GÜVENİRLİK ve GEÇERLİK ÇÖZÜMLEMESİ SPSS Uygulaması Örnek Tablo Gösterimi.

GÜVENİRLİK ölçülmek istenen özellikte, ölçümleri etkileyen bütün özellikler değişmiyor ve tekrarlanan ölçümlerde hep aynı değerde ölçümler veriyorsa, ölçeğin güvenirliği tamdır.

ÖRNEK: Kıd-kındl 8-12 Yaş Yaşam Kalitesi Ölçeği

Tanımlayıcı bulguların elde edilmesi: (ortalama±standart sapma, ortanca, mod, min-max) Adım 1

Adım 2

Adım 3

Örnek çıktı 1

Örnek çıktı 2

Test-tekrar test: Korelasyon korelasyon katsayısı -1.00 ile +1.00 arasında değer alır. Genellikle sınır korelasyon katsayısı +0.70 ve üzeridir.

Tekrarlayan ölçümlerde korelasyon katsayısının hesaplanması (adım 1)

(adım 2)

korelasyon katsayı sonuçları

İç tutarlılık güvenirlik katsayıları: Ölçek iç tutarlılığını belirlemede yaygın olarak Kuder & Richardson 20, 21 (KR-20,21) ve Cronbach Alfa yöntemleri kullanılmaktadır Eğer ölçüm dikotom ise KR yöntemi, likert tipi ölçüm ise Cronbach Alfa yöntemi kullanılır.

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında bir dağılım gösterir. Negatif değer çıkması ölçeğin benzer özellikleri ölçmediğinin bir göstergesidir. alfa değerinin düşük çıkması testin homojen olmadığını (birkaç özelliği bir arada ölçtüğünü) gösterir.

Değerlendirmede: 0.00   < 0.40 güvenilir değil 0.40   < 0.60 düşük güvenilirlikte 0.60   < 0.80 oldukça güvenilir 0.80   < 1.00 yüksek derecede güvenilir. Yorumu yapılır.

Cronbach Alfa değerlendirinin SPSS ile hesaplanışı (adım 1)

Adım 2

Cronbach's Alpha if Item Deleted Maddeler arası korelasyon, Cronbach Alfa değeri, madde silindiğinde Cronbach Alfa değeri. b_xind1 b_xind2 b_xind3 b_xind4 Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha if Item Deleted 1,000 ,779 ,882 ,869 ,954 ,940 ,831 ,874 ,948 ,851 ,936 ,935

İç tutarlılık değerlendirmede  madde ile toplam ya da madde ile alan (boyut) arasındaki korelasyon katsayılarının incelenmesi yöntemidir (madde toplam korelasyonunun negatif olmaması ve 0.20’den yüksek olması beklenir). Bu tür durumda maddenin toplama ya da boyuta olan katkısı çıkarıldıktan sonraki korelasyonun (Item-Scale correlations corrected for overlap) incelenmesi daha etkilidir.

Madde alan korelasyon karşılaştırması (adım 1)

Adım 2

Madde-Alan (boyut) korelasyon sonucu

GEÇERLİK Geçerlik bir ölçeme aracının neyi ölçtüğü ve bu işi ne kadar iyi yaptığı anlamına gelir. Diğer bir deyişle geçerlik; ölçüm aracının ölçülmek istenen özelliği tam ve doğru bir şekilde ve bir başka özellikle karıştırmadan ölçebilme derecesidir.

Yapı (kavram) geçerliği: Ölçme aracının soyut bir olguyu (kavramı, boyutu vb.) ne derece doğru ölçebildiğini gösterir.

Faktör analizinin temel iki amacı: Değişken sayısını azaltmak Değişkenler arasındaki ilişkilerden yararlanarak bazı yeni yapılar ortaya çıkarmak. Açıklayıcı Faktör Analizi [(AFA) exploratory factor analysis] Doğrulayıcı Faktör Analizi [(DFA) confirmatory factor analysis]

Faktör analizi uygulanabilmesi için verilerin bazı koşullara uygun olarak toplanmış olması gerekir. Bunlar: Verilerin hatalı ölçülmemiş olması Verilerin en azından aralıklı ölçekle ölçülmüş olması. (en azından likert tipi ölçek ile ölçülmüş olması.) Verilerin doğrusallık koşullarını taşıması gerekir. Değişkenlerin birbirleri ile orta ya da yüksek düzeyde ilişkili olması gerekir. (en az 0.25 ve en fazla 0.90)

Örneklem korelasyonun güvenirliğini sağlayacak kadar büyük olmalı Örneklem korelasyonun güvenirliğini sağlayacak kadar büyük olmalı. Bunu belirlemek için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi yapılır. 1’e yaklaşan değer uygunluğu, 0.5’in altındaki değer kabul edilemez olduğunu gösterir. Test yapılamıyor ise kural olarak örneklem büyüklüğünün değişken sayısının 5-10 katı olması gerekir.

Faktör analizinde 4 temel aşama söz konusudur. Bunlar; veri setinin faktör analizi için uygunluğunun değerlendirilmesi, faktörlerin elde edilmesi, faktörlerin rotasyonu ve faktörlerin isimlendirilmesi.

Veri setinin faktör analizi için uygunluğunun değerlendirilmesi Analizde kullanılan tüm değişkenler için korelasyon katsayıları incelenir. Barlett testi ile değişkenlerin en azından bir kısmı arasında yüksek oranlı korelasyonlar olduğu olasılığı test edilir. Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) örneklem yeterliliği ölçütü. KMO’nun 0.50’nin üzerinde olması gerekir.

Faktörlerin elde edilmesi: Özdeğer (eigenvalues) istatatistiği 1’den büyük olan faktörler anlamlı olarak kabul edilir, küçük olan faktörler dikkate alınmaz. Scree test grafiği (çizgi grafik) yatay şekil aldığı noktaya kadar olan faktörler elde edilecek maksimum faktör sayısı olarak kabul edilir. Faktör sayısının araştırmacı tarafından belirlenmesi.

Faktörleri rotasyonu: Amaç, isimlendirilebilir ve yorumlanabilir faktörler elde etmektir. Rotasyonda en çok kullanılan yöntem orthogonal rotasyon olup bunlar, varimax (en sık kullanılan teknik), equamax ve quartimax’tır.

Faktörlerin isimlendirilmesi: Elde edilen sonuçlara göre maddelerin ağırlıklı olarak yığıldıkları faktörler dikkate alınarak, maddelerin ifade ettikleri anlama göre isimlendirme yapılır.

SPSS ile (açıklayıcı) faktör analizi (adım 1)

Adım 2

Adım 3

Adım 4

Adım 5

Adım 6

Adım 7

Faktör analizi, KMO ve Bartlett testi sonucu

Faktör analizi, KMO ve Bartlett testi sonucu

Faktör analizi, Scree grafiği

Faktör analizi, ortak varyans dağılımı

Faktör analizi, varimax rotasyon sonucu

Faktör analizi, varimax rotasyon sonucu

Faktör analizi, faktörlerin veri tabanına kaydedilmesi

Yapısal Eşitlik Modellemesi [Structural Equation Modelling (SEM)]: Doğrulayıcı faktör analizinde yapı (latent variables [factors]) ile açıklayan (observed variables) değişkenler arasındaki bağıntının anlamlılığı test edilir. DFA modellerini açıklamak için SEM yöntemi geleneksel yöntem gibi kullanılır.

LISREL ile (SEM kullanılarak) doğrulayıcı faktör analizi sonucu

LISREL ile (SEM kullanılarak) doğrulayıcı faktör analizi model uyum sonucu Minimum Fit Function Chi-Square = 1000.870 (P = 0.0) Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA) = 0.109 Comparative Fit Index (CFI) = 0.961

Ayırt edici geçerlik: Geliştirilen ölçme aracından çıkacak sonuçlara yönelik hipotezler geliştirilir ve bu hipotezler test edilir. Örneğin YK ölçeğinin hasta ve sağlamları ayırt edebilme durumunu incelemek için t testinin uygulanması.

Ayırt edici geçerlilik (t testi) Adım 1

Adım 2

Benzer ölçek geçerliği (convergent validity): Örneğin WHOQOL-BREF ile SF36’nın bir arada uygulanması ve değerlendirilmesi (korelasyonun incelenmesi).

Örnek bir geçerlilik ve güvenirlilik çalışması tabloları

Tanımlayıcı bulgular

Tanımlayıcı bulgular ve düzeltilmiş madde alan (boyut) korelasyon katsayıları

Tanımlayıcı bulgular, taban ve tavan etkisi, alfa değeri

Alanlar arası ve toplam-alanlar arası (düzeltilmiş) korelasyon katsayıları

AFA’inden elde edilen sonuçlarının yapı ile uyuşumunun gösterilmesi

DFA sonuçları (CFI ve RMSEA değerleri)

Ölçeğin ayırt edebilme yeteneğinin sınanması

Ölçeğin ayırt edici yeteneğinin sınanması

Teşekkürler