YG.Tesislerinde Manevra Sunan : Elk. Müh.Musa Çeçen musa.cecen@emo.org.tr

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Seminer Programı ; GİRİŞ TANIMLAR TERİMLER YG. TEÇHİZATI EMNİYET MESAFELERİ MANEVRALAR UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR SORU ve YANITLAR 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar GİRİŞ : Kuvvetli akım tesisleri : Enerji; toplumsal ya da bireysel yaşamın her aşamasında yararlandığımız bir kaynaktır. Elektrik enerjisi yaşam ve iktisadi sistemin devamı için temiz, kolay taşınabilir ve kullanılabilir olma özellikleri ile vazgeçilmezdir. Isı, mekanik, ışık enerjisine kolay dönüştürülebilir olması gibi önemli özellikleri elektrik enerjisini vazgeçilmez kılmaktadır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Ancak elektrik enerjisi insan ve diğer canlılar için yaşamsal tehlike yaratabilecek özellikler taşımaktadır. Elektrik Mühendisliği disiplini bu nedenle; Elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtım sektöründe kullanılacak teçhizatın tasarımı, geliştirilmesi ve imalatı, Enerji tesislerinin tasarımı Tesislerin montajı, Enerji tesislerinin işletilmesi. İle ilgili tüm hizmetlerin sürekli, ekonomik ve güvenlik ekseninde yürütülmesini sağlar. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİDİR. Bütün bu özellikleri ile yaşamımızın ayrılmaz parçası olan elektrik enerjisinin kullanılabilmesi için; Elektrik Üretim tesisleri, Elektrik İletim Şebekesi ve şalt tesisleri, Dağıtım Şebeke tesisleri, Dağıtım TM. Son kullanıcı YG. Transformatör merkezleri, Olarak tanımlanan tesisler . ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİDİR. Bu tesislerde yapılacak çalışmalar yürürlükteki yönetmeliğe uygun olarak yapılacaktır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar TANIMLAR : AA : Alternatif Akım DA : Doğru Akım DG : Düşük Gerilim ( 50 V. Kadar) AG : Alçak Gerilim (1000 V. Kadar) YG : Yüksek Gerilim ( 1000 V. Üstü ) EDK : Elektrik Dağıtım Kuruluşu EİH : Enerji İletim Hattı ENH : Enerji Nakil Hattı KK : Kesici Kabin KÖK : Kesici Ölçü Kabini TM : Transformatör Merkezi 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar TERİMLER : Trafo Merkezi : YG./AG. Gerilim değişikliği yapılan tesis veya trafonun transformatörün bulunduğu yer İzolasyon : Çalışma yapılacak tesiste enerji kesilmesi sonucunda yapılan kısa devre ve topraklama işlemidir, Ring devre : Ayni gerilimle enerjilenen sistemin toplandığı ve dağıtıldığı şebeke bölümüdür, Harici Sigortalı Topraklı ayırıcı : Sigorta ile koruma ve gerilimin kesilmesi ile toprak ayırıcısını akuple olarak kapatabilen ayırıcıdır, 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Bağlama ( Kuplaj ) Ayırıcısı : Farklı anahtarlanan iki fider’den enerjilen tesisi bağlamak için kullanılacak ayırıcıdır, Toprak Ayırıcısı : Enerjisiz konuma getirilmiş elektrik devrelerini topraklamak için kullanılan teçhizattır, Müşterek Enerji Nakil Hattı : Farklı iki gerilim iletkenlerini taşıyan havai hat iletkenlerinden oluşan tesistir, Çok Devreli Hatlar : Ayni taşıma hattı üzerinde ayni gerilimde birden fazla devre bulunan hatlardır, 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Boşta Gerilim Altındaki Teçhizat : Enerjili ancak üzerinden yük altında olmayan tesis bölümüdür, Servis dışı teçhizat : Arıza, onarım veya yedek vb. nedenle işletme dışı bırakılan tesis bölümüdür, Metal Mahfazalı Hücre : Hava yalıtımlı modüler tip YG. Hücreleri, Metal Clad Hücre : Her bölümü bağımsız olarak yalıtılmış, SF-6 gaz izoleli modüler tip YG. Hücresi, 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar İşletme Sorumlusu işyerindeki elemanlara vereceği eğitimle ; Kesici, Ayırıcı veya Şalter AÇIK : Kesici, ayırıcı veya şalter kontaklarının açık olduğunu, dolayısıyla beslediği devrenin de açık ve enerjisiz olduğunu, Kesici, Ayırıcı veya Şalter KAPALI : Kesici, ayırıcı veya şalter kontaklarının kapalı olduğunu, dolayısıyla devrenin kapalı ve beslediği devrenin enerjili olduğunu, tanımlamalı ve dil birliğini sağlamalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar YG. TEÇHİZATI 4.1. Kesiciler , 4.2. Ayırıcılar 4.3 Metal Mahfazalı Modüler Hücreler (MMMH) 4.4 Metal Clad YG. Hücreler ( MC) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 4.1. Kesiciler : Tam Yağlı kesiciler Az Yağlı Kesiciler SF-6 Gazlı Kesiciler Vakum Kesiciler 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Kesicilerin özellikleri ve çalışma prensipleri: a. Tam yağlı kesiciler artık imal edilmemekte ve kullanılmamaktadır. b. Az Yağlı kesiciler ; Açma anında, hareketli kontak sabit kontaktan ayrılır, bu anda kontaklar arasında ark meydana gelir. Oluşan ark, yolu üzerindeki ark hücresine girer ve arkın ısı etkisinden dolayı kesici yağında yanma meydana gelir. Yanma sonucu oluşan gazın, kesicinin söndürme hücresi içinde basınç dengeleme odacığına girmesi ile oluşan basınç, yağı ark hücresine iterek açma ile meydana gelen arkı söndürür. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Az yağlı kesici 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar c. SF-6 Gazlı kesiciler ; SF-6 Gazı kokusuz ve zehirsizdir. Yanma özelliği olmayan bu gazın dielektrik dayanımı oldukça yüksek olup normal atmosferik koşullarda gaz halini korumaktadır. SF-6 Gazı 1Bar. basınç altında ve 200 C ‘de havadan 5 kat daha ağırdır. SF-6 Gazlı keciler aşağıdaki tiplerde imal edilirler; c.1 Pufer sitemi Kesici açma komutu verildiğinde; sabit kontaktan ayrılan hareketli kontağa akuple edilmiş pistonun yarattığı basınçla sıkışan SF-6 gazı, ark üzerine püskürtülerek açma halinde oluşan ark söndürülmektedir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar c.2 Fluark sistemi ; Bu sistemde açma anında oluşan ark ; kesme hücrelerinde bulunan basınçlı SF- 6 Gazının, hareketli kontağın sabit kontaktan ayrılarak aşağı çekilmesi sonucu boşalttığı alan içine dolması ile boğularak söndürülmektedir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar SF-6 Gazlı kesici 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Vakum Kesiciler ; Her üç faza ait vakum küvet içinde biri sabit diğeri dışarıdan tahrik edilerek hareket eden, karşılıklı disk şeklinde bakır+krom alaşımlı kontaklar ve havası alınarak vakum ortamı yaratılmış kap ve basınca dayanıklı fiber porselenden yapılmış keramik silindirden oluşur. Bir ucu hareketli diskin şaftına, diğer ucu ise vakum oluşturulmuş kaba bağlı metal körük vasıtası ile vakum ortam sızdırmazlığı sağlanmaktadır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Vakum kesici 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Vakum Kesicilerin çalışma prensibi ; Vakum kesiciye açma komutu verildiğinde disk kontaklar, Hareketli disk kontağın tahrik edilmesi ile ayrılmaya başlar. Kontaklar arasında zamanın karesine ters orantılı olarak azalacak olan ark başlar. Disk şeklindeki kontaklar arasındaki ark, akım sıfır Değerine ulaşıncaya kadar azalarak devam eder ve söner. Açma işlemi gerçekleşir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Kartuş tipi Vakum kesici 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

YÜK ALTINDA AÇILIP KAPATILABİLİR.. Kesiciler ; YG. elektrik tesislerinde nominal yük ve arıza akımları altında elektrik devresini açıp kapamak için kullanılan teçhizattır. KISA DEVRE KESME ÖZELLİĞİ NEDENİYLE.. YÜK ALTINDA AÇILIP KAPATILABİLİR.. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 4.2. Ayırıcılar : Dahili ve Harici tip olmak üzere ; Toprak Ayırıcısı Adi Ayırıcı Topraklı Ayırıcı Sigortalı Topraklı Ayırıcı Yük Ayırıcısı Pantoğraf tipi Ayırıcı Ve MMH ve MC hücrelerde kullanılan; Döner Mekanizmalı yük ayırıcısı 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

KESME ÖZELLİĞİ OLMADIĞINDAN.. YÜK ALTINDA AÇILIP KAPATILAMAZ !. Ayırıcı ; YG. Tesislerinde yüksüz durumda elektrik devrelerini açmak veya tesise gerilim uygulamak için kullanılan teçhizattır. KESME ÖZELLİĞİ OLMADIĞINDAN.. YÜK ALTINDA AÇILIP KAPATILAMAZ !. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar a. Toprak Ayırıcısı : Çalışma yapılacak bölümün izole edilmesi için kullanılan ve bağımsız olarak çalışabilen YG. teçhizatıdır. b. Adi ( normal ) Ayırıcı : Bağımsız olarak çalışan YG. Ayırma teçhizatıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Topraklama tertibatı ( ayırıcısı ) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Dahili tip adi ayırıcı 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar c. Topraklı ayırıcı : Yüksüz YG. elektrik devrelerinde ayırma işlemine bağlı olarak, mekanik dahili itici ile koordineli olarak, gerlimsiz bıraktığı sistemi hareketli bıçakların altındaki çenelere topraklama bıçaklarını kapatarak izole eden bir teçhizattır.. Dahili - Harici ve sigortalı tipleri bulunmaktadır.  Enerji girişi I Enerjilenen tesis bölümü 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar c. Topraklı ayırıcı : Yüksüz YG. elektrik devrelerinde ayırma işlemine bağlı olarak, mekanik dahili itici ile koordineli olarak, gerlimsiz bıraktığı sistemi hareketli bıçakların altındaki çenelere topraklama bıçaklarını kapatarak izole eden bir teçhizattır.. Dahili - Harici ve sigortalı tipleri bulunmaktadır.  Enerji girişi Enerjilenen tesis bölümü 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar d. Sigortalı topraklı ayırıcılar : Harici tipl sigortalı topraklı ayırıcı genelde ENH.‘dan branşman alan TM ‘nin hat başlarında kullanılmaktadır. Sigorta ile beslenen hattın koruması da yapılmaktadır. Ayırıcının çalışması topraklı ayırıcı ile ayni olup, ilave olarak sigorta çeneleri bulunmaktadır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Sigortalı top.Ayırıcı 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar d. Yük Ayırıcıları : Kısa devre kesme gücü özelliği olmayan ve nominal yüklerde devreleri açma ve kapatma işleminde kullanılan aygıtlardır. Hava yalıtımlı yük ayırıcıları uzun süredir kullanılmaktadır. Metal Mahfazalı Modüler Hücrelerin kullanımının zorunlu hale gelmesi ile SF- 6 Gaz izoleli kompakt tip döner eksenli yük ayırıcı kullanımı artmıştır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar SF-6 Gazlı Yük Ayırıcısı 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Pantograf tipi Ayırıcı ( 154 – 380 kV.) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Metal Mahfazalı Modüler YG. Hücreleri 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 4.3 Metal Mahfazalı Modüler Hücreler ( MMMH ) : 30 Kasım 2002 Tarihinde yayınlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ile kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Hücreler belirli tiplerde üretilerek akredite edilmiş laboratuvarlarda kısa devre dayanım, iç ark vb. testlere tabi tutularak onay alınmakta ve bu testlere uygun olarak imal edildiği belirtilmektedir. Ülkemizde henüz bu testlerin yapılabildiği merkezler bulunmamakla birlikte, yerli üretim hücrelere tip test raporu alan çok sayıda imalatçı üretim yapmakta, ayrıca ithal edilerek de kullanılmaktadır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar MMM YG. Hücreler 10 – 36 kV. İşletme geriliminde ve muhtelif tiplerde imal edilerek kullanılmaktadır. Bunlar ; YG. Giriş Hücresi Ölçü hücresi Bara bağlama hücresi Bara yükseltme hücresi Yük ayırıcılı ve sigorta korumalı trafo çıkış hücresi Yük ayırıcılı sekonder korumalı trafo çıkış hücresi Ayırıcılı YG. Çıkış hücresi Sekonder korumalı kesicili YG. Giriş/Çıkış hücresi Olarak sıralanabilir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Metal Mahfazalı Modüler YG. Hücreleri 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 4.4 Metal Clad YG. Hücreleri ( MC ) : MC veya açık adıyla Metal Clad YG. Hücreleri henüz ülkemizde üretilmediğinden ithal edilerek kullanıma sunulmaktadır. Metal Clad hücre ; içinde barındırdığı her teçhizat ayrı bir bölümde ve SF-6 gazı içinde bulunmaktadır. Bir bölümdeki bir kısa devre yada arızanın diğer bölüme ve sisteme yansıması önlenmiştir. SF- 6 Gazı içinde yalıtıldığı için boyutlar daha da küçültülebilmektedir. MMMH göre daha pahalı olduğundan, henüz kullanım yoğunluğu bulunmamaktadır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Metal Clad hücre 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Metal Clad Hücre 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 5.) EMNİYET MESAFELERİ 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

Yapılacak çalışmalarda hat salınımı bu mesafelere ilave edilmelidir. Enerjili tesislerde, gerilim bulunan salınımsız haldeki iletkenlerin birbirine yaklaşma mesafeleri aşağıda verilmiştir. 50 - 3.500 Volt İçin 30 cm. 3.500 - 10.000 “ 60 cm. 10.000 - 50.000 “ 90 cm. 50.000 - 100.000 “ 150 cm. 100.000 - 250.000 “ 300 cm. 250.000 - 450.000 “ 450 cm. Yapılacak çalışmalarda hat salınımı bu mesafelere ilave edilmelidir. Yukarıda verilen ölçüler ; İNSANLARIN GERİLİM ALTINDAKİ NOKTALARA YAKLAŞMA MESAFELERİ DEĞİLDİR!. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 5.1. Enerji altında çalışma : Enerjili bir teçhizat veya hattın yakınında yapılacak çalışma; “gerilim altında çalışma “ kapsamına girer. Çift devreli bir ENH direğinde çift devreden birisi enerjili iken diğerinde yapılan çalışma da keza ; “ gerilim altında yapılan bir çalışma” sayılır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

Kesici veya Ayırıcılar ile yapılan İşlemler MANEVRA olarak tanımlanır. MANEVRALAR : Elektrik YG. Tesislerinde; tesisatın bir bölümünün, tamamının veya tesisin bir sonraki bölümünün devreye alınması veya devreden çıkarılmasına yönelik olarak.. Kesici veya Ayırıcılar ile yapılan İşlemler MANEVRA olarak tanımlanır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.1. Devrede olan kesici pozisyonlarının izlenmesi ; Kesicilerin açık konumda iken her türlü işletme koşullarında devreyi güvenli bir biçimde kesmeleri beklenir. B beklentiye yönelik olarak ; Kesicinin açık veya kapalı pozisyonu, güvenli bir konum göstergesi ile tanımlanabilmelidir. Kesici mekanizması üzerindeki açık ya da kapalı konum bilgisinin, yardımcı devre ile beslenen ışıklı (açık veya kapalı) konum bilgisi ile eşleştiği kontrol edilmelidir. Ancak, kesicinin her üç küvetinin içindeki hareketli kontakların, itici mekanizma ile tahrik edildiği ve konum bilgisinin en azından bir faz için doğru olmayabileceği unutulmamalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.2 . İşletme halindeki ayırıcı pozisyonlarının izlenmesi : Hava yalıtımlı Metal Mahfazalı YG. hücrelerinde de kullanılan bazı tip ayırıcılar dahil, klasik yöntemle tesis edilen TM’de kullanılan ayırıcılar, açıldıklarında enerji devresini minimum mesafede güvenli bir biçimde ayırdığı kontrol edilmelidir. Ayırıcının güvenli ayırma mesafesinin; tesis edilen mekanik kumanda düzeni ile ilgili olacağı unutulmamalı, kumanda kolunun açık konuma gelmiş ve ayırıcı bıçaklarının güvenli mesafede uzaklaşmış olduğu gözle kontrol edilmelidir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Hava yalıtımlı Metal Mahfazalı YG. hücrelerinde de kullanılan bazı tip ayırıcılar dahil, klasik yöntemle tesis edilen TM’de kullanılan ayırıcılar, açıldıklarında enerji devresini minimum mesafede güvenli bir biçimde ayırdığı kontrol edilmelidir. Ayırıcının güvenli ayırma mesafesinin; tesis edilen mekanik kumanda düzeni, ayırıcı iticilerinin sağlam ve normal çalışabilmeleri ile olanaklı olacağı unutulmamalı, kumanda kolunun açık konuma gelmiş ve ayırıcı bıçaklarının tamamının güvenli mesafede uzaklaşmış olduğu gözle kontrol edilmelidir. MMMH ‘de bulunan ayırıcı konumlarının gözle izlenmesi mümkün olmadığından, sağlamlığı kontrol edilen kapasitif led gösterge ile enerjinin üç fazda da olmadığı kontrol edilmelidir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.3. Bir YG. tesisi veya tesisinin bir bölümünde enerji kesilmesi ve teçhizatın gerilimsiz bırakılması için ; Tesise enerji verebilecek her kaynaktan gelen irtibatı gözle görünür şekilde ayırmak, Kesici ve Ayırıcıları açık konumda kilitlemek suretiyle, tesisin yeniden enerjilenmesi riskine yol açabilecek sonuçların ortadan kaldırılması.. hedefine yönelik olarak alınacak önlemler, ardışık olarak yapılmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.4. Tesisin topraklanarak izole edilmesi Enerji girişi bölümündeki ayırıcı topraklı ise topraklama bıçaklarının toprak çenelerine iyice sabitlendiğinin görülmesi, Çalışma yapılacak bölüm ve çalışma yapılacak bölüm sonunda topraklama tertibatı kullanarak önce toprak, sonra topraklanacak nokta irtibatının sıra ile yapılması, Enerji giriş yönünde girişin kısa devre tertibatı kullanılarak kısa devre edilmesi, Tesis MMMH ise, YG. Branşman direği varsa HST ayırıcı açılarak topraklanmalı ve MMMH giriş hücresi toprak ayırıcısı kapatılmalı, 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Açılan ayırıcılarının kumanda tertibatlarının kilitlenmesi Tesise ait güç transformatörü varsa AG. Panosundaki ana şalterin açık konuma getirilmesi, AG. Panosunda devrede olan şalterleri kayıt altına alınarak açılması işlemlerinin tamamlanması ile özetlenebilir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 1 2 3 4 6 7 Ring girişi Ring Çıkışı TRAFO 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar DİKKAT ! Tesis MMH ve kablo girişli ring üzerinde ise : METAL MAHFAZALI MODÜLER TİPLİ GİRİŞ HÜCRESİNE AİT TOPRAK AYIRICISI, ENERJİLİ RİNG KABLO GİRİŞİNDE ÜÇ FAZ + TOPRAK KISA DEVRESİ YARATACAĞINDAN KAPATILAMAZ !. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Bu durumda gerekli izole işlemi ; enerji girişi olabilecek noktalardaki ayırıcıların açılması ve çalışılacak bölümü enerjileyen hücredeki toprak ayırıcısının kapatılması ile sağlanmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.5. Güvenlik ve ikaz kartları : TM’de yapılacak bakım, onarım, arıza gibi çalışmalarda servis dışı edilmiş teçhizat üzerinde çalışacak personelin güvenliğini sağlamak ve teçhizatı korumak için kullanılan kartlardır. a.1. Tehlike dokunma kartı. ( KIRMIZI RENK ) a.2. Dikkat Gerilim altında çalışma var kartı, ( SARI RENK) a.3. Özel Durum kartı, ( BEYAZ RENK) a.4. Dokunma çalışma var kartı. ( TURUNCU RENK) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Güvenlik ve İkaz kartlarının yapılacak tüm manevralarda asılması zorunludur. Kartların kullanılması ile unutkanlık ve dalgınlığın ortadan kaldırılmasına yönelik fayda sağlanacağı unutulmamalıdır. Kartların kesinlikle silinmeyecek tükenmez kalemle doldurulması ve bir kereye mahsus olarak kullanılması sağlanmalıdır. (Detaylı bilgi için İş Güvenliği seminer notlarında bknz.) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Yapılacak manevra sonucunda, gerekli izole işlemleri gerçekleştirilerek güvenlik ve ikaz kartları asılmalıdır ; Kartı asan kişi, gerekçesini doldurarak imzalamalı ve kolayca düşmeyecek şekilde asmalıdır. İş bitiminde kartı kaldıran kişi imzalamalı ve kart manevra tutanağının eki olarak korunmalıdır. Bir güvenlik ya da ikaz kartının, kartı asan tarafından imzalanarak kaldırılması esas olmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.6. İş güvenliği ve genel tedbirler: Çalışma öncesi ve çalışma süresince gerekli olan güvenlik tedbirleri alınmalı, Maddi kayıp ya da iş süresinin kısalması vb. gerekçe veya baskılarla dahi olsa, tam güvenlik tedbirleri alınmadan herhangi bir işe girişilmemelidir. Çalışma öncesi iş güvenliği ve ilk yardım malzemeleri kullanılmaya hazır durumda bulundurulmalıdır. İş güvenliği ve ilk yardım malzemelerinin kullanıma hazır durumda olup olmadığının kaydedileceği, “ İlk yardım ve iş güvenliği malzemeleri bakım defteri” düzenli bir şekilde tutulmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Günlük çalışmaların başında ve sonunda bütün iş güvenliği malzemeleri kontrol edilmeli ve kullanılmasında sakınca görülenler onarılmalı veya yenisi ile değiştirilmelidir. Geçişe engel olan çalışma yerlerinde şerit ve ikaz levhaları ile emniyet önlemleri alınmalı, gerektiğinde ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılmalıdır. Takım ve malzeme düşmesi ve tesise enerji uygulanmasında olası patlama sonucu parça tesirine karşı, çalışma bölgesinde bulunan kişilerin baret takmaları sağlanmalıdır. Personel yapılacak bütün çalışmalar için bilgilendirilmeli, yapacağı çalışma yazılı iş emri ile sınırlandırılarak kayıt altına alınmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.7. Tesise enerji verilmesi ve devreye alınması : Tekrar servise alınacak olan enerjisiz tesiste en son yapılan işlem sırasından başlanarak; Çalışma yapılan ve çalışma sırasında girilen tesis bölümlerinde izole işleminde konulan tüm uyarı levhaları ve fiziki engeller kaldırılmalı, Çalışma bölgesini içine alan her yöndeki mahalli topraklama tertibatı alınmalı, Kesicinin tekrar kontrol edilerek açık konumda olduğunun görülmesi ile; Çalışan tüm personel toplanıp sayım yapılmalı, Enerji verilecek bölgede herkesin duyacağı bir şekilde “ENERJİ VERİLİYOR!. Uyarısı yapılmalı, ve tesise enerji verilmelidir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Her ayırıcı kapatıldığında; hareketli kontaklarının sabit kontaklara tam olarak oturduğundan emin olunmalı, Tesis giriş ayırıcısı kapatılarak baralara gerilim uygulanmalı, Kesici kapatılarak tesise enerji verilmeli, YG. Giriş bölümündeki ölçü aletinden üç fazın normal olduğunun kontrol edilmeli, AG. Panosu şalterleri normal konuma getirilerek tesisin devreye alınmalı, 0,4 kV. Ölçü aletlerinden üç fazın da normal olduğu görülmelidir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.8. Kilitleme ve kitlemeler Kilitleme ; Bir kesme veya ayırma techizatı açık veya kapalı konuma alınmışsa, bu konumda kalmasını sağlamak ve müdahale edilmesini önlemek için haricen kullanılan, sonradan alınan ve genellikle asma kilit aparatı kullanılarak yapılan işlemdir, 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar b. Kitleme ; Tesisin yapılması veya sonraki aşamada tesisin fonksiyonel olarak hatalı manevra yapılmasına engel olması için kurulan, kalıcı kontrol ve kumanda düzeneklerine verilen isimdir. Mekanik ve elektriki kitlemeler olarak uygulanmaktadır. Örnek olarak hücre önüne monte edilen dahili topraklı tip ayırıcı kumanda mekanizması, ayırıcı kapalı iken toprak kumandasını mekanik olarak kitlemektedir. Yine mekanik kitlemeye örnek olarak MMMH’de bulunan kitlemeler gösterilebilir. Elektriki kitlemeler genellikle yardımcı gerilim kullanılarak yapılırlar. Kesici kapalı iken, ayırıcı elektriki kilit kumanda gerilimi kesilerek yapılan kitleme buna örnektir.  03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 6.9. Manevra için yardımcı teçhizatın yerleştirilmesi ; YG. Tesisinde kullanılacak olan yalıtkan pensler, sigortalar, ayırıcı ve kesici kolları hücre içinde duvara ulaşılabilir şekilde yerleştirilmelidir. Ayırıcı kumanda mekanizması, manevrada basılan zeminden en az 50 cm. ve en fazla 170 cm. yükseklikte olmalıdır. ( Harici tesislerde bu yükseklik arttırılabilir.) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 7. YG. ÇALIŞMALARINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR: 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 7.1. Genel kurallar: YG. Tesislerinde programlanan her tür çalışma, aşağıdaki hususlar dikkate alınarak yapılmalıdır. Yüksek gerilim tesislerine görevlilerin dışındaki şahıslar girmemelidir. Bu kişilerin YG. Tesislerine girmesi, görevli mühendisin kontrolü ve sorumluluğunda, kişisel koruyucu malzemelerin kullanılması ile mümkün olacağı unutulmamalıdır. Istaka ile manevra yapılması gereken ayırıcıların manevralarında, izole manevra çubuğu dışında bir malzeme kullanılmamalıdır. Gerek izole manevra çubuğu ile manevra yapılan ayırıcılar, gerekse mekanik kollu ayırıcı manevralarında izole eldiven, baret, izole ayakkabı ve tesisatın özelliğine göre izole halı veya tabure kullanılmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 7.2. İş güvenliğinin sağlanması için ; Üzerinde çalışılacak teçhizatı gerilim altına alabilecek olan kesici önce, ayırıcı sonra açılmalıdır. Kesici ve ayırıcıların her üç fazının da açık olduğu gözle ve/veya uygun araçlarla kontrol edilmelidir. Kesici ve ayırıcılar açık durumda kilitlenmelidir. Tesisin güvenlik altına alınması amacıyla kesme cihazları ile kumanda tertibatı üzerine EMNİYET KARTLARI, İKAZ VE İHBAR levhaları sağlam ve kolayca düşmeyecek şekilde asılmalıdır. Çalışma yerinde gerilim yokluğunun kontrolü, iletkenlerin her biri üzerinde neon lambalı YG. kontrol çubuğu, hat tüfeği ve benzeri özel aletler yardımı ile yapılmalıdır. Kesici açıldığında her üç fazın da açık olduğu neon lambalı kontrol çubuğu ile kontrol edildikten sonra ayırıcı açılabilir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar H 1 H/2 2 4 Hat tüfeği 3 H 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar HAT TÜFEĞİ: 3 5 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Kısa devre edilme amacı ile iletkenlerin üzerine çıplak iletkenin el ile atılmasının tehlikeli olduğu, bu yüzden can kaybı ile sonuçlanan kazalar olduğu unutulmamalıdır. Gerilim yokluğu tespit edilince topraklama ve kısa devre etme işlemleri, çalışma yerinin mümkün olduğu kadar yakınında ve çalışma yerini besleyebilecek bütün kollar üzerinde yapılmalıdır. Topraklama ayırıcılarının kapatılmış olması halinde dahi yukarıda belirtilen işlem aynen uygulanmalıdır. Enerji kesilmesi ve gerilim yokluğu kontrol edildikten sonra yapılacak olan topraklama ve kısa devre etme işleminde; yalıtkan eldivenler, baret, yalıtkan ayakkabı, yalıtkan halı veya tabure ile yalıtılmış zeminde topraklama tertibatı kullanılmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar İzolasyon işlemi, enerji kaynaklarından ayrılmış olan hat parçaları üzerinde de yapılmalıdır. Enerjisi kesilen ENH’nın, rüzgarla statik gerilim oluşumu, atmosferik aşırı gerilimler ve indüksiyon tesiri ile tehlikeli gerilim altında kalmış olabileceği unutulmamalıdır. Topraklama ayırıcı bıçaklarının hepsinin kapalı olmasına dikkat edilmelidir. Çalışma yerleri; levhalar, bayraklar, filamalar, kordonlar, bariyerler vb. işaret ve fiziki engellerle sınırlandırılmalıdırlar. Gerilim altında kalmış bulunan tesis bölümlerine yaklaşılmasını yasaklayıcı levhalar konulmalıdır. Kondansatör bulunan yerlerde her işlemden önce kondansatörlerin boşalması beklenerek kontrol edilmesi gerekmektedir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Çok sayıda hücre ve farklı fider girişleri bulunan tesislerde, ters besleme olasılığına karşı, bu hücrelere “ bu fidere tersten enerji gelebilir.” şeklinde uyarı levhaları asılmalıdır. Bu durum iki taraftan beslenen ve bir hat bölücü (kuplaj) ayırıcı ile ayrılan Y.G. hattındaki ayırıcının kolu, açık veya kapalı iken emniyetli bir şekilde kilit altında tutulmalı ve direğin her iki yüzüne de uzaktan okunabilecek şekilde “ Dikkat çift yönlü besleme var.” levhası asılmalıdır. Yapılacak çalışmalarda cihazların enerjisi kesilmeden hücre önü koruma kapıları açılmamalıdır. Çalışma bitiminde alınmış olan güvenlik önlemleri kaldırılmalı, tesise enerji, hücre kapıları kapatıldıktan sonra verilmelidir. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Y.G. tarafında kesici bulunmayan transformatörün Y.G. ve A.G. tarafından devre dışı bırakılması işlemi için ; AG. tarafından başlamak üzere önce kesme işlemi tamamlanarak yük boşaltılmalı, daha sonra YG. tarafındaki ayırıcı açılmalıdır. Y.G. Sigortaları; ancak görevlinin uzanabileceği bütün iletkenlerin enerjisi kesildikten sonra, (jeneratör vb. tersten besleme tehlikesine karşı) sigortanın her iki tarafında da gerilim bulunmadığı kontrol edilecek ve daha sonra orijinali ile değiştirilecektir. Bara gerilimi kesilemiyorsa, ayırıcı açılması suretiyle sigorta değiştirilmesi sırasında, izole pens, baret, yalıtkan tabure veya halı, yalıtkan eldiven kullanılmalıdır. ( Gerilim altında çalışma koşulları dikkate alınarak yapılmalıdır.) 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Ayırıcı bıçakları açıkken üst kontaklarda gerilim var ise, o direk enerji altında olacağından bu durumda sigorta değiştirme işi yapılacaksa gerilim altında çalışma kuralları uygulanmalıdır. Direk üzerine çıkılmadan önce direğin her türlü gerilimden arındırıldığından emin olunacaktır. Direğe çıkan bir kimsede emniyet kemeri, güvenlik ayakkabısı, baret, takım torbası, vb. kişisel koruyucular ve yardımcı malzemeler bulundurulmalıdır. Direğin cinsine göre hazırlanmış tırmanma cıvataları, ayakçık, özel kanca ve merdiven gibi tırmanma malzemeleri kullanılmalı, emniyet kemeri çalışma süresince montörü taşıyabilecek noktalara bağlanmalıdır. Kaldırma ve taşıma araçlarının enerjili veya enerjisiz iletkenler yakınında kullanılması gerekiyorsa, çalışma sırasında iletkenlere yaklaşmamaları ve temas etmemeleri için özel önlemler alınmalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar ENH‘da yapılacak çalışmalarda enerji kesilmesinin yeterli olamayacağı, bu hattan beslenen müşterilerde bulunan ikincil enerji kaynakları ( jeneratör vb.) nedeniyle ters besleme sonucu oluşan kazaların yaşandığı unutulmamalıdır. YG. Kablolarının enerjisi kesilse bile kapasitör etkisi nedeniyle bir süre şarjlı olacağı unutulmamalıdır. ENH. Çalışmalarında EDK elemanları tarafından yapılan enerji kesme manevrasından sonra, enerjisiz kaldığı belirtilen hatta, hat tüfeği ile enerji yokluğu kontrol edilmeden çalışma yapılmaması gerektiğini, hatalı manevra sonucu çalışılacak olan hattın hala enerjili olabileceği ve bu nedenle çok sayıda can kaybına yol açan kazanın yaşandığı unutulmamalıdır. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar 9. SORU VE YANITLAR : 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar

EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar Teşekkürler.. Görsel kaynaklarından yararlandığımız ; Siemens, Ulusoy ve Elimsan’a TEK’ TEİAŞ teşekkür ederiz. 03.04.2017 EMO / MİSEM YG. Tesislerinde Manevralar