BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ

İki Tür Araştırma Vardır 1-Kuramsal (teorik) araştırma: Daha önce yapılmış araştırmalar-çalışmalar çerçevesinde mantıksal çözümlemeler yapılır. Mevcut veriler gözden geçirilir ve yeni gelişmeler çerçevesinde yeni ilişkiler analiz edilir. -Amaç, model ve kuramları geliştirmek ve desteklemektir. -Kuramsal araştırma, belgelerin taranması, seçilmesi, çözümlenmesi, sınıflandırılması ile gerçekleştirilir. -Analitik yaklaşım gerektirir. -Makro yaklaşım içerir. Toplumların kalkınma sorunları, gelişme, sanayileşme gibi konular örnek olarak verilebilir. -20 yy ile birlikte uygulamalı araştırmalar (alan araştırmaları) bir ihtiyaç olarak doğmuştur.

2-Uygulamalı (ampirik) araştırma (alan araştırması) Alan araştırmaları mikro düzeyde yapılan araştırmalardır. Toplumsal kurumlar (aile, siyaset, din vb.), toplumsal ilişkiler (ebeveyn-çocuk ilişkisi, yöneten-yönetilen ilişkisi, karı-koca ilişkisi vb.), toplumsal olaylar (aile içi şiddet, kadına yönelik şiddet, intihar, göç vb.) konularında gerçekleştirilir. Alan araştırmaları, bir konuda topluma inilerek ilk elden veri toplanmasını sağlar.

Kuramsal ve alan araştırmaları Kuramsal toplumbilim 19. yy’da A. Comte, M. Weber, K. Marx gibi isimler öncülüğünde gelişmiştir. Uygulamalı toplumbilim 20. yy başında Fransa, İngiltere, ABD başta olmak üzere toplumsal ihtiyaçlardan kaynaklanmıştır. Sanayi devrimi, kentleşme, teknolojinin gelişmesi toplumsal sorunların artmasına yol açmış ve çözüm ihtiyacını doğurmuştur. Fransa’da uygulamalı araştırmaların öncüsü Frederik Le Play’dir. Endüstrileşmenin işçi sınıfına etkilerini incelemiştir. İngiltere’de Charles Booth, Londra’da endüstri koşullarında halkın durumunu incelemiştir. ABD’de alan araştırmaları toplumsal sorunlara yönelen gazetecilik ve edebiyat eserleri ile başlamıştır. ABD ve Batı Avrupa’da alan araştırmaları önceleri toplumsal incelemeler şeklinde başlamış 1950’lerden itibaren toplumbilim araştırma yaklaşımı olarak gelişmiştir. Toplumsal incelemeler, belirli bir konuda durum saptaması yapar ve sorunları belirler. Toplumbilim araştırma yaklaşımı olarak alan araştırmaları, benzer durumdaki bütün konular için genellenebilecek bulgulara ulaşmayı amaçlar ve bilimsel yöntem kullanır.

Kuramsal ve alan araştırmaları İki araştırma da birbirini tamamlar, birbirine katkı sağlar. Amacı, güvenilir, yeni, geçerli bilgi elde etmektir. Kuramsal araştırmalar doğrudan bilime katkı sağlar. Alan araştırmaları toplumdaki sorunların belirlenmesi ve çözümüne yöneliktir. Bireyi fiziksel ve zihinsel olarak rahatsız eden her şey sorundur. Alan araştırmaları, tarihsel çözümlemeler, makro çözümler yerine pratik amaçlı mikro çözümlere yöneliktir. İki araştırma da bilimsel yöntemleri ve bilimsel teknikleri kullanır. Alan araştırmaları belirli bir toplumsal sorundan hareket eder ve çoğunlukla bir hipotezi test eder. Belirli yer ve zaman için genellenebilir. Tümevarım ve tümdengelim iki yolu da kullanabilir.

ARAŞTIRMA PLANI

Neden Araştırma Planı Yapılır? Araştırma planı, araştırma için kolaylık sağlar. Araştırmada elimizde ne var, ne istediğimizi, hangi sonuçlara ulaşılacağı konusunda bir çatı sunar. Toplumsal olaylar çok yönlü ve karmaşıktır, bütün yönleriyle ortaya koymak, bütün değişken ve faktörleriyle açıklamak, bütün kaynaklara ulaşmak zordur (metodoloji, kaynak, zaman açısından). Araştırma palanı mevcut veri, kaynak, olanaklar içinde en uygun alternatifleri bulup, en iyi seçimleri yapmayı sağlar. Her araştırma konusuna göre, araştırma planları özgün nitelikler taşıyabilir. Ancak bütün araştırma planlarında yer alan genel özellikler belirlenebilir.

Araştırma Planında Bulunması Gereken Başlıklar: Araştırmanın Konusu: Ne ? sorusunun cevabı verilmelidir. -Bu süreçte sorularla konu netleştirilebilir. Başlık: Başlık bir etikettir. Çok kısa ya da çok uzun olmamalıdır. Başlık bir cümle değildir. Bu nedenle özne, nesne, yüklem sırası yoktur. Anahtar kelime sistemi uygulanmalıdır.

2. Araştırmanın Amacı Neden-Niçin? -Sorularının cevabı aranır. -Araştırmanın sağlayacağı yararlar, sonuçlarının hangi amaçlarla kullanılabileceği -Literatürde hangi boşluğu dolduracağı belirlenir.

3.Konunun sınırlandırılması -Toplumsal olaylar çok yönlü ve karışıktır, bütün yönleriyle incelenemez. Sınırlanmalıdır. -Ne sorusunun ayrıntıları belirlenir. -Araştırmanın varsayımının belirlenmesi gerekir -Sınırlama tarih, coğrafya çerçevesinde yapılabilir. -Örneğin, gecekondu konusunda yapılacak bir çalışmada, gecekondu olgusunun ekonomik, siyasal, kültürel, göç vb. boyutları olabilir. Ya da Türkiye’de belirli bir tarihsel süreç veya belirli bir coğrafya çerçevesinde gecekondu olgusu ele alınabilir.

4. Literatür incelemesi ve kaynak taraması -Konu belirlendikten sonra literatür incelenmelidir. Konunun sınırları, metodoloji vb. belirlenmesi buna bağlıdır. Yapılacak çalışma konusunda daha önce yapılmış çalışmalar incelenmelidir. Konu hakkında yeni fikir, varsayım oluşturma, literatürdeki boşlukları görme ve böylece gereksiz tekrarlar önlenmiş olur. -Bu konuda şu eleştiri yapılır: Literatür incelemesini araştırmacıyı koşullandıracağı, etki altında bırakacağı söylenir. (?)

4. Literatür incelemesi ve kaynak taraması -Bu başlık altında, araştırma konusundaki kaynaklar yazılır. -Kaynaklar alan araştırması ise, şu bilgiler olmalıdır: -Araştırmayı yapan kurum, kişi, yer-tarih, yayın bilgileri, amacı-kapsamı, metodolojisi, kullanılan teknik(ler),önemli bulgular. -Kaynaklar alan araştırması değilse, künye bilgileri ve önemli içerik belirtilmelidir. -Literatür incelendikten sonra; -seçilen, model-yaklaşım belirlenir. -hipotezler, alt hipotezler belirlenir.

4. Literatür incelemesi ve kaynak taraması Kaynaklar: A-Belgesel Kaynaklar: 1-Doğrudan toplanmış bilgilere dayanır. (TÜİK istatistikleri, nüfus sayımları, kuruluş raporları vb.) 2-Başka kaynaktan aktarılan bilgilere dayanır. B-Kaynak Kişiler: Konu ile ilgili kişilerle konuşmak. Örneğin, yetkili görevliler, yöneticiler, toplum liderleri, uzun süredir konu ile ilgili alanda kişilerle çalışanlar, vb. -Farklı bakış açıları için farklı kişilerle görüşmeli

5.Araştırmanın Kapsamı Araştırmanın hangi ölçüde ve genişlikte tutulacağı belirlenir. En uygun kapsam belirlenmelidir. Bu konuda istatistik uzmanlarından yardım alınmalıdır. 1-Araştırma biriminin belirlenmesi: -Araştırma birimi: Bir araştırmanın konusunu oluşturan unsurdur. Örneğin, Ankara’da üniversite gençliği üzerine gerçekleştirilecek bir araştırmada, araştırma birimi üniversite gençleridir. (Gecekondu, aile, işsizler, vb.) -Araştırma biriminin tanımlanması gerekir. Örneğin, yaşlıların sorunlarını araştırırken, araştırma birimi olan “yaşlı” kavramı tanımlanmalıdır. Hangi yaş grubunu kapsadığı, hangi özelliklere sahip olduğu belirtilmelidir. 2-Araştırma evreninin belirlenmesi: -Araştırmanın evreni: Bir araştırmanın konusunu oluşturan birim-unsurların toplamıdır. Örneğin, Ankara’da üniversite gençliği üzerine gerçekleştirilecek bir araştırmada, Ankara’daki bütün üniversite gençlerinin toplamı araştırmanın evrenini oluşturur. -Araştırmanın evreni toplumun tümü (tarama), belli gruplar (etnik, dini, mezhepsel, sınıf vb.), belirli özellikleri taşıyan bireyler (engelliler, mahkumlar, vb.) olabilir.

5.Araştırmanın Kapsamı 3.Araştırmanın örnekleminin belirlenmesi: Araştırmanın örneklemi, bir araştırmada araştırma evreninden araştırmayı temsil edecek birimlerin seçilmesidir. -Bunun için hangi örnekleme tekniğinin kullanılacağı belirlenmelidir. (Basit tesadüfi, tabakalı, küme örneklemesi vb.)

6. Kullanılan Temel Kavramlar -Araştırmada kullanılan temel kavramlar tanımlanmalıdır. -Sosyal bilimlerde kavramlar farklı anlam ve içeriklerde kullanılabilir. Bu nedenle yapılan araştırmada, kullanılan kavramların açık ve net bir tanımı yapılmalı, bizim söz konusu kavramı hangi anlamda ele aldığımız belirlenmelidir.

7. Veri Toplama Yolu ve Araçları -Bu başlık altında araştırma sırasında kullanılan teknikler belirlenir. -Araştırma, kuramsal bir araştırma ise, literatür taraması-kayıt taraması ile yazılı kaynaklar kullanılır. Araştırma, bir alan araştırması ise, kullanılacak teknikler belirlenir. Alan araştırmasında şu teknikler kullanılabilir: gözlem (katılımlı-katılımsız), soru kağıdı (anket), tarama (survey), mülakat (yapılandırılmış-yarı yapılandırılmış-yapılandırılmamış), monografi, deney, odak grup çalışması. -Araştırma sırasında birden fazla tekniğin kullanılması yerinde olur. -Araştırmaya başlamadan önce pilot uygulama yapılarak araştırma tekniği ve soruların işleyip işlemediği belirlenir.

8-Araştırma Takvimi ve Bütçesi Araştırmada gereken zaman, personel, malzeme, seyahat ve diğer masraflar takvim verilerek tahmini olarak belirlenir.

Çalışma Şeması Araştırma tekniği çerçevesinde kullanılacak formların (soruların) belirlenmesi. Araştırmada çalışacak görüşmecilere eğitim seminerleri verilmesi. Araştırma tekniğinde bir örneklik sağlanması, sağlıklı bilgi toplanması için araştırma öncesi görüşmecilere, araştırma konusunda (yer, uygulama biçimi vb. konularında) ve dikkat edilecek noktalarda eğitim programı verilir. Araştırma için gerekli izinlerin alınması. Görüşmecilere bu izin formlarının dağıtılması Pilot uygulama ve ön denemenin esaslarının ve yerinin belirlenmesi Pilot uygulama sonrasında görüşme formlarının yeniden düzenlenmesi, işlemeyen soruların çıkartılması ve yeni sorular eklenerek son şeklinin verilmesi Uygulama esasları, lojistik, ulaşım, haberleşme sisteminin sağlanması Araştırma sırasında bir araştırma merkezi oluşturulur ve bu merkezde bir görevli sürekli olarak bulunur Toplanan verilerin bilgisayar ortamına aktarılması Verilerin çözümleme ve yorumunun yapılması