İDARİ VESAYET

İdarî vesayetin tanımı Anayasamızda yapılmamıştır; tanım İdare hukukunda önemli yeri olan öğreti ile geliştirilmiştir. Anayasamızın 127.maddesinin 5.fıkrasında idarî vesayetten bahseden hüküm öngörülmüştür: Anayasal ilke : Merkezi idare mahalli idareler üzerinde , mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.(AY,m.127)

İdari Vesayet Denetiminin Tarihçesi İlk mahalli idare birimleri 4.yüzyıldan itibaren İngiltere adalarında ortaya çıkmıştır. bir idari vesayet denetimi uygulamasını ancak 1789 devriminden sonra Fransa’da görebiliyoruz. Türkiye’de modern anlamda mahalli idarelerin gelişimi 1850’lerde başlamış, 1877’de çıkan Belediye Kanunu ile gelişmiş ve Cumhuriyet sonrası uygulamalarla bu gelişme devam etmiştir. İlk belediye örgütü 1854 yılında İstanbul ‘da kurulmuş ve böylece ilk kez idari vesayet kavramı Türk yönetim biçimine girmiştir. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile de Türk yönetim sistemine il düzeyinde yerel yönetim birimleri girmiştir. Bu nizamname 1870 tarihinde _daire-i umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile değiştirilmiş,

1908 II. Meşrutiyet döneminden sonra yönetim örgütünün biçimi Anayasanın 108. maddesinde de yer almış ve burada mahalli idare biçimine de yer verilmiştir 1946 sonrasında ise merkezin idari vesayet denetiminde yumuşama görülmüştür. 1961 Anayasasında “yerinden yönetim kamu tüzel kişilerinin seçilmiş organlarının organlık sıfatını kaybetmeleri konusundaki denetim yargı yolu ile olur denilerek vesayet sınırları daraltılmış, mahalli idareler Anayasal güvenceye kavuşturulmuştur. 1982 Anayasası da 127. maddesinde mahalli idarelere yer vermekle birlikte, idari vesayetin alanını oldukça muğlâk ve geniş olarak ele almıştır. Fakat belirtmek gerekir ki, idari vesayet kavramı ilk kez 1982 Anayasası’nda anayasal bir haline gelmiştir.

İdari Vesayet Örneklerİ Ulaştırma Bakanlığı-TCDDY Milli Savunma Bakanlığı-Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ankara Valiliği-Ankara Büyükşehir Belediyesi Ankara Büyükşehir Belediyesi-Çankaya Belediyesi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği-İzmir Ticaret Odası Barolar Birliği-İstanbul Barosu

İdari Vesayet Denetiminin Özellikleri İdari vesayet merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bir ilişkidir. İdari vesayet istisnai nitelikteki bir yetkidir. İdari vesayet kanunla verilir. İdari vesayet dar yoruma tabi tutulur. İdari vesayet emir ve talimat verme yetkisi ile düzeltme yetkisini kural içermez.

İdari Vesayet Denetiminin Özellikleri İdari bir denetimdir. İdari vesayet yetkisi yasaya dayanan, bir kamu görevlisine, organa ya da kurula tanınan bir yetkidir. İdari vesayet denetimi, devletin genel çıkarlarını korumak, kamu hizmetlerinin birlik ve bütünlük içinde yürümesini sağlamak amacıyla yapılmaktadır. İdari vesayetin, mahalli halkı mahalli otoritelerin keyfi uygulamalarına karsı koruma gibi bir amacı da vardır.

İdari vesayet mahalli idarelerin işlemleri, eylemleri, organları ve personeli üzerinde uygulanır. Bu unsurlar üzerinde kullanılacak yetki, yukarıda da belirttiğimiz gibi yasaya dayanan ve devredilemeyen bir yetkidir. İdari vesayet yetkisi kullanılırken, organlar ve görevliler üzerindeki denetim daha çok bunların seçimleri, atanmaları ya da seçimlerin onaylanması, görevlerine son verilmesi biçiminde olmaktadır. İdari vesayet ilkesi, anayasal bir kurumdur.

İdarî Vesayetin Bazı Kurumlardan Farkları Hiyerarşik Denetim ile Farklılıkları Yetki Genişliği ile Farklılıkları Federatif Sistemden Ayrılığı

İdarî Vesayetin Nitelikleri Türkiye’nin kabul etmiş olduğu idarî rejimin sonucu olarak idarî vesayet idarî bir denetimdir. Bu denetim esas itibariyle devletin genel menfaatleri bakımından konulmuştur. İdarî vesayet kanuna dayanır ve kanunla sınırlıdır. İdarî vesayet kanuna merkezdeki bir organ veya makama ya da merkeze bağlı bir memura tanınmış ve merkeze ait bir yetki olduğu için hiyerarşisi tabaka ve dereceleri içinde kullanılması gerekmez; doğrudan doğruya bu yetkiye sahip makam veya şahıs tarafından kullanılır.

Ülkemizde mahalli idareleri ilgilendiren çeşitli kanunlarda idari vesayet denetimi ile ilgili hükümler yer almaktadır; 1924 tarih ve 442 sayılı Köy Kanun 1949 tarih ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu 1981 tarih ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu 2004 tarih ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu 2005 tarih ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu 2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 832 sayılı Sayıştay Kanunu yer almaktadır.

3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun: Madde 1. “Mahalli idarelerin yönlendirilmesi bakanlığın amaçları arasındadır”. Madde 2. “Mahalli idarelerin ve bunların merkezi idare ile olan ilgi ve ilişkilerini düzenlemek bakanlığın görevleri arasındadır”. Madde 11. “Bakanlığın mahalli idareler üzerinde sahip olduğu vesayet yetkisinin mevzuat hükümleri gereğince uygulanmasını sağlamak”.

5442 sayılı İl İdaresi Kanunu: Madde 9/b: “Vali; özel idare, belediye ve köy idareleriyle bunlara baglı tekmil müesseseleri denetler, teftiş eder. Bu denetleme ve teftişi bakanlık veya genel müdürlük müfettişleriyle veya bu idarelerin amiri ve memurlarıyla da yaptırabilir.

832 Sayılı Sayıştay Kanunu: Madde 8: “Sayıştay, yerel yönetimlerin hesap ve işlemleri üzerinde denetim yapmakla görevlidir”.

2575 sayılı Danıştay Kanunu: Madde 32: “Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının organlık sıfatını kazanmalarına iliskin ihtirazların çözümü ve kaybetmeleri konusundaki yargı denetimi 8. Dava Dairesince yapılmaktadır”.

- 5393 Sayılı Belediye Yasası: Belediyelerin siyasetle degil, mahalli hizmetlerle ugrasmaları için de vesayet denetimigerekli görülmektedir. Bununla birlikte 5393 sayılı yeni Kanun, 1580 sayılı Kanundan farklı olarak, idari vesayet alanını bazı alanlarda kaldırmıs bazı alanlarda da daraltmıstır

VESAYET YETKİLERİ Kişiler üzerinde İşlemler üzerinde 1.Mahalli idare organlarının geçici olarak görevden uzaklaştırılması 2.meslek kuruluşlarının sorumlu organlarının geçici olarak görevden uzaklaştırılması 1.iptal yetkisi 2.onama yetkisi 3.yeniden görüşme isteme yetkisi 4.yargıya başvurma yetkisi 5.erteleme yetkisi 6.izin yetkisi 7.düzeltme yetkisi

hazırlayanlar 090301013 (N.Ö) EBRU ARSLAN 090301011 (N.Ö) ÖZGEN ŞAHİN