Projelerde izleme - değerlendirme SİVİL TOPLUM GELİŞTİRME PROGRAMI Sunay Demircan STK Destek Ekibi Koordinatörü STGP

İzleme ve değerlendirme, proje ile değiştirmek istediğimiz sorunu değiştirmekte nerede olduğumuzu gösterir.

İzleme ve değerlendirme bir faaliyettir ve mutlaka proje planlanırken düşünülmeli, projeye dahil edilmelidir.

İzleme

İzleme, yapılan işlerle ilgili çıktı, etkiler ve tepkilerin gözlendiği, sürekliliği olan bir süreçtir.

İzleme, projedeki değişimleri ölçmek için, göstergelere ait ilk durum bilgileri ile, belli dönemlerdeki bilgilerin kıyaslanmasıyla yapılır.

İzleme göstergeleri, değişimi en iyi temsil eden faktörler arasından seçilir.

 Mardin’de, 0-5 yaş arası çocuklarda görülen ishale bağlı ölümlerin iki yıl sonunda tümüyle önlenmesi.  Türkiye’de enflasyonun 2010 yılı sonuna dek, %5 düzeyine indirilmesi.  Atatürk Baraj Gölü’nün içme suyu standartlarında kalitesinin korunması.

Değerlendirme

Değerlendirme, izlemeden elde edilen sonuçların yorumlandığı aşamadır.

Sağlıklı bir değerlendirme için?  İzleme göstergelerinin gerçekçi ve doğru olması.  İlgi gruplarının katılımı ile yapılması;  Bağımsız bir uzman tarafından yapılması;*  Sorunların “başarısızlık” olarak görülmesi/gösterilmesi gibi bir tutumdan uzak durulması;  Tarafların olabildiğince özeleştiriye açık olması;  Değerlendirme toplantıları öncesinde farklı dengelerin ve olası sorunların öngörülmesi ve önlemlerin alınması gerekir.

Katılımcı değerlendirme  Yeni fikirlerin doğmasını kolaylaştırır.  Ortak sorumluluk paylaşımını doğurur.  Yeni fikirlerin geniş kabulünü (benimsenmesini) kolaylaştırır.  Proje taraflarına motivasyon kazandırır.

 Değerlendirmenin bir sınav olmadığı, sadece bir öğrenme süreci olduğu unutulmamalıdır.  Değerlendirme, projedeki tıkanıklıkları açmaya yarayan önemli bir fırsat olarak görülmelidir.  Değerlendirme bilgi ve deneyimin paylaşılarak arttığı ve yeni fikirlerin doğmasına neden olan bir aşamadır.

Değerlendirme kriterleri

Uygunluk  Proje hedef grubun sorunlarına ne kadar cevap veriyor?  Proje yöre halkı tarafından ne kadar kabul edilebilir?  Projenin yerelde uygulama şansı?  Projenin hazırlık aşamasında katılan kişiler, kurumlar, vs? Yapılan toplantılar?  Benzer konudaki diğer projeler ve/veya aktiviteler ne kadar dikkate alındı?  Riskler ve varsayımlar ne kadar titizlikle analiz edildi?  Mantıksal çerçevenin içeriği ve uygunluğu?  Bütçe-faaliyet uygunluğu?

Verimlilik  Projenin günlük yönetimi (finansal, idari, teknik, risk,); paydaşlara iletişim ve işbirliği;  Maliyet / yaratılan değerin mukayesesi;  Destekler;  İzlemenin kalitesi;  Göstergelerin uygunluğu.

Etkinliği  Planlanmış olan hedeflere ne kadar ulaşıldı?  Elde edilen faydalar nasıl paylaşıldı?  (proje içeriyorsa) ilgili gruplarda davranış değişiklikleri oluştu mu?  Riskler ve varsayımlara yönelik ne kadar esnek bir yönetim biçimi uygulandı?  Ortaklar arasında dengeli bir sorumluk dağılımı uygulandı mı?

Etki  Proje genel hedefine ne derecede katkı sağladı?  (kurumsal reform projeleri için)kurumsal gelişme sayesinde ekonomik ve sosyal gelişmeye katkı ne kadar oldu?  (altyapı projeleri için) birincil kullanıcılar açısından ekonomik ve sosyal gelişmeye katkı?  Şayet planlanmamış etkiler varsa, bu genel sonucu nasıl etkiledi?  Proje cinsiyet ayrımcılığı, çevre ve yoksulluk gibi genel değerleri ne kadar dikkate aldı ve ne gibi etkiler oluşturdu?

Sürdürülebilirlik  Hedeflere ve ulaşılan sonuçlara sahiplenme?  Politik destek ne kadar alabildi?  Katılan grupların kurumsal kapasitelerindeki değişim?  Sosyo-kültürel etkenler, yerel beklentileri karşılama başarısı.  Finansal sürdürülebilirlik.

İzleme ve değerlendirme süreçlerinde en çok yaşanan sorunlar

Zaten yapılmıyorlar…!

Projelerde çalışanlar, bu konuda yeteri kadar istekli değiller. Gösterge belirlemeyi ve izleme yapmayı çoğu kez sponsora yönelik bir şov olarak görüyorlar.

Göstergeler sponsoru ikna etmek için uyduruluyor veya baştan savma ve yanlış veriler üzerine belirleniyor.

İzleme ve değerlendirme aşamalarında ortaklar ve diğer paydaşlar dikkate alınmıyorlar.

Değerlendirme zaman zaman uzaktan yapılıyor. Değerlendirme yapan kişi/ler alana inmeden, masa başında, rapor okuyup işi hallediyorlar.

Sponsorlar izleme-değerlendirmeyi dikkate almıyorlar /önemsemiyorlar.

Ortaya çıkan hatalar, sorunlar gizleniyor.

Zaman yok…!

Proje uygulamalarında en sık karşılaşılan sorunlar

 Resmi kurumlar projeyi (STK’yı) önemsemiyorlar;  Halk STK’lara az destek veriyor;  AB projelerinde bütçe yönetimi zor;  Beklenmeyen şeyler çok fazla ve etkili.

 Projeler çok iddialı;  Paraya göre proje hazırlanıyor  Hayali/zayıf mevcut durum üzerine proje oluşturuluyor!  Projelerde iletişim ve halkla ilişkiler aktivite olarak projeye dahil edilmiyor.  Proje dokümanı proje yürütme rehberi olarak kullanılmıyor. Rafta duruyor!  Resmi kurumlar ve diğer paydaşlarla proje hazırlık aşamasında desteklere yönelik yazılı taahhütler alınmıyor.