NORÖRADYOLOJİ Ç.Ü.TIP FAKÜLTESİ RADYODİAGNOSTİK ANABİLİM DALI

İNCELEME YÖNTEMLERİ DİREKT GRAFİLER BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ MANYETİK REZONANS İNCELEME ULTRASONOGRAFİ ANJİO. VE GİRİŞİMSEL YÖNTEMLER

DİREKT GRAFİLER PA GRAFİ LATERAL GRAFİ TOWNE GRAFİSİ SUBMENTO-VERTİKAL GRAFİ SELLA GRAFİSİ

DİREKT GRAFİ DEĞERLENDİRME İÇ VE DIŞ TABULALAR,DİPLOE SUTURLER DAMAR İMPRESYONLARI PİNEAL KALSİFİKASYONU FİZYOLOJİK KALSİFİKASYONLAR (pineal, koroid pleksus,interklinoid ve petroklinoid ligament, falks, karotiste aterom kalsifi.) HİPOFİZİN BOYUTLARI VE ŞEKLİ KAİDEDEKİ FORAMENLER

DİREKT GRAFİDE PATOLOJİLER PATOLOJİK KALSİFİKASYONLAR (me-nenjioma, glioma, AV malformasyon, büyük anevrizmalar, tuberoz skleroz, kojenital toksoplazmosis, sitomegalik virüs enfeksiyonu, tüberküloma) ARTMIŞ KAFA İÇİ BASINCI (8 yaş altı çocukta suturlerde açılma, erişkinde dorsum sellada incelme ve lamina dura kaybı)

DİREKT GRAFİDE PATOLOJİLER SELLADA GENİŞLEME TABULADA LİZIS - metastaz, myeloma, Paget) TABULADA SKLEROZ - Menenjioma, fibröz displazi, Paget FRAKTÜRLER KAFA KAİDESİ FORAMENLERİNDE GENİŞLEME (tümörler)

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ Rutin incelemede 10-12 aksiyel kesit alınır Uygun hastalarda ve gerekli ise koronal inceleme yapılabilir ya da rekonstruksiyon uygulanır Değerlendirmede yumuşak dokunun yanısıra kemik penceresi kullanılabilir.. IV iyotlu bileşikler kontrast madde olarak kullanılır-vasküler patolojiler ya da kan-beyin bariyerini değerlendirmek için. Helikal BT ile dinamik vasküler inceleme.

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ Normal BT de BOS hipodens izlenir Ventrikül ve eksternal subaraknoid mesafe genişliği değerlendirilir. Beyinde gri-beyaz cevher ayırımı yapılabilir Fizyolojik kalsifikasyonlar izlenir. Kemik yapılar değerlendirilir. Kontrast madde ile Willis poligonu ve büyükdamarlar , sinüsler izlenir.

PATOLOJİK BT ANORMAL DOKU DANSİTELERİ Yüksek Dansite-kalsifikasyonlar, taze kanama, kontrast madde boyanması Düşük Dansite-tümörler, ödem, iskemik infarkt, enfeksiyon, doku kaybı alanları, BOS kolleksiyonları, yağ dokusu, hava

PATOLOJİK BT KİTLE ETKİSİ Yan ventriküllerde bası Septum pellusidum, 3. ventrikül, pineal gibi orta hat yapılarının karşıya itilmesi Kitle etkisine bağlı BOS akımında obstruksiyon

VENTRİKÜL VE EKSTERNAL SUBARAKNOİD MESAFELERİN GENİŞLİĞİ PATOLOJİK BT VENTRİKÜL VE EKSTERNAL SUBARAKNOİD MESAFELERİN GENİŞLİĞİ BOS akımının internal obstruksiyonu (nonkommunikan hidrosefali) Kommunikan hidrosefali Atrofi ve doku kaybı

MANYETİK REZONANS KAFA KAİDESİ,POSTERİOR FOSSA, VERTEKS LEZYONLARINDA MULTİPLANAR ÖZELLİK NEDENİYLE ÜSTÜN KEMİK ARTEFAKTI YOK GRİ-BEYAZ CEVHER AYIRIMI ÜSTÜN DOKU AYIRIMI YAPABİLİR -yağ,sıvı,kan KAN AKIMINI GÖSTEREBİLİR GADOLİNYUM İLE VASKÜLER LEZYONLAR VE KAN-BEYİN BARİYERİ DEĞERLENDİRİLİR

MANYETİK REZONANS DEZAVANTAJLARI Heryerde bulunmaması Pahalı oluşu Klostrofobi Uzun sürmesi ve genel durumu bozuk hastalarda monitorizasyon güçlüğü Kalsifikasyonu göstermemesi Akut kanamada yetersiz olması

MANYETİK REZONANS PATOLOJİK DEĞERLENDİRME Beyaz cevher lezyonları-dejeneratif hastalıklar Yağ,subakut ,kronik kanama,ödem ayırımı Patolojik arteriyel ve venöz kan akımı Kraniyel sinirler Sella Kranio-servikal bileşke İnternal akustik kanal

ULTRASONOGRAFİ Açık fontanelden ventriküler sistem ve parankim değerlendirilmesi yapılabilir. İonizasyon yoktur istenildiği kadar sık uygulanabilir. Portabl olduğu için küvözde yapılabilir

ANJİOG. VE GİRİŞİMSEL YÖNTEMLER VASKÜLER LEZYONLARIN PREOP DEĞERLENDİRMESİ-lokalizasyon, besleyici damar, direnaj EMBOLİZASYON DİLATASYON OKLÜZYON

TÜMÖRLER GLİOMA BT ve MR da soliter, düzensiz sınırlı, ödemle çevrili kitle şeklinde görülür.Ventriküllerde bası veya itilme mevcuttur. Düşük gradeli olanlar kalsifikasyon içerebilir. BT de hipodens veya mikst dansitede görülür. MR de T1 de hipointens T2 de hiperintens özelliktedir. Grade’i yüksek ise kontrast madde ile çevresel veya heterojen boyanma gösterir.

TÜMÖRLER MENENJİOMA Leptomeninkslerle ilişkilidir. Falks, tentoryum, konveksite ve sfenoid kanatlar en sık görülme yerleridir. BT de hafif hiperdensdir ve kontrast madde ile yoğun ve homojen boyanır. Komşu kemikte kalınlaşma izlenebilir. MR komşuluğunu daha iyi gösterir. MR kalsifikasyonu göstermede yetersizdir.

TÜMÖRLER AKUSTİK NÖRİNOM İnternal akustik kanaldan köken alır, köşe sisternasına doğru büyür. Kemik penceresinde BT kanaldaki genişlemeyi gösterir. Kanal içindeki kısmı ve köşeye büyümesi en iyi kontrastlı MR ile gösterilir.

TÜMÖRLER HİPOFİZ ADENOMU Aksiyel ve koronal planda ince kesitler alınır. BT de genişlemiş sella ve suprasellar tümör gösterilir. Büyük kitleler kontrastla boyanma gösterir. MR sagittal plan alınarak hipofizin sapındaki itilmeyi ve nörohipofiz ayırımını yapar. Mikroadenomlarda üstündür

TÜMÖRLER METASTAZLAR Genellikle multipldir. Tipik olarak ödem alanları kitlelere göre daha geniştir ve beyaz cevherde parmak gibi yayılım gösterir. Hipo veya hiperdens olabilir. MR şüpheli lezyonları göstermede üstündür

VASKÜLER LEZYONLAR Akut serebral infarkt ve serebral hemorajinin kliniği benzer buna karşın tedavileri farklı olduğu için ayırımları önemlidir ve en etkin ayırım BT ile yapılır. Büyük infarktlar belirli bir arterin besleme alanında tromboemboli sonucu ortaya çıkarlar ve en sık tutulan arteria serebri mediadır. İnfarktların BT’de tanınması 24 saat gerektirebilir ve erken yapılan tetkik normal olabilir.BT’de hipodens olarak izlenirler.

VASKÜLER LEZYONLAR İskemik infarktta olaydan 3-5gün sonra ödem alanı artar ve infarkt sınırları daha belirgin olur. Kan-beyin bariyeri bozulduğu için 2-3. haftalarda kontrast madde ile hetejen boyanma görülür. 3.haftadan sonra doku kaybı alanı şekillenir ve atrofik değişiklikler ortaya çıkar. Bazen olaydan birkaç gün sonra infarktta hemorajik alanlar hiperdens olarak izlenir.

VASKÜLER LEZYONLAR Laküner infarktlar bazal ganglionlarda ortaya çıkan 1-2 cm büyüklükteki lezyonlardır ve BT’de yine hipodens izlenirler. Hipertansiyonda periventriküler alanda diffüz ve bilateral hipodens alan görülebilir.

VASKÜLER LEZYONLAR İNTRASEREBRAL HEMORAJİLER Spontan kanamalar hipertansiyon, anevrizma ruptürleri ve AV malformasyon kanamalarında görülür. Taze kanama BT’de hiperdens izlenir. Büyüklüğüne göre ventriküllere bası yapabilir veya subaraknoid mesafeye açılabilir. Hematomların dansitesi 1-2 hafta içinde azalmaya başlar ve 2 aydan sonra hipodens görünüm kazanır.

İNTRASEREBRAL HEMORAJİLER VASKÜLER LEZYONLAR İNTRASEREBRAL HEMORAJİLER MR’da kanamalar değişik zamanlarda hemoglobinin özelliğine göre farklı sinyalde ve görünümde olabilirler. Hipertansif kanamaların en sık lokalizasyonları bazal ganglionlar ve beyin sapıdır.

SUBARAKNOİD HEMORAJİLER VASKÜLER LEZYONLAR SUBARAKNOİD HEMORAJİLER Genellikle anevrizma ruptürü sonucu ve Willis poligonu ile a. serebri media bifurkasyonu civarında görülür. Eşlik eden parankim kanaması olabilir. Anjiografi anevrizmanın kesin lokalizasyonu ve boynu için ve bazı durumlarda girişimsel amaçlı yapılır.

ENFEKSİYONLAR Ensefalitler genellikle hipodenstir. Abseler yuvarlak olup kontrastla duvar boyanması gösterirler. Tüberkülozda bazal araknoidit gösterilebilir. Komplikasyon olarak hidrosefali gelişebilir.

DEJENERATİF HASTALIKLAR Çok geniş hastalık grubunu kapsar ve klinik laboratuar ile birlikte değerlendirilmelidir. Beyaz cevher lezyonları en iyi multiplanarolarak MR ile değerlendirilir . Akut dönemde kontrast tutan plaklar kronik dönemde ise atrofi ve gliotik alanlar mevcuttur.

TRAVMA Kafa kırıkları ile beyin injurisi direkt ilişkili değildir. Kırık olmadan ciddi beyin injurisi olabileceği gibi kırığa rağmen ciddi beyin travması olmayabilir. Direkt grafidesinüsleri çaprazlayan, damar trajelerinden geçen veya deprese kırıklar klinik olarak önem kazanır.

TRAVMA BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ Nörolojik defisiti olan,şuuru kapanan veya takipte kliniği kötüleşen hastalarda bilgisayarlı tomografi uygulanır. Genellikle kontrast kontrast madde gerekmez, çok hızlı değerlendirilebilir ve cerrahi indikasyonda önemlidir. MR tavmanın sekelleri için kullanılır.

TRAVMA EPİDURAL HEMATOM-Lens şeklinde, genellikle temporo-parietal lokalizasyonlu hiperdens bir alandır. Kırıkla ilişkili olabilir ve acil müdahale gerektirir. SUBDURAL HEMATOM-Serebral hemisfer üzerinde plan konvekstir. Akut dönemde hiperdens, kronik dönemde hipodenstir. Seviyelenme gösterebilir. Subakut dönemde izodens olan subdural hematomun tanısında kontrast yararlı olabilir.

İNTRASEREBRAL LEZYONLAR TRAVMA İNTRASEREBRAL LEZYONLAR ÖDEM-Beynin tamamı veya bir kısmında dansite azalır ve subaraknoid mesafeler daralır. KONTÜZYON-Düşük dansiteli alanlar içinde küçük kanamalar mevcuttur. HEMATOM - Hiperdenstir. Kup-kontrkup izlenebilir.

SPİNAL KANAL DİREKT GRAFİLER AP,Lateral,oblik BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ Kemik yapılar,disk mesafeleri MANYETİK REZONANS Multiplan,multisekans,MR myelografi

SPİNAL KANAL DİSK HERNİLERİ BT’de diskten posteriora doğru fokal projeksiyon olarak görülür ve epidural yağ dokusunu oblitere eder. Foramen düzeyinde sinir köküne bası yapar ve ödeme yolaçabilir. MR disktteki dejenerasyonu ve multiplanar özelliği nedeniyle multipl disk mesafelerini göstermede daha etkindir.