PSİKOLOJİK TESTLER.

... konulu sunumlar: "PSİKOLOJİK TESTLER."— Sunum transkripti:

1 PSİKOLOJİK TESTLER

2 1. GEÇERLİK

3 11. Kullanışlılık

4 GEÇERLİK Günlük dilde, bir şeyin güvenilir olduğunu, anlamlı olduğunu veya ilkeler ya da kanıtlar üzerine kurulmuş sağlam temellere dayandığını düşündüğümüzde o şeyin geçerli olduğunu ifade ederiz. Örneğin, geçerli bir kuramdan, geçerli bir iddiadan veya geçerli bir nedenden söz ederiz.

5 GEÇERLİK Bir test açısından bakıldığında, geçerlik, testin belli bir kapsama/niteliğe ilişkin ölçmek istediği şeyi ne kadar iyi ölçtüğüne ilişkin bir yargı veya kestirimdir.

6 GEÇERLİK Ölçme uzmanları geçerliği geleneksel olarak şu kategorilere göre kavramsallaştırmaktadır: 1.Görünüş geçerliği 2. Kapsam geçerliği 3. Ölçüt-dayanaklı geçerlik -Uygunluk(uyum) geçerliği -Yordama geçerliği 4. Yapı geçerliği

7 Görünüş geçerliği Bir ölçeğin görünüş geçerliği, o ölçeğin ölçmek istediği özelliği ölçüyor gözükmesidir. İngilizce seviyesini ölçen bir teste göz attığımızda tüm maddelerin ingilizce yazılı olması görünüş geçerliği sağlandığının işareti olabilir.

8 Görünüş geçerliği Ölçme aracının görünüş geçerliğinin bazı durumlarda yükseltilmesi bazı durumlarda ise gizlenmesi gerekir. Örneğin KİŞİLİK TESTLERİNİN ve kişilik testlerindeki maddelerin görünüş geçerlikleri gizlenmelidir. Yoksa kişiler maddelere doğru cevap vermekten kaçınabilirler.

9 Görünüş geçerliği Görünüş geçerliği teknik anlamda bir geçerlik türü olmayıp, testin ölçmek istediği özelliği ölçüyor görünmesi olarak algılanabilir. Fakat bir geçerlik yöntemi olarak sayan görüşler de mevcuttur.

10 Kapsam geçerliği Bir ölçme aracının yoklanması gereken tüm davranışları kapsayıp kapsamadığı ile ilgilidir. Bu durumda testi geliştiren kişi, testin, bu davranış ya da bilgileri yeteri kadar içerip içermediğini araştırması gerekir.

11 Kapsam geçerliği Bir testin kapsam geçerliği, ölçmek istediği alan kapsamını ne kadar temsil ettiği ile alakalıdır. Kısaca bir testin ölçmek istediği konudaki hedef-davranışları ne kadar iyi örneklediği kapsam geçerliğidir. Testin amaçlarının testte bulunan sorularla uyumlu olup olmadığı incelenmelidir.

12 Kapsam geçerliği

13 Kapsam geçerliği Kapsam geçerliği belirlenirken en çok uzman görüşüne başvurulur. *uzmanların bir araya geldiği bir panel yapmak **uzman görüşü almak

14 Kapsam geçerliği Davis tekniği
Bu teknikte uzman görüşleri dörtlü derecelenir. Ölçme aracına ilişkin hazırlanan uzman görüşü formunda uzmanlar maddeleri “a) uygun”, “b) madde hafifçe gözden geçirilmeli”, “c) madde ciddi olarak gözden geçirilmeli” ve “d) uygun değil” seçeneklerinden yararlanarak değerlendirmişlerdir.

15 Kapsam geçerliği Ölçme aracındaki aday madde için tüm uzman görüşü formlarındaki a ve b’lerin toplamı, toplam uzman sayısına bölünerek kapsam geçerlik indeksleri hesaplanmıştır. Davis’e (1992) göre kapsam geçerlik indeksi .80’den büyük ise madde kapsam geçerliği açısından yeterlidir ve .80’den düşük kapsam geçerlik indeksine sahip maddeler elenmelidir.

16 Uzman görüşü formuna birlikte göz atalım.
BİRLİKTE DÜŞÜNELİM… Uzman görüşü formuna birlikte göz atalım. ETKİN DİNLEME – DİKKAT BECERİSİ

17 Kapsam geçerliği Kazanımların değerlendirilmesi söz konusu ise ikinci yaygın yöntem de Belirtke Tablosu hazırlanmasıdır. Belirtke tablosu bir boyutunda konuların bir boyutunda hedef-davranışların bulunduğu bir tablodur. Bu tablo sayesinde ölçme kapsamındaki tüm davranışların teste soru olarak alınması sağlanır.

18 Kapsam geçerliği

19 Kapsam geçerliği ?

20 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik
Bu yöntem geçerliği sağlamak için başka bir test puanının ya da puanlarının ölçüt olarak kullanılmasına dayanır. Ölçütler genelde "dış ölçüt”tür.

21 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik
Geçerlik katsayısı ölçüt alınan puanlara göre değişecektir. Bu nedenle öncelikle doğru ölçüt bulmak gerekir. Yani geçerliği araştırılan konuyla ilgili bir ölçüt olmalıdır. Aynı zamanda ölçütün geçerliği ve güvenirliği yüksek olmalıdır

22 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik
Böyle bir geçerlik çalışmasında geçerliği kanıtlamak için kullanılan ve geçerliği kanıtlanacak testin puanları ile karşılaştırılan puanlara ölçüt puan adı verilir.

23 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik
Geçerliliği kanıtlanacak puanlar ile ölçüt puanlar arasında korelasyon hesaplanır. Bu korelasyon geçerlik katsayısı olarak kullanılır.

24 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik
Geçerlik yöntemleri arasında bir geçerlik katsayısı veren tek yöntem ölçüt dayanaklı geçerliktir; [-1, 1] arası değerler alır.

25 Bir ölçüte dayalı geçerlik, ölçütün elde edildiği zamana göre uygunluk(uyum) geçerliği ve yordama geçerliği olmak üzere ikiye ayrılır

26 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik

27 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik

28 Ölçüt Dayanıklı Geçerlik çalışmasına bir örnek veriniz.
BİRLİKTE DÜŞÜNELİM… Ölçüt Dayanıklı Geçerlik çalışmasına bir örnek veriniz. İyilik hali ölçeği… yaşam doyumu… Yada sosyal destek --- depresyon

29 Uygunluk (Uyum) Geçerliği
Ölçütten elde edilen puanlar, ölçme aracından elde edilen puanlarla aynı zamanda veya daha önceden elde edilmişse, bu puanlar arasındaki korelasyona dayalı geçerliğe uygunluk geçerliği adı verilir.

30 Uygunluk (Uyum) Geçerliği
Örneğin YGS’nin geçerliğini belirlemek istersek ve bu amaçla öğrencilerin lise notlarını kullanırsak geçerlik uygunluk geçerliği olur. Burada geçerliği sağlanan puanlar YGS puanları ölçüt puanlar ise lise notlarıdır. 2 puan dağılımı arası korelasyona bakılır.

31 Uygunluk (Uyum) Geçerliği
İntihar eğilimi ölçeği Depresyon ölçeği İyilik hali ölçeği

32 Yordama Geçerliği

33 Yordama Geçerliği Bu geçerlik türünde yordayıcı puanları daha sonraki bir performansı yordamak (kestirmek-tahmin etmek) amacıyla kullanılır. Eğer iyi yorduyorsa (yani yordayıcı ve ölçüt puanlar arasındaki ilişki yüksekse) yordama geçerliğinden söz edilir

34 Yordama Geçerliği Bir tahminin yordama olabilmesi için geleceğe dönük olması belli bilgiler temelinde bazı teknikler kullanılarak yapılması gerekir. Yordama işinde (geçerliğinde) kullanılan istatistiksel teknik regresyondur.

35 Yordama Geçerliği Ölçüt durumundaki puanlar, geçerliği belirlenecek ölçme aracından elde edilen puanlardan daha sonra elde edilmişse, bu puanlar arasındaki korelasyona dayalı geçerliğe yordama geçerliği adı verilir.

36 Yordama Geçerliği YGS’ de yüksek puan alan öğrencilerin üniversitede başarılı olacağını söylemek bir tahmindir (yordama). Bunu ispatlamak için YGS puanları ile üniversite ortalamalarının regresyon analizi ile incelenmesi gereklidir. Burada önemli olan ölçüt puanlarının geçerliği kanıtlanacak puanlardan sonra toplanması.

37 BİRLİKTE DÜŞÜNELİM… Bir ölçme aracının Yordama Geçerliğini belirlemeye yönelik bir çalışma planlayınız. EQ --- kariyer gelişiminin iyi bir yordayıcısı olduğu iddia edilmektedir.

38 Yapı Geçerliği Yapı; birbiriyle ilişkili olan öğelerin oluşturduğu homojen örüntüye denir. Doğrudan gözlenemeyen (ör: zeka) psikolojik özellik anlamına da gelmektedir. Yapı, birbiriyle ilgili olduğu düşünülen belli öğelerin ya da öğeler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu bütündür (Tekin, 2000).

39 Yapı Geçerliği "Zeka, tutum, ilgi, kaygı, atılganlık, içedönüklük, dışa dönüklük, güvensizlik vb." gibi kişilik özellikleri psikolojik yapıya örnek olarak verilebilir. Bu yapılar hipotetiktir (teoriktir, kuramsaldır). Yapı geçerliği ölçme aracının teoride var olduğu düşünülen, gözle görülemeyen bu yapıları pratikte ölçebilme derecesidir

40 BİRLİKTE DÜŞÜNELİM… Geçtiğimiz dersten testlerin yapısına dair aklınızda kalan herhangi anekdot var mı? EQ --- kariyer gelişiminin iyi bir yordayıcısı olduğu iddia edilmektedir.

41 GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN
kis the number of test items, 2 is the variance of total test scores, pis the proportion of testtakers who pass the item, qis the proportion of people who fail the item, and ∑ pqis the sum of the pqproducts over all items.

42 Yapı Geçerliği Bir testin yapı geçerliğinin olabilmesi için sorularının birbiriyle yüksek ilişkili olması lazım. Bu da soruların birbiriyle benzer özellikleri ölçtüğü yani aynı yapıyı temsil ettiği anlamına gelir.

43 Yapı Geçerliği Yapı geçerliği, yapının tanımlanmasındaki doğruluğa, yapıdan çıkarsanan gözlenebilir davranışların yapıyla ilgili olmasına, davranışların yapının tamamını (kapsamını) temsil etmesine, gözlenebilir davranışları ölçmek için yazılan maddelerin (soruların) onları ölçebilme derecesine bağlıdır.

44 Yapı Geçerliği Faktör analizi
Ölçülmek istenen yapının farklı gruplarda incelenmesi (Grup farkları).

45 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

46 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA)

47 Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA)

48 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Verilerin faktör analizine uygunluğunu belirlemek için Keiser-Meyer-Olkin (KMO) örneklem yeterliliği testi yapılır.

49 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Veri setinin faktör çıkarmaya uygun olup olmadığının belirlenebilmesi için Bartlett küresellik testi yapılır. Bartlett Sphericity değeri p < ise eldeki verilerin faktör analizi için uygun olduğunu göstermektedir

50 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

51 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
?

52 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
?

53 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

54 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
?

55 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

56 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

57 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Temel bileşenler analizinde faktör sayısının belirlenmesinde özdeğerlerin(eigenvalue) 1’den büyük olmasını öneren Kaiser kuralı benimsenmiştir.

58 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

59 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

60 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Madde Faktör Yükleri *eşik değer .30

61 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

62 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Madde Faktör Yükleri *eşik değer.30

63 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

64 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

65 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

66 Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA)

67 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)
Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) genellikle LİSREL programı kullanılarak yapılır ve AFA ile bulunan faktör yapısının/modelinin test edilmesinde kullanılır.

68 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

69 Yapı Geçerliği (Faktör Analizi)

70 Yapı Geçerliği (Grup Farkları)

71 Yapı Geçerliği (Grup Farkları)
Örneğin, sınav kaygısını ölçmek üzere geliştirilmiş bir ölçme aracı, daha önceden belirlenmiş sınav kaygısı yüksek ve normal bireylere uygulandığında, kaygısı yüksek olan bireyler testten yüksek puan, normal olanlar da düşük puanlar alıyorsa yapı geçerliği hakkında olumlu yorumlar yapılabilir. Bu yöntem farklı-zıt gruplar çalışmaları (contrasted group studies) olarak adlandırılmaktadır.

72 Yapı Geçerliği (Grup Farkları)
Geliştirilmekte olan bir depresyon ölçeğinin daha önceden tanı almış ve almamış gruplara uygulanması gibi. %27’lik alt ve üst gruplar

73 Yapı Geçerliği (Grup Farkları)

74 Güvenirlik – Geçerlik İlişkisi 100%

75 GÜVENİRLİK - GEÇERLİK Bir teste ait sonuçlar rapor edilirken 2’si bir arada verilir Güvenirlik [0,1] arası değerler alırken geçerlik [-1,1] arasında değerler alır. Bir ölçme aracının güvenilir olduğu geçerli olduğu anlamına gelmez.

76 GÜVENİRLİK - GEÇERLİK Güvenirlik, geçerlik için gerekli fakat yeterli değildir. Geçerli olan her test güvenilir denebilir. Geçerli olmayan bir test güvenilir olsa da işlevsizdir.

77 KULLANIŞLILIK

78 KULLANIŞLILIK Günlük dilde kullanışlılık terimini herhangi bir şeyin ya da herhangi bir işlemin yararından bahsetmek amacıyla kullanırız. Psikometri dilinde kullanışlılık (testin kullanışlılığı olarak da adlandırılır) yine çok benzer bir anlamda kullanılmaktadır; bir testin ne kadar yararlı olduğu anlamına gelir.

79 KULLANIŞLILIK Test ve değerleme bağlamında kullanışlılığı, etkililiği artırmak için test yapmanın pratik değeri ve yararı olarak tanımlayabiliriz. Bu tanımda “test yapma”, tek bir testten test bataryalarını kullanan geniş ölçekli test programlarına kadar her şeyi ifade eder

80 KULLANIŞLILIK

81 Bir Testin Kullanışlılığını Etkileyen Faktörler

82 KULLANIŞLILIK Psikometrik sağlamlık: Psikometrik sağlamlıkla, (muhtemelen şu an sizin de bildiğiniz gibi) testin güvenirliği ve geçerliğine gönderme yapmaktayız. Maliyet: Test kullanışlılığı söz konusu olduğunda, doğasında ekonomik, finansal ya da bütçeyle ilgili olarak tanımlanan faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

83 KULLANIŞLILIK Yararları: Bir testin kullanışlılığına ilişkin yargılar, test yapmanın faydalarının testin uygulanması, puanlanması ve yorumlanması ile ilgili maliyeti karşılayıp karşılamadığını göz önünde bulundurmalıdır.