ZAMAN YÖNETİMİ Zaman Yönetimi; Zamanı olabildiğince etkili olarak kullanma ve denetleme sistemi olarak tanımlanır. Bir başka tanıma göre zaman yönetimi, işlerin tamamlanması ve sonuçların zamanında alınması için çok fazla ve iyi çalışmaktır.

Covey’in Zaman Yönetimi: Covey, zaman yönetimine ilişkin görüşlerini sunmaya şu soru ile başlar. “Daha sıkı, daha hızlı ve daha çok çalışmak da sorunu çözmüyorsa, ne çözebilir?” Bu sorunun cevabını verirken, yeni bir soru soruyor. “Kaç kişi ölüm döşeğinde yatarken, işyerinde daha fazla zaman geçirmeyi isterdi?” Bu sorunun cevabı, zaman yönetimine ilişkin yeni ve oldukça farklı bir anlayış getirmiştir.

Covey’in Zaman Yönetimi: Şimdi birkaç saniyenizi ayırarak, yaşamınızda en çok değer verdiğiniz 3 veya 4 şeyin ne olduğunu düşününüz. Bu sorunun cevabını verdikten sonra, bir de sizin için gerçekten önemli gördüğünüz bu şeylere istediğiniz kadar özen gösterip göstermediğinizi, önem verip vermediğinizi ve zaman ayırıp ayırmadığınızı düşününüz. Burada zaman yönetimi kavramının ne olduğunu anlatan iki şeye dikkat çekilmiştir. Öncelikli olana önem verme. Bu beklentileri ifade eder ve insanı önceliklerin peşinden koşmaya doğru yöneltir. Önemli olana öncelik verme. Bu ise amaçları ifade eder ve yaşamı amaçlar doğrultusunda sürdürmeyi sağlar.

Covey’in Zaman Yönetimi: Şu halde yaşadığımız hayat, bizi bazı tercihler yapmaya zorlamaktadır. Yaşantımızı bu yaptığımız tercihlere göre sürdürmemiz gerekmektedir. Yukarıdaki iki durum arasındaki tercih, yaşamın önünde yatan temel sorundur. Bu sorunun cevabı, Covey tarafından saat ve pusula karşıtlığı ile açıklanmıştır. saat, randevuları, programları, etkinlikleri vb. temsil eder. Pusula ise, vizyonumuzu, misyonumuzu, değerlerimizi, ilkelerimizi, vicdanımızı, yönümüzü temsil eder. Yani, önemli olduğunu hissettiklerimizi, yaşamımıza nasıl yön verdiğimizi simgeler.

Covey’in Zaman Yönetimi: Zaman yönetimi ile ilgili temel sorun, saat ile pusula arasında bir boşluk oluştuğunu hissetmekle başlar. Daha açık bir ifade ile yaptıklarımız, yaşamımızdaki en önemli şeylere katkıda bulunmadığında, zaman ve zaman yönetiminin ne olduğu daha iyi anlaşılır. Bu boşluğu hissettiğimizde eyvah deriz. İnsan hayatında eyvahlar ve keşkeler ne kadar çok ise zaman da o kadar kötü kullanılmış ve yönetilmiştir. Bu acıyı Covey şöyle açıklamıştır. Hayatta başarı merdivenlerini tek tek çıkarız. Ancak en üst basamağa çıktığımızda aniden merdivenin yanlış duvara dayalı olduğunu görürseniz ne hissedersiniz?

Covey’in Zaman Yönetimi: Covey, temel insan ihtiyaçlarını fiziksel ihtiyaçlar, toplumsal ihtiyaçlar, ruhsal ihtiyaçlar, zihinsel ihtiyaçlar olarak sıralamaktadır. Bu temel ihtiyaçların karşılanması, içimizdeki ateşi alevlendirir.

Böylece, insan temel ihtiyaçların karşılanması için yaşamaya çalışan varlık olmaktan kurtulup, içindeki alevi, özü ortaya çıkaracak işlere yönelir ve bu öze yakışan amaçlara ulaşabilmek için temel ihtiyaçlarını karşılayan varlıklar olarak zamanını yönetir.

Covey’in Zaman Yönetimi: Zaman yönetiminin bu şekilde algılanması, insanın içindeki ateşi alevlendirir ve alevlenen bu ateş ona sinerji sağlar. Sinerji, bir gücü oluşturan güçler toplamından çok daha fazla güç elde etmek olarak tanımlanır. Zamanı yönetmek, yaşam kalitesini artırmak demektir.

Yaşam kalitesini artıran dört temel yeti (gizilgüç) vardır. Öz-bilinç: Kendimize dışardan bakarak düşünce tarzımızı, hareket nedenlerimizi, geçmişimizi, alışkanlıklarımızı, eğilimlerimizi inceleme yetisidir. Bir başka deyişle öz-bilinç, aynaya bakabilmek ve kendini burada tanıyabilmektir. Vicdan: İç yönlendirme sistemimiz olarak bilinir. İlkelere aykırı hareket edip etmediğimizi, etmeyi düşünüp düşünmediğimizi anlamamıza yardım eder. Vicdan, sosyal yaşamda ahlaki değerlerin doğru-yanlış sorularıyla ilgilenir. Özgür irade: Harekete geçme yetimizdir. Akıntıya karşı yüzme, senaryolarımızı yeniden yazma, duygu ve koşullara göre değil ilkelere göre davranma gücü veren yeti olarak tanımlanır. Yaratıcı hayal gücü: Gelecekteki bir durumu gözümüzde canlandırma, zihnimizde şekillendirme ve çözebilme yetisidir.

Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar 1. Düzen Yaklaşımı: Bu yaklaşıma göre zaman yönetimi ile ilgili sorunlar hayatımızdaki düzensizlikten kaynaklanır. Bu düzensizlik aradığımız şeyi bulamamak ve karışıklığı getirir. Bu konuda üç alan üzerinde odaklaşmak gerekir. Nesneleri düzenlemek, görevleri düzenlemek, insanları düzenlemek.

Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar 2. Zamana sahip çıkma yaklaşımı: Bu yaklaşım, iş ortamının yoğun temposu ve baskısı içinde bulunan insanın kendini korumak, yeterince verimli ve bağımsız çalışabilmek amacıyla zamanına sahip çıkması üzerine odaklanmıştır. Bu konuda çeşitli teknikler vardır. Bunlar: Kendini yalıtmak, yalnız kalmak ve yetki devretmek olarak sıralanır.

Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar 3. Başarı yaklaşımı: Bu yaklaşımda ne istediğini bilmek ve başarmak için çaba harcamak esastır. Kısa, orta ve uzun vadeli planlama, hedef belirleme, kendinin motive etme ve olumlu bir düşünce tarzı yaratma gibi teknikleri içerir.

Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar 4. ABC yaklaşımı: Bu yaklaşım, başarı (hedef) yaklaşımından yola çıkarak çabaların öncelikle en önemli işler üzerine yoğunlaşması esasını getirmektedir. Eğer neye ulaşılmak istenildiği bilinirse ve çabalar öncelikle o işlere yönelirse sonuç mutluluk getirir. ABC yaklaşımında bizi önceliklerden uzaklaştıran birçok tuzak vardır. Bunlara örnek olarak acil işler, krizler, panikler, rahat ve kolay işler verilebilir. A grubuna giren işler, birinci derece önemli ve vazgeçilemeyecek işlerdir. B grubu işler, orta derecede önemlidir. Belli bir süre ertelenebilir. Ancak yerine getirilmesi gereken işlerdir. C grubu işler ise sona bırakılabilir. Yapılmaması belli bir zarar doğurmayabilir.

Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar 5. Teknoloji yaklaşımı: Doğru planlama, doğru takvim ve doğru bilgisayar programı gibi araçları bize yaşam kalitesi vereceği düşüncesine dayanmaktadır. Bu araçlar günlük yaşantımızda işleri planlama, öncelikleri izleme ve temel bilgilere ulaşmayı sağlar.

Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar 6. Beceri Yaklaşımı: Bu yaklaşım zaman yönetiminin bir beceri olduğu görüşüne dayanır. Zaman yönetiminde etkili olabilmek için şu becerilerde uzman olmamızı zorunlu kılar. Bir planlayıcı veya randevu defteri kullanma, yapılacak işler listesi oluşturma, hedef belirleme, yetki devretme, planlama ve öncelikleri sıralama

Sınıfta Zaman Kazandırıcı Yollar: Etkili okullar üzerine yapılan bazı araştırmalar, söz konusu okullarda zamanın iyi örgütlenip kullanıldığını göstermektedir. Etkili öğretmenlerde sınıfta geçen süre içinde derse hazırlık, sıraların düzenlenmesi, dersle ilgili hazırlıkların yapılması, istenmeyen öğrenci davranışlarının önlenmesi, disiplinin sağlanması gibi konularda daha az, öğrenme ve öğretme etkinliklerine ise daha fazla zaman ayırmaktadır.

Sınıfta Zaman Kazandırıcı Yollar: 1. Öğrencilerin dersle ilgili hazırlıklarını önceden yapması 2. Öğretmen ve öğrencilerin derse zamanında girmesi 3. Öğretmenin kendisinin zaman kullanımı konusunda öğrencilere iyi bir model oluşturması 4. Öğretmenin derse öğrenci dikkatini toplayıcı etkili bir giriş yapması 5. Derse isim okuyarak yoklama yerine başka yolların kullanılması

6. Sınıf defterinin dersin başında değil de ders sonunda imzalanması 7. Tahtaya yazılacak bazı yazıların dersten önce yazılması 8. Derste gerekli olacak araç, gereç ve eğitim teknolojilerinin dersten önce hazırlanması 9. Öğrencilerin kendi kendini denetleme alışkanlığı kazanması 10. Okul yönetimi tarafından ders zamanının kesintiye uğratılmaması

Sınıfta Zaman Tuzakları Sınıfta zaman yönetimi açısından zaman tuzaklarından bazıları şunlar olabilir: 1. Sınıf dışı ortamlardaki gürültüler 2. Sınıfa ve derse geç gelen öğrenciler 3. Ders başladıktan sonra sınıftan dışarı çıkmak isteyen öğrenciler 4. Ders başladıktan sonra sınıftan dışarı çağırılan öğrenciler

5. Sınıflarda okul yönetimi tarafından okutulan duyular 6. Çeşitli nedenlere bağlı olarak sınıfta istenmeyen öğrenci davranışlarının meydana gelmesi 7. Derslerin zamanında başlayıp bitirilememesi, teneffüs ve diğer derslerden zaman çalınması 8. Derse başlangıçta, ders sırasında ve sonunda öğretmenden kaynaklanan bazı durumlar

Katılımınız için teşekkür ederim. Yrd.Doç. Dr. Mesut SAĞNAK İletişim: Adres: Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi - NİĞDE E-Posta: mesutsagnak@hotmail.com