Ayda A. Yurekli, Ph.D World Bank Washington, DC Tütün kontrolü neden Türkiye’nin toplum sağlığı gündeminde öncelikli olmalı? Devletin ve toplumun sorumlulukları Ayda A. Yurekli, Ph.D World Bank Washington, DC

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? 2001 yılında dünyadaki sigaraların % 2si ve bölgedeki sigaraların %14 ü Türkiye’de içildi. Kaynak: USDA ve Dünya Bankası, 2001

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? Türkiye’de sigara tüketimi artıyor Kaynak: Tekel, ve USDA

Sigara İçme Oranları Ürkütücü Sigara içmek, Türkiye’de normal bir sosyal davranış kabul ediliyor, 1996 Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Hükümetler neden devreye giriyor? Çocukların sigara içmesine engel olma Sigaraya başlama yaşı düşüyor Gençlik riskleri hafife alıyor Sigara içmeyenleri dumandan koruma İkinci el sigara dumanı sigara kadar zararlı Çoğu erişkin evde ve çocukların önünde sigara içiyor Erişkinlere bilinçli karar verecek seçenekleri sunma Sigar içenler genlede naşladığınja pişman Sigara içenler gelirlerinin önemli oranın sigaraya harcıyor Sigarayı bırakmak isteyenlere destek Tütün bağımlılık yapıcıdır ve sigara içenlerin yardıma ihtiyacı var Sigara içenler, bırakabilmek için yardıma ihtiyacı olduğunu bilmiyor Sigara bırakma yardımı

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? Türkiye’de, sigara içenlerin başlama yaşı 12, 13, 14 Ankara,Türkiye, 1996 Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? Eski kuşakta sigaraya başlama yaşı daha geçti, Ankara-Türkiye, 1996 Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? Sigara içenler, genelde başladığına pişman Ankara-Turkey, 1996 Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? Tütün, bağımlılık yaratır ve bırakması zordur, Ankara-Turkey, 1996 Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı Tütün kontrolü Türkiye’de neden öncelikli olmalı? Bazıları hala sigarayı bırakmak için yardım gerektiğini bilmiyor Ankara-Turkey, 1996 Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Çoğu ülkede sigara kullanımı fakirlerde daha yaygın Çoğu ülkede sigara kullanımı fakirlerde daha yaygın. Türkiye’de böyle değil. Gelir yükseldikçe, sigara içme oranı da yükseliyor! Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Çoğu ülkede dah iyi eğitimliler daha az sigara içiyor AMA, Türkiye’de Eğitim düzeyi yüksek olanlar arasında sigara içme oranı yüksek !! “Türkiye okumuş cahillerin ve vurdum duymazlarin ülkesi mi?? ” Sigara içme oranı Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Türkiye’de sigara içenler ne diyor? Ne yapıyor? Sigara içen öğretmenlerin % 99u, öğrencilerin yanında sigara içilmesine karşı ama %68i içiyor Sigara içen doktorların % 97si, hastaların yanında sigara içilmesine karşı ama %68i işte içiyor Sigara içen annelerin % 98i öğretmenlerin öğrencilerin yanında sigara içmesine karşı ama %85i çocuklarını yanında içiyor Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Tüm yaş gruplarında 3 anneden 1’i sigara içiyor Annelerin bilgisizliği veya ilgisizliği! Türkiye’de anneler ve anneanneler daha çok sigara içiyor, 1996 Tüm yaş gruplarında 3 anneden 1’i sigara içiyor Tüm annelerin %31’i sigara içiyor Genç annelerde sigara içimi daha yaygın Kaynak : Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Annelerin ve öğretmenlerin bilgisizliği veya ilgisizliği! Kaynak: Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Türkiye’nin sigara hakkında bilgisizliği veya ilgisizliği Kimse ikinci el dumandan bahsetmiyor!! Neden çocuklarımızı zehirliyoruz? Kaynak: Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and attitudes, Ankara-Turkey

Sigara cebimizi yakıyor!! High opportunity cost for families and smokers Kaynak: Onder 2002, Economics of Tobacco in Turkey

Tütünün, Türkiye ekonomisi için önemi ne? Yüksek gelir GSH içinde önemli oran Ticaret yoluyla döviz girdisi Büyük sayıda çiftçi ve köylü, geçinmek için tütüne mi bağlı?

Tütünle ilgili vergi gelirleri, Türkiye’nin toplam gelirinde önemli Tobacco taxes are also significant part of total revenues in most ECA countries where it is difficult to collect income taxes. Taxes from tobacco –cigarettes- vary from 8% of total taxes in Armenia and Macedonia to 2% in Lithuania. Kaynak: Dünya Bankası ve IMF verileri, DB hesaplamaları

Ve sigara harcamaları GSH içinde önemli Cigarette consumption per adult in ECA is higher than the consumptions in other regions. 8% of total world’s population smokes 16% of global cigarette production Therefore, it generates high expenditures that are equivalent to 9% to 1% of GDP in most ECA countries. Kaynak: Dünya Bankası ve IMF verileri, DB hesaplamaları

Tütün, önemli bir ihracat kalemi mi? Kaynak: USDA 2001 ve Onder 2002

Tütün ticareti gelirlerinde iniş çıkışlar Kaynak: USDA, Onder 2002 ve Dünya Bankası hesaplaması

Tarımda ve endüstride çok sayıda tütün çalışanı Endüstri Çalışanları 1998 : 30,404 1999 : 27,708 2000 : 28,123 Bin kişi Kaynak: Onder 2002, Economics of Tobacco in Turkey

Ama endüstride çalışan sayısı azalıyor. Neden Ama endüstride çalışan sayısı azalıyor. Neden? Verimlilik, teknoloji ve özelleştirme Tobacco industry often argues that higher taxes would reduce consumption, and reduced consumption will force them to lay off employees. Governments who face a high unemployment rate and difficulties in generating jobs take this argument seriously. Employment in cigarette production has been decreasing in almost every country regardless of the level of consumption. For ECA countries, the issue is rather special because of the mass privatization programs ECA countries applied during the 1990s. Increasing efficiency, in part through using more capital intensive technology, are two reasons for employment reduction.

Hükümetler ne yapabilir. Talebi azaltıcı tedbirler işe yarıyor Hükümetler ne yapabilir? Talebi azaltıcı tedbirler işe yarıyor! Türkiye Örneği Vergi yoluyla sigara fiyatlarının yükselmesi Fiyat dışı tedbirler: Tüketiciyi bilgilendirmek, - Elektronik ve basılı medya kanalıyla tütün ve sağlık hakkında bilgi ve araştırma sonuçlarını duyurmak Sigara reklam ve promosyonu yasakları, Uyarıcı etiketler ve kamualanlarında sigara içiminin kısıtlanması, Nikotin Replasman Terapisi ve diğer bırakma tedavilerinin var ve erişilebilir olması

Tütün Vergilerinin Gelir Getirme Potansiyeli Ampirik Yaklaşım Bağlı olduğu faktörler: Tüketim düzeyi Sigara satış fiyatı Tütün vergi oranı Gelir Talebin, fiyata ve gelire göre esnekliği Kaçakçılığın kontolü When revenue generation is a goal, tobacco is a favorite good to raise revenues. Revenue generation potential of tobacco taxes depends of several factors. Such as consumption level, retail price and total tax per pack of cigarettes, lower substitution opportunities, price and income elasticity of tobacco products, and the control of smuggling activities. Empirical evidence suggest that demand is price inelastic in many countries. (i.e., as price rises, consumption falls by less than the percentage rise in the price). The less elastic the demand, the less effective the tax will be in reducing cigarette consumption, but the more the gain in tax revenues. Revenue is therefore increased regardless of the rate of consumption. The income elasticity of demand is greater than one, meaning higher the income, higher the consumption, and greater the revenue When the income elasticity is greater than one the product or service is considered a luxury rather than a basic necessity. Practically, consumption of luxury goods and services rise as income rises, and the level of increase is faster than the rise in income.

Türkiye tütün vergileri konusunda AB normlarına uyuyor The good news from public health perspective is that accession countries who are in a process of joining to the EU in the next rounds, have increased their tax share in average price of a pack of cigarettes, but some still lack well behind the level such as Latvia 49% of price is tax and Lithuania 33% of price is tax. Kaynak: EU Tax database, IMF ülke dökümanları

Daha yüksek vergi daha pahalı demek mi Daha yüksek vergi daha pahalı demek mi? Türkiye’de vergi oranı yüksek, ama ortalama paket fiyatı Avrupa’nın en ucuzu When we examined the average cigarette price and tax per pack in countries who control their cigarette consumption increase, we see that these countries have the highest average price per pack of cigarettes in the globe. Close to US$ 7 in Norway to US$ 5.5/pack in UK and US$ 4 per pack in Ireland, Sweden and Denmark. Southern part of Europe, Spain, Portugal and Italy have the lowest price per pack in Europe although tax per pack is higher.

Düşük yerel sigara fiyatları Expensive domestic brand Tekel 2000 price increased 50% during 13 years in 1987-2000. Marlboro price got cheaper since it was produced in Turkey and was not subject to custom duties. Kaynak: TEKEL, USDA, Onder 2002

Reel Fiyat Önemli. Rakamlara bakınca sigara fiyatları artmış Reel Fiyat Önemli! Rakamlara bakınca sigara fiyatları artmış. Peki, ya reel fiyatlar? From a public health perspective, it is changes in real prices (adjusting for inflation) that affect consumption levels, rather than changes in nominal prices. In Turkey, real prices decreased from 1994 to 95, were stable (with price adjustments approximately keeping pace with the high inflation rate) from 1995-99, and then increased between 1999-2000. This softening of real cigarette prices in the years immediately after the entry of private producers would account for some of the increase in consumption from 94.6 billion sticks in 1994 to 96.5 billion sticks in 1995. However since real prices were stable between 1995 and 1999, other factors must be responsible for the increase in consumption during this period. When the real price increased in 1999, the increase in cigarette consumption stopped, and remained at 114 billion sticks in 2000 as well. Kaynak: TEKEL, USDA, Onder 2002, ve Dünya Bankası hesaplaması

Fiyatlar Neden Düşük? Türkiye’de fiyat kontolü ve sigara fiyatlarına etkisi, 1999 -118,223 -48,873 48,596 -37,325 Paket başı Kar/Zarar 200,000 275,000 650,000 325,000 Perakende Satış Fiyatı 318,223 323,873 601,404 362,325 Üretim Maliyeti +Vergiler Birinci 68mm paket Maltepe 85mm Tekel2000 100mm Samsun 100mm Marka/ Fiyat How does TEKEL keep its brand prices lower than the competitors’ prices? We do not have data on TEKEL’s operating costs, but a comparison of TEKEL prices in 1999 with the available data on cost of production suggests that some of TEKEL’s most popular brands are sold at below the cost of production (including taxes). Although we do not have enough data, we can speculate why this might happen. To reduce the competition pressure, not to affect CPI so the efforts for controlling inflation be achieved, due to higher market share especially among middle and low income smokers, govt. did not want to put burden on them for political reasons. Tekel might cover the loss making products by pricing other brands higher. We do not know whether TEKEL makes profit or loss overall, but we know that TEKEL gets govt funds to use to subsidize tobacco farmers, and we don’t know whether some of those funds are also use to subsidize cigarette production. Kaynak: MOF Turkey, IMF

Türkiye’nin sigara içen başına vergi geliri Ab üyelerinden düşük sigara içen başına düşen tütün vergisi US$ Kaynak: WHO ülke profilleri, USDA ve Dünya Bankası hesaplaması

Yüksek tüketim, yüksek vergi oranı, düşük fiyat SONUÇ: Avrupa’ya göre düşük vergi geliri Kaynak: USDA, IMF ve Dünya Bankası hesaplaması