Bologna Sürecinde Hareketlilik ve Türk Yükseköğretimi BOLOGNA SÜRECİNİN TÜRKİYE’DE UYGULANMASI PROJESİ: 2009-2011 Bologna Sürecinde Hareketlilik ve Türk Yükseköğretimi Prof. Dr. İbrahim ÖZEN Rektör Karadeniz Teknik Üniversitesi Akdeniz Üniversitesi 18 Haziran 2010, Antalya

BOLOGNA SÜRECİ: ÖZET 2020 (revize) 19 Haziran 1999 : Bologna Deklerasyonu AMAÇ: Avrupa ülkelerindeki yükseköğretim sistemlerinin yeniden yapılandırılması Bilgi tabanlı toplumu oluşturma Bilgi tabanlı ekonomiyi oluşturma NİHÂİ HEDEF (2010) 1) Avrupa Yüksek Öğretim (EHEA-AYA) ve 2) Avrupa Araştırma Alanlarını (ERA) oluşturmak Yüksek hareketlilik (öğrenci, akademik ve idari personel), Birbiri ile karşılaştırılabilir ulusal eğitim sistemleri, Birbiri ile çok iyi ilişkilendirilmiş öğretim ve araştırma etkinlikleri İç ve dış paydaş katılımı ile sürekli denetlenen ve izlenen süreç 2020 (revize)

B O L O G N A S Ü R E C İ 1998 Sorbonne Deklerasyonu 1999 Ortak Bir Yeterlilikler Çerçevesinin Oluşturulması Ortak iki seviyeli eğitim sisteminin yerleştirilmesi (Lisans ve yüksek lisans Öğrenci ve eğitmenlerin hareketliliğinin sağlanması B O L O G N A S Ü R E C İ 1998 Sorbonne Deklerasyonu Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler Kredi sistemi (AKTS) Araştırmacıların hareketliliği Kalite güvencesi Yükseköğrenimde Avrupalılık boyutu 1999 Bologna Deklerasyonu Yaşam Boyu eğitim (LLP) Sosyal Boyut Yükseköğrenim kurumları ve öğrencilerin katılımı Avrupa Yüksek Öğrenim Alanının Özendirilmesi 2001 Prag Bildirisi Kurumsal, Ulusal ve Avrupa seviyelerinde Kalite Güvencesi Doktora eğitiminin 3. seviye olarak kabul edilmesi Derecelerin ve kredilerin tanınması (Diploma Eki) Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Eğitim ve araştırma arasında yakın bağlantı 2003 Berlin Bildirisi Sosyal Boyut’un güçlendirilmesi Kalite Güvencesi’nin standartları ve rehberleri Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri Ortak Dereceler’in takdimi ve tanınması Yükseköğrenimde esnek öğrenme yolları 2005 Bergen Bildirisi Avrupa Kalite Güvencesi Kaydı’nın oluşturulması Bologna Sürecinin Global Boyutunu geliştirme stratejileri Sosyal Boyutu izleme amaçlı etkin ulusal planların üretilmesi 2007 Londra Konferansı 2020 yılına kadar mezunların en az %20’sinin hareketliliğinin sağlanması Yükseköğretimden faydalanan grupların artırılmasının sağlanması Yükseköğretime ayrılan kaynakların artırılması ve çeşitlendirilmesi 2009 Leuven Konferansı

HAREKETLİLİK Bu nedenle (Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun kurulmasını sağlayan) Roma antlaşmasından (1957) beri Avrupa’nın ana hedeflerinden biri Avrupa Yüksek Öğretim Alanının en önemli ayaklarından biri (Bologna Süreci) Bu nedenle (Erasmus, Mundus, Tempus, LLP, Leonardo da Vinci, 6. ve 7. Çerçeve Programları gibi) bir çok AB tarafından fonlanan programlarla desteklenmektedir Öğrenci ve personel hareketliliği sürekli özendirilmekte ve hareketliliğin artması için tedbir alınması önerilmektedir (Leuven Bildirgesi)

HAREKETLİLİK VE KÜRESELLİK Küresel olarak bir marka olmayı başaran (Oxford ve Cambridge gibi), Öğrencilerin global bir yarış için hazırlandığı bir ortam sağlayabilen, Disiplinlerarası çalışmaların ön plana çıkabildiği ulusal ve uluslar arası projelerin yürütülebildiği bir ortamı olan Araştırma gruplarının oluşturulduğu, Çok kültürlü bir ortamın sağlandığı (farklı ülkelerden öğrencileri olan) Uluslar arası akademik personelin çalıştığı Uluslar arası danışmanlıklar yapabilen ve mezunları büyük firmalarda iş bulabilen Ulusal ve uluslar arası boyutta ziyaretçi sayısı yüksek üniversiteler küresel oyuncu olabilirler …. Prof Eric Thomas, Rektör, University of Bristol, UK

HAREKETLİLİK Leuven Bakanlar Konferansı Sonuç Bildirgesi ile: ………….. Hareketlilik Avrupa Yüksek Öğretim Alanı’nın en önemli ayağı olması gerektiği 2020 yılı itibarıyla mezunların en az % 20’si öğrenim hayatlarında hareketlilik yapmış olmasının hedeflendiği Lisans, yüksek lisans ve doktora programlarının her birinde müfredat yapısında hareketlilik penceresi oluşturulmasının gerekliliği …………. vurgulanarak, hareketliliğin önemine vurgu yapılmakta ve ülkeler ile yükseköğretim kurumları hareketlilik için özendirilmektedir.

Neden Hareketlilik ? Farklı öğrenme süreçlerinin ve ortamlarının denenmesi için olanaklar sunar, bilgi ve deneyimin paylaşılması ve transferini kolaylaştırır Öğrencilerin/personelin kişisel ve mesleki gelişimini teşvik eder, Akademik işbirliklerinin gelişmesine ve kalitenin yükseltilmesine etki eder Öğrencilerin/personelin kendi ülkesi dışında da iş sahibi olabilmesine katkı yapar, Küresel anlamda iş çevrelerinin ihtiyaçlarına katkı sağlar, Küresel vatandaşlığın gelişimine katkı sağlar, Yeni arkadaşlıklar ve kültürler arası etkileşimin gelişimine yardımcı olur ve karşılıklı anlayışın gelişimini sağlar, Öğrencilerin/personelin sahip oldukları ya da olmadıkları imkanları kavramasına yardımcı olur, Düşünen, sorgulayan ve çözüm üretmeye çalışan bir toplum oluşumuna katkı sağlar

Ne tür hareketlilik? Öğrenci Hareketliliği Düşey hareketlilik (bir üst dereceyi elde etmek üzere yapılan / derece hareketliliği) Erasmus-Mundus Tempus …….. Yatay hareketlilik (aynı derece içinde yapılan / kredi hareketliliği) LLP-Erasmus öğrenim hareketliliği LLP-Erasmus staj hareketliliği Yoğun programlar Leonardo da Vinci hareketliliği ….. Personel Hareketliliği LLP-Erasmus Ders verme hareketliliği LLP-Erasmus Eğitim alma hareketliliği AB Çerçeve programları

ERASMUS HAREKETLİLİĞİ EURHOPE * * * “Avrupa Komisyonu’nun görüşü şudur: Öğrenci ve personelin Erasmus Programı’na katılımı genel bir kural olmalıdır; istisna değil” J. Figel’, Avrupa Komisyonu 13 Mayıs 2008

AVRUPA ERASMUS ÖĞRENCİ HAREKETLİLİĞİ Hareketli Öğrenci Sayısı 1987’den 2008’e kadar Toplam 1.866.625 öğrenci 2012 hedefi: 3 milyon öğrenci 2007-2008 değişimi : %14,67 2012 hedefine varmak için beklenen değişim : %13,2 Toplam

AVRUPA ERASMUS ÖĞRENCİ HAREKETLİLİĞİ 2007-2008 Dönemi İçin

AVRUPA ERASMUS PERSONEL HAREKETLİLİĞİ Düzgün ve devamlı bir artış

Türkiye’de Erasmus Katılımı Yükseköğretim kurumları Avr. Ünv. Beyannamesi alan Kurum Sayısı

TÜRKİYE ERASMUS ÖĞRENCİ HAREKETLİLİĞİ +%10 Giden Öğrenci Sayısı +%41 +%56 +%150

TÜRKİYE ERASMUS ÖĞRENİM HAREKETLİLİĞİ Öğrenci değişimi en çok Sosyal Bilimler ve Mühendislik alanlarında

TÜRKİYE ERASMUS HAREKETLİLİĞİ Öğrenci Eğitim Alma Hareketliliği Öğrenci Staj Hareketliliği Bayan öğrenciler değişime daha çok meyilli

TÜRKİYE ERASMUS ÖĞRENİM HAREKETLİLİĞİ Giden Öğrenciler Gelen Öğrenciler Öğrenci Sayısı

TÜRKİYE ERASMUS PERSONEL HAREKETLİLİĞİ Personel Sayısı

TÜRKİYE ERASMUS PERSONEL HAREKETLİLİĞİ Erkek personel değişime çok daha yatkın

TÜRKİYE ERASMUS PERSONEL HAREKETLİLİĞİ Personel Sayısı Giden personel Gelen personel

TÜRKİYE ERASMUS PERSONEL HAREKETLİLİĞİ

DİĞER HAREKETLİLİKLER Ortak derece programları İki taraflı değişim anlaşmaları Çift derece programları (düşey / derece hareketliliği) Ancak bu programlarla hareketlilik Genellikle çok daha az ve sınırlı Bireysel ve kurumsal çalışmalarla ilişkili İstatistiksel veriler yok: Yeni Bologna Raporu sonucunda olabilir ?

Hareketlilik: Çok yüzlü bir Mücevher Hareketlilik kristalinde mevcut yüzeyler Hükümetler Avrupa Parlamentosu Avrupa Komisyonu Ulusal Ajanslar Ulusal bakanlıklar (Milli Eğitim, İç İşleri ve Dış İşleri bakanlıkları) Bölgesel kurumlar (Emniyet) Üniversite yöneticileri Dış İlişkiler Birimleri, Öğrenci İşleri, Bilgi İşlem Kalacak Yer Sorumluları (Yurtkur ?, özel yurtlar, üniversite) Akademisyenler Yabancı dil hazırlık merkezleri Destek birimleri Öğrenci temsilcilikleri, dernekleri Öğrenciler Aileler …….. Mücevher “parlar” Ancak eğer tüm yüzeyler parlatılmışsa

HAREKETLİLİK: Sorunlar Ulusal Vize sorunları Ekonomik ve kültürel sorunlar Kurumsal Öğrenci portfolyosu ve seviyesi Öğretim üyelerinin ders yükü Yönetimin yaklaşımı ve personel politikası Hareketlilik için gereken yapısal araçların varlığı Bilgi işlem alt yapısı ve WEB , bilgi paketleri, öğrenme çıktıları ve yeterlilikler AKTS ve DE çalışmaları Ders / kredi / derece tanıma problemleri Çevresel (ailevi problemler) Bireysel (maddi sorunlar, zamanlama, ders eşleştirme sorunları)

AKTS ve DE ÇALIŞMALARI Ülke genelinde çok önemli mesafe alındı Bir çok yükseköğretim kurumunda Bologna Süreci ile uyumluluk sağlandı, AKTS kredileri hesaplandı 2009’da 7 üniversite DE aldı Bilkent, Ege, Gebze, KTÜ, ODTÜ, Sabancı, Sakarya Avrupa genelinde toplam 52 üniversite 2010’da 4 üniversite DE aldı Anadolu, İzmir Ekonomi, İzmir YTE, Marmara Avrupa genelinde toplam 53 üniversite (2007’den sonra) Şu ana kadar Avrupa genelinde alınan toplam 105 DE’den 11’i Türk Yükseköğretim kurumu 2010’da 2 üniversite (KTÜ ve Sakarya) AKTS etiketi aldı Avrupa genelinde toplam 5 üniversite Avrupa’da şu ana kadar toplam 27 üniversite Türkiye’de bir çok üniversitede DE çalışmaları tamamlandı ve DE mezunlara verilmeye başlandı

AKTS ve DE ÇALIŞMALARI SORUNLAR Bir çok yükseköğretim kurumunda problemler: Öğretim üyeleri, ağır ders yükleri nedeniyle AKTS çalışmalarına yeterli zamanı ayıramamakta Öğrenci iş yükü hesabında problemler ? Program yeterlilikleri ve Öğrenme çıktıları yazımında problemler? Bazı üniversitelerde DE hazır değil Bazı üniversitelerde DE hazırlanmış; ancak mezunlara (diploma ile birlikte) verilmemekte Bazı üniversitelerde DE’yi hazırlayan Öğrenci İşleri personeli yeterli donanıma sahip değil Yeni kurulan üniversiteler süreçte geri. Fakat açığı kapatmaları mümkün…

HAREKETLİLİK: Sorunlar Tanınma Problemleri Yurt dışında alınan derslerin eşleştirilmesinde problemler var? Öğretim üyeleri kendi derslerinin başkalarından (hareketlilik kapsamında) alınmasına karşı Bölüm yönetimleri ders programlarındaki derslerin aynı şekilde alınmasında ısrarcı, esnek değil Bazı birimler hareketlilik kapsamında alınacak olan derslerin içeriklerinin programdaki derslerin içerikleriyle %100’e yakın örtüşmesinde ısrarcı Bazı kurumlarda, yurt dışında alınan ve başarılan derslerin isimleri öğrenci transkriptine işlenmiyor Başarılan derslerin kredileri ve notları eşleştirme sonrasında önemli oranda değiştiriliyor. ………………….

HAREKETLİLİK: Tavsiyeler (Öğrenci) Hareketliliğini artırmak adına: Bölüm müfredatlarının hareketliliğe olanak verecek şekilde düzenlenmesi / esnetilmesi (hareketlilik penceresi sağlanması) Akademisyenlerin süreçte öğrencilere pozitif destek vermesinin sağlanması !!! Kurumsal desteğin artırılması (Dış İlişkiler Birimi ile) Ek maddi kaynak oluşturulması Ortak derece programlarının artırılması Akademik birimlerin uluslar arası bağlantılarını artırabilmesi adına kurumsal destek sağlanması

HAREKETLİLİK: Tavsiyeler (Personel) Hareketliliğini artırmak adına: Akademik birimlerin uluslar arası bağlantılarını artırabilmesi adına kurumsal destek sağlanması Personel hareketliliğinin cazip hale getirilmesi Atama-yükseltme kriterlerine dahil edilmesi (Maddi/manevi) teşvik verilmesi Ortak çift / çok taraflı araştırma projelerinin geliştirilmesine katkı sağlanması (proje desteği verilmesi) Yabancı dil desteği Proje yazım desteği İletişim desteği

Teşekkürler! Her gün bir yerden göçmek Ne iyi Her gün bir yere Konmak ne güzel Bulanmadan, donmadan Akmak ne hoş Dünle beraber Gitti cancağızım Ne kadar söz varsa Düne ait Şimdi yeni şeyler Söylemek lazım Mevlana Celaleddin Rumi   Teşekkürler!