) yapmasıdır. Görüntü ekrandan gitmiş olsa bile ekranda hayalet görüntüsü kalabilmektedir. Plazma TV üreticileri aslen yanmayı ortadan kaldırmışlardır ancak bilgisayarla kullanıldığında yanma etkisi devam etmektedir. Plazmalar, televizyon dünyasında da yerini LCD TV’lere bırakmıştır.

DLP: Digital Light Processing DLP, yani dijital ışık işleme çok yeni bir teknolojidir Ev sinema sistemlerinde oldukça popülerdir ve şaşırtıcı zengin görüntüler elde edilir Bilgisayar monitörlerinde çok küçük bir etkisi vardır Projektörlerde ise büyük bir başarı sağlar DLP projektörler LCD projektörlerden çok daha pahalıdır DLP, yani dijital ışık işleme çok yeni bir teknolojidir. Ev sinema sistemlerinde oldukça popülerdir ve şaşırtıcı biçimde zengin görüntüler elde edilir. Ancak DLP’nin bilgisayar monitörlerinde çok küçük bir etkisi vardır. Asıl büyük etkisi projektörlerde olmuştur. DLP projektörler LCD projektörlerden çok daha pahalıdır.

İleri Düzey Ekran Teknolojileri Üreticileri yoğun bir şekilde CRT ve LCD teknolojilerinin güçlü yönlerini bir araya getirmeye çalışmaktadır LED, SED ve FED bu alanda ilerleyen teknolojilerdir Bu kapsamda ilk LED TV’ler yüksek fiyatlarla satışa çıkmıştır LED TV’ler daha ince yapıda, daha az ısınan ve enerji harcayan ve çok daha kaliteli görüntü veren bir teknoloji durumundadır Üreticileri yoğun bir şekilde CRT ve LCD teknolojilerinin güçlü yönlerini bir araya getirmeye çalışmaktadır. CRT’nin mükemmel kontrast oranına ve renk esnekliğine, bunun yanında da LCD’nin çözünürlüğüne, ince profiline ve güç sıvısı kalitesine sahip bir monitör üretme çabası usun süredir vardır. LED, SED ve FED bu alanda ilerleyen teknolojilerin kısa isimleridir. Bu eğitim kapsamında bunların detayına girmeyeceğiz. Ancak bugün ilk LED TV’ler yüksek fiyatlarla da olsa satışa çıkmıştır. LED TV’ler daha ince yapıda, daha az ısınan ve enerji harcayan ve çok daha kaliteli görüntü veren bir teknoloji durumundadır.

Televizyon İşlevleri ve Bilgisayarlar Ekran kartları çeşitli analog ve dijital çıkışlarla bilgisayarları televizyonlara bağlayabilirler Yeni nesil TV’ler bir PC monitörü gibi tasarlanmaktadırlar Bunun dışında PC’ler genişleme kartları ile TV ve radyo özellikleri de kazanabilmektedir Bu kartlar analog veya dijital kanal seçici (tuner) işlevi görürler Daha önce gördüğümüz gibi ekran kartları çeşitli analog ve dijital çıkışlarla bilgisayarları televizyonlara bağlayabilirler. Hatta HDMI gibi dijital bağlantı türlerinin yaygınlaşması ile yeni nesil TV’ler birer dev PC monitörü gibi tasarlanmaktadırlar. Bunun dışında tersi yönde PC’ler genişleme kartları ile TV ve radyo özellikleri de kazanabilmektedir. TV kartları yeni bir teknoloji değildir. Bir TV kartı basit bir karttır; televizyon giriş sinyallerini kablodan veya antenden alır. Bu kartların tamamı uygun sürücülerle ve yazılımlarla bilgisayarınızdan TV izleme imkanı sunar. Bu kartlar analog veya dijital kanal seçici yani “tuner” işlevi görürler.

Seslendirme Metinleri Bölüm Sonu Göstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederiz… Niyazi Saral Genel Koordinatör Eğitim İçerikleri Erman Üret Seslendirme Eğitim Videoları Hüseyin Yiğit Görsel Tasarım Seslendirme Metinleri Video Montaj Gülnaz Kocatepe Fatma Yılmaz Yiğit Ses Montaj Betül Bayrakdar Slayt Senkronizasyon Kontrol Fon müziği