HAZIRLAYAN: ZAFER KARDEŞ YARD. DOÇ. DR. NACİYE GÖKÇE TMS-2 STOKLAR HAZIRLAYAN: ZAFER KARDEŞ 130611102 ÖĞRETİM ÜYESİ: YARD. DOÇ. DR. NACİYE GÖKÇE

GİRİŞ Muhasebe sisteminden elde edilen finansal tabloların bilgi kullanıcıları için beklenilen fonksiyonu yerine getirebilmesi ve işletme faaliyetlerini doğru ve güvenilir bir şekilde yansıtması, benzer olayları benzer şekilde ifade etmesi ve karşılaştırılabilinir olması için finansal işlemlerin DÜNYA GENELİNDE aynı MUHASEBE STANDARTLARI kullanılarak mali tablolara yansıtılması ve ölçülmesi gerekmektedir.

Muhasebe Standartları, muhasebe uygulamalarına yön veren ve finansal tabloların hazırlanmasına ilişkin belirli bir düzen getiren kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Bu çalışma kapsamında Türkiye Muhasebe Standardı (TMS-2) incelenerek, uygulamadaki benzer ve farklı yönleri ele alınacaktır.

II. TMS-2 GETİRDİKLERİ YENİLİKLER Standardın Amacı – Kapsamı –Tanımları Standardın Amacı Standardın Kapsamı Standardın Tanımları

1)STANDARDIN AMACI Bu standardın amacı; bilançonun varlıklar bölümünde yer alan “Stokların” muhasebe işlemlerini açıklamaktır. Stokların muhasebeleştirilmesindeki temel sorun, stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesinde, kullanılmasında ve elden çıkarılmasında gerçekleşen gelirler ile karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin belirlenmesidir.

Stoklar Standardı; Stok maliyetlerinin nasıl saptanacağını, Stok maliyetinin içeriğinin nelerden oluştuğunu, Stok maliyetinin gidere nasıl dönüşeceğini, Stoklar için uygulanacak değerleme yöntemini Stoklarla ilgili değerleme sonuçlarının finansal tablolarla nasıl ilişkilendirilerek raporlanacağını açıklamaktadır.

2)STANDARDIN KAPSAMI Standart kapsamında yer alan STOKLAR şunlardır: (md.6) Satılmak amacıyla elde edilen ticari mallar, İlk madde ve malzeme stokları, Yarı mamuller, Mamul stokları, Hizmet işletmelerinde işletmenin henüz ilgili geliri elde etmediği hizmetin maliyeti Stok kalemlerinin hiç birinin kapsamına girmeyen yan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerden oluşan diğer stokları içerir.

Bu standart hükümleri, standardın 2 Bu standart hükümleri, standardın 2. maddesinde sayılan stoklar için kullanılmaz; İnşaat sözleşmeleri, Finansal araçlar, Tarımsal ürünlerle ilgili canlı varlıklar, Hasat zamanındaki tarımsal ürünler.

Bu standardın kullanılamayacağı stoklar yine madde 3’de belirtilmiştir; Tarım ve orman ürünleri, Hasat dönemi sonrası tarımsal ürünler, Mineral ve mineral ürün üreticilerinin elinde bulunan stoklar, Stoklarını rayiç (gerçeğe uygun) değerlerinden satış giderlerini düşerek saptayan aracıların elinde bulunan stokların ölçümünde bu standart kullanılmaz.

Takip eden maddede canlı hayvanlar, tarım ve orman ürünleri ve madenler gibi stokların ne zaman net gerçekleşebilir değer esasıyla değerleneceği de açıklanmıştır. İlgili maddede belirtilen zamanlar stok bazında aşağıdaki gibi sıralanmıştır; Tarım ürünleri hasat edildiğinde, Madenler çıkarıldığında, Tarım ürünleri ve madenlerin satışa ilişkin vadeli satış sözleşmeleri yapıldığında, Bu stokların satışı devlet tarafından garanti edildiğinde, Bu stokların homojen pazarları bulunduğunda ve satılamama riskinin çok düşük olduğu koşullarda.

3)STANDARDIN TANIMLARI TMS-2 standardı kapsamında STOKLAR şöyle tanımlanmıştır: Stoklar: (a) Olağan işletme faaliyetleri kapsamında satılmak için elde tutulan; (b) Satılmak üzere üretilmekte olan; ya da (c ) Üretim sürecide ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde tanımlanan varlıklardır.

NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER NEDİR NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER NEDİR ? Tahmini satış fiyatı – (eksi) (Tahmini tamamlanma maliyeti + tahmini satış giderleri) ------------------------------------------------------------------- NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER

GERÇEĞE UYGUN DEĞER NEDİR GERÇEĞE UYGUN DEĞER NEDİR ? Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır.

Stokların Maliyetinin Belirlenmesi Satın Alma Maliyetleri Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar Stokların Maliyetinin Belirlenmesi Satın Alma Maliyetleri Dönüştürme Maliyetleri Birleşik (Ortak)ve Yan Ürünler Maliyetleri Diğer Maliyetler Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti Stok Maliyetlerine Alınmayacak Unsurlar

Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar Maliyetlerin Ölçümüyle İlgili Teknikler Standart Maliyet Yöntemi Perakende Yöntemi Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri Stokları Envanterde Değerleme Stokları Gider Olarak Kaydetme Stoklarla İlgili Raporlanacak Bilgiler Stoklarda Ertelenmiş Vergi Etkisi

Stokların Maliyetinin Belirlenmesi Satın Alma Maliyetleri Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar Stokların Maliyetinin Belirlenmesi Satın Alma Maliyetleri Stokların satın alma maliyetine dahil edilecek unsurlar aşağıdaki gibidir (md. 11): Satın alma fiyatı İthalat vergileri, gümrük vergileri ve diğer vergiler (KDV hariç) Nakliye, yükleme boşaltma maliyetleri Mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle doğrudan bağlantı kurulabilen diğer maliyetleri içerir.

Ticari iskontolar ve benzeri diğer indirimler, satın alma maliyetinin belirlenmesinde indirim konusu yapılır. Standart gereği, stoku bulunduğu konuma getirinceye kadar yapılan harcamalar satın alma maliyetine ilave edilir, bulunduğu konuma getirdikten sonra yapılan giderler ise maliyete ilave edilmez, dönem gideri olarak kaydedilir.

Standardın öngördüğü hükümler ile halen ülkemizde uygulanmakta olan Tekdüzen Muhasebe Sistemi arasında uygulama biçimi açısından bir farklılık yoktur. Farklılık, stokun vadeli satın alınması durumunda ortaya çıkmaktadır.

Örnek: Bir işletme ithal ettiği 100 Örnek: Bir işletme ithal ettiği 100.000 TL’lik ticari mal ile ilgili olarak aşağıdaki işlemleri yapıyor: Ticari malın gümrükten çekilmesi sırasında 5.000 TL’lik gümrük vergisi ve mala ilişkin KDV’yi banka aracılığı ile ödüyor. Ticari malın depoya taşınması için 500 TL+KDV nakden ödenmiştir. Ticari mal için depo kiralanmış ve 1.000 TL+KDV nakden ödenmiştir. Malın 50.000 TL’lik kısmı başka bir şehirdeki satış deposuna gönderiliyor. Taşıma ücreti 300 TL+KDV nakden ödenmiştir.

Stoklar Standardı ile uygulamaya getirilen en önemli yenilik, vade farklarının stokların maliyetine dahil edilmeyip, faiz gideri olarak muhasebeleştirilmesidir.

Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir ticaret işletmesi, 01. 12 Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir ticaret işletmesi, 01.12.2012 tarihinde peşin fiyatı 10.000 TL olan bir ticari malı 3 ay vadeli olarak 10.600 TL’ye veresiye satın alıyor. (Aylık faiz 200 TL olarak alınacaktır.) İşlemin Muhasebe kaydını ve ay sonunda yapılması gereken kaydı yapınız.

31.12.2012 tarihinde yapılacak muhasebe kaydı:

MİKTAR İSKONTOSU: Belirli alış miktarlarının aşılmasında yapılan iskontoya miktar iskontosu denir. Bu tür iskonto, o satıcıdan alış yapılmasının ödüllendirilmesidir. Alış işleminden daha sonra yapılan miktar iskontosu doğrudan gelir yazılır.

Örnek: Bir ticaret işletmesine yıl sonunda satıcı firma tarafından, belli alış miktarlarını aştığı için 2.000 TL miktar iskontosu yapılarak mevcut borcundan düşülüyor ve bu durum işletmeye bildiriliyor. Yapılan miktar iskontosunu muhasebeleştiriniz.

KASA İSKONTOSU: Vadeli satışın peşin ödenmesinden dolayı, yapılan iskontoya kasa iskontosu denir. Bu tür iskonto fiyat düzeltme işlemidir.

Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir işletme peşin bedeli 1 Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir işletme peşin bedeli 1.000 TL olan malı 3 ay vadeli olarak 01.01.2013 tarihinde 1.300 TL’ye satın almış durumdadır. İşletmeye ikinci ayın başında vadeyi beklemeden ödeme yapmasından dolayı, satıcı firma tarafından 200 TL kasa iskontosu yapılıyor. (KDV göz ardı edilmiştir.) (Aylık finansman gideri (300/3=100 TL olarak alınmıştır.)) TDHP ve TMS-2’ye göre muhasebe kayıtlarını yapınız.

TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE

ÜRETİM İŞLETMESİNDE İLK MADDE VE MALZEME ALIMI İLE İLGİLİ ÖRNEK: Bir üretim işletmesi üretimde kullanılmak üzere fatura bedeli 15.000 TL olan hammaddeyi satın almış ve banka hesabından ödemiştir. Hammaddenin nakliyesi için 300 TL, yükleme boşaltma maliyeti olarak 200 TL, taşıma sigortası olarak da 100 TL nakden ödemiştir. (KDV ihmal edilmiştir.) İlgili yevmiye kaydını yapınız.

b. Dönüştürme Maliyetleri TMS 2’de yarı mamul ve mamul stoklarının maliyetinin hesaplanması, dönüştürme maliyetleri başlığı altında ele alınmıştır. Mamul maliyeti Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri toplamından oluşur.

Dönüştürme maliyetleri direkt işçilik giderleri ile genel üretim giderlerinin toplamını ifade eder. Stokların dönüştürme maliyetleri; direkt işçilik giderleri gibi, üretimle doğrudan ilişkili maliyetleri kapsar. Bu maliyetler ayrıca ilk madde ve malzemenin mamule dönüştürülmesinde katlanılan sabit ve değişken genel üretim giderlerinden sistematik bir şekilde dağıtılan tutarlarını da içerir.

Sabit genel üretim maliyetleri, amortisman, fabrika binası ve teçhizatının bakım onarım giderleri gibi, üretim miktarından bağımsız olarak nispeten sabit kalan dolaylı üretim maliyetleri ile fabrikanın yönetim ve idaresi ile ilgili maliyetlerdir. Değişken genel üretim maliyetleri, endirekt (dolaylı) malzeme ve endirekt işçilik gibi, üretim miktarı ile birlikte doğru orantılı olarak değişen dolaylı üretim maliyetleridir.

Üretimle ilgili giderlerin mamul maliyeti ile ilişkilendirilmesinde kullanılan yöntemler 4 gruba ayrılır: Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi Değişken Maliyet Yöntemi Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi

Tam Maliyet Yöntemi Bu yöntemde, üretimle ilgili giderlerin tamamı mamul maliyetine dahil edilir. Halen ülkemizde vergi mevzuatı açısından tam maliyet yöntemi benimsenmiş durumdadır. Tam maliyet yönteminde mamul maliyetine aşağıdaki giderler dahil edilmektedir. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik giderleri Genel üretim giderleri (sabit+değişken)

2. Normal Maliyet Yöntemi Bu yöntemde, değişken genel üretim giderlerinin tamamı, sabit genel üretim giderlerinin ise normal kapasite kullanım oranı dikkate alınarak dağıtımı yapılır. Düşük kapasite veya atıl kapasite nedeniyle her bir üretim birimine dağıtılan sabit genel üretim gider tutarı arttırılmaz. Dağıtılmayan genel üretim giderleri, gerçekleştiği dönemde gider olarak kaydedilerek sonuç hesaplarına aktarılır. TMS-2’de normal maliyet yöntemi benimsenmiştir.

Normal maliyet yönteminde mamul maliyetine aşağıdaki giderler dahil edilmektedir. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik giderleri Genel üretim giderleri (değişken+ sabit GÜG(normal kapasite oranında))

Normal kapasite: Planlanan bakım-onarım çalışmalarından kaynaklanacak kapasite düşüklüğü de dikkate alınarak, normal koşullarda bir veya birkaç dönem veya sezonda elde edilmesi beklenen ortalama üretim miktarlarıdır.

Örneğin, İlkbahar 20 ton Yaz 100 ton Sonbahar 50 ton Kış 10 ton salça üretiminde bulunan bir işletmenin normal kapasitesi AYLIK BAZDA : (20+100+50+10)/12=15 TON MEVSİMSEL BAZDA: (20+100+50+10)/4=45 TON

Standartta, düşük kapasite nedeniyle birim sabit maliyetin arttırılmasına izin verilmemektedir. Örneğimizde, işletme yaz döneminde 100 ton üretmeyi planlayıp, 10 ton üretim yapması durumunda, sabit genel üretim giderleri 45 ton üzerinden mamul maliyetlerine ilişkilendirilecek, düşük kapasite nedeniyle mamule yüklenemeyen sabit genel üretim giderleri ise doğrudan gelir tablosunda raporlanacaktır. Standart anormal derecede yüksek üretim dönemlerinde birim sabit maliyetin azaltılmasını, yani normal maliyetten tam maliyet yönünde sapılmasını öngörmüştür.

3. Değişken Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde üretimle ilgili değişken giderlerin tamamı mamul maliyetine yüklenir. Sabit nitelikteki giderler ise, dönem giderlerine dahil edilir. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik giderleri Değişken genel üretim giderleri

4. Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde mamule direkt nitelikte olan üretim giderleri mamul maliyetine eklenir. Endirekt giderler ise dönem gideri olarak raporlanır. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik giderleri

Örnek: Bir üretim işletmesinin döneme ilişkin üretim giderleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir. Bu işletmenin normal kapasitesi 60.000 birimdir ve dönemde 50.000 birim üretim yapılmıştır. DİMMG 100.000 TL DİG 50.000 TL GÜG 80.000 TL DEĞİŞKEN GÜG 50.000 TL SABİT GÜG 30.000 TL Açıklanan maliyet yöntemlerine göre birim maliyetleri bulunuz.

Sabit GÜG yükleme oranı=30. 000/60 Sabit GÜG yükleme oranı=30.000/60.000=0,50 TL/birim Maliyete verilecek sabit GÜG=50.000*0,50=25.000 TL

c) Birleşik (Ortak) ve Yan Ürünler Maliyetleri Üretim sürecinde aynı anda birden fazla ürün birlikte üretilebilir. Birlikte üretilen ürünler, her ürünün ana ürün olduğu “ortak ürünler” veya ana ürün ve yan ürün olabilir. Her bir ürünün üretim maliyetlerinin ayrı olarak belirlenemediği durumlarda, bu maliyetler ürünler arasında rasyonel ve tutarlı bir temele göre dağıtılır. Maliyetlerin dağıtımı, örneğin ürünlerin ayrılma noktasındaki veya tamamlandıktan sonraki nispi satış değerlerine göre yapılabilir.

Ortak ürünlerin maliyetlerini başından itibaren ayrı olarak izlemek mümkün değildir. Çünkü aynı hammaddeden ve aynı üretim işlemlerinden elde edilirler ve üretim sürecinin sonucunda ya da belli bir aşamasında ortaya çıkarlar. Mamullerin birbirinden ayrıldığı noktaya ayrışma noktası denir. Ayrışma noktasına kadar yapılan üretim giderleri tüm mamuller için ortaktır.

Örnek: Bir rafineride benzin, kurşunsuz benzin ve motorin üretimi yapılmaktadır. Dönemde ortaya çıkan birleşik giderler, ayrışma noktasındaki üretim miktarları ve birim satış fiyatları ise şöyledir: Dönemde ortaya çıkan ORTAK giderler şöyledir: DİMMG =250.000 DİG = 50.000 GÜG = 80.000 TOPLAM =380.000 TL Ortak giderlerin dağıtımını yapınız.

Yukarıdaki tablodan yararlanarak hesaplayalım!

Yan ürünler, çoğunlukla maliyetleri gereği önemsizdirler Yan ürünler, çoğunlukla maliyetleri gereği önemsizdirler. Eğer durum böyleyse, yan ürünler net gerçekleşebilir değerlerine göre ölçülürler ve bu tutar ana ürünün maliyetinden düşülür. Yan ürünler, ana mamullerin üretimi sırasında kendiliğinden ortaya çıkan, miktar ve değer olarak da ana mamullere kıyasla önemsiz olan ürünlerdir.

Yan ürünlerin değerlemesinde iki temel yaklaşım vardır Yan ürünlerin değerlemesinde iki temel yaklaşım vardır. 1)Yan Ürünlere maliyetten pay verilmemesi Yan ürünler stoka alınmamakta, satış bedelleri Yurt içi satışlar veya diğer olağan gelir ve karlar grubunda raporlanmaktadır. 2) Yan ürünlere maliyetten pay verilmesi Bu yöntemde, standartta da öngörülen “Net Gerçekleşebilir Değer” yöntemidir. Bu yöntemler dışında, satış hasılatı yöntemi ve satış hasılatından geriye doğru hesaplama yöntemleri de kullanılabilir.

Örnek: Bir işletmede un üretilmektedir Örnek: Bir işletmede un üretilmektedir. Unun yanı sıra yan ürün olarak da kepek üretimi gerçekleşmektedir. Dönem de gerçekleşen birleşik üretim giderleri toplamı 100.000TL’dir. Yan ürünün tahmini satış fiyatı 4.000TL, ayrışma noktasından sonra yan ürünün tamamlanması için yapılan ilave giderler 200TL’dir. Yan ürünün gerçekleşebilir değeri: Yan ürünün tahmini satış fiyatı : 4.000 TL Yan ürün tamamlama gideri : (200) TL 3.800 TL Yan ürünlerin net gerçekleşebilir değeri, ana ürünün maliyetinden düşülür. Bu durumda 100.000-3.800=96.200 TL mamule dağıtılacak tutar olarak dikkate alınır. Yan ürünler ise tahmini satış fiyatı üzerinden 157- Diğer Stoklar hesabında muhasebeleştirilir.

Satış yapıldığında (satışların maliyeti ve satış gelirleri ayrı bir defteri kebir hesabında takip edilecek olursa) aşağıdaki kayıt yapılır.

d) Diğer Maliyetler Diğer maliyetler, ancak stokları mevcut konum ve duruma getirdikleri ölçüde stok maliyetine dahil edilirler. Örneğin, bazı genel üretim giderleri kapsamı dışındaki giderlerin veya özel bir müşteri siparişine ilişkin ürün tasarım, geliştirme maliyetlerinin stok maliyetleri kapsamına alınması uygun olabilir.

Stokların maliyetine alınmayan ve oluştukları dönemin gideri olarak kabul edilen giderlere ilişkin örnekler şöyledir: Normalin üstünde gerçekleşen, ilk madde ve malzeme (fire ve kayıplar), işçilik ve diğer üretim maliyetleri Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışındaki depolama giderleri Stokların bulunduğu konum ve duruma gelmesinde katkısı olmayan genel yönetim giderleri ve Satış giderleri.

e) Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti Verilen hizmetle ilgili hasılatın finansal tablolara gelir olarak yansıtılmadığı durumlarda ilgili giderler stok hesabına yansıtılır. Mevcut sistemimiz hizmet üretim maliyetlerinin stoklanabileceğini öngörmediğinden TDHP’nda 154-HİMZET STOKLARI adı altında bir hesap açılması önerilmektedir. (Güngörmüş ve Boyar,2008, s.3) -dönemsellik kavramı-

Stok hesabı ile ilişkilendirilecek olan hizmet üretim maliyeti unsurları ise; hizmetin sunulmasında doğrudan görev alan personelin işçilik ücretleri ve diğer maliyetleri ile bunlarla ilişkili olabilecek genel giderlerden oluşur. Satış ve genel yönetim ile ilgili personelin işçilik ücretleri ve bunlarla ilgili diğer giderleri, hizmetin maliyetine eklenmez. Bu giderler, gerçekleştiği dönemde gider olarak finansal tablolara alınır.

Örnek: Bir hizmet işletmesinin döneme ait hareketleri aşağıdaki gibidir. Dönemde katlanılan hizmet üretim maliyetinin 2.000 TL’lik kısmının hasılatı, gelir tablosuna yansımamıştır. İlgili muhasebe kayıtlarını TDHP’na ve TMS-2’ye göre yapınız.

TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE

f) Stok Maliyetlerine Alınmayacak Unsurlar Aşağıda belirtilen unsurlar stokların maliyetine alınmayacak olup döneme doğrudan gider yazılmalıdır. Anormal Fireler: Normalin üstünde gerçekleşen ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim fire ve kayıplarının maliyeti. Depolama Maliyetleri: Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışındaki depolama maliyetleri döneme doğrudan gider yazılır. Satış Giderleri: Satış giderleri döneme doğrudan gider yazılmak üzere “Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” içerisinde raporlanır.

f) Stok Maliyetlerine Alınmayacak Unsurlar Genel Yönetim Giderleri: Stokların bulunduğu konum ve duruma gelmesinde katkısı olanlar hariç diğer bütün genel yönetim giderleri döneme doğrudan gider yazılır. Borçlanma Maliyetleri: TMS 23 kapsamında “özellikli varlık niteliğinde olan ve satılabilir duruma getirilmesi uzun bir süreyi gerektiren stoklar için katlanılan borçlanma maliyetleri” hariç olmak üzere stoklarla ilgili borçlanma maliyetleri döneme doğrudan gider yazılmalıdır. Dolayısıyla, faiz ve kur farkları stok maliyetine eklenmez. Ancak “Özellikli Stoklar”a ait borçlanma (faiz, kur farkları) maliyetleri söz konusu Özelliki Stokun maliyetine yansıtılmalıdır.

2. Maliyetlerin ölçümüyle ilgili teknikler a 2. Maliyetlerin ölçümüyle ilgili teknikler a.Standart Maliyet Yöntemi b.Perakende Yöntemi

a.Standart Maliyet Yöntemi Bu yöntemde üretilen mamullerin maliyeti, bilimsel esaslara göre belirlenir. Bu yöntemin kullanıldığı maliyet sistemlerinde, maliyetler gerçekleşen tutarlarıyla izlenir, standart tutarları üzerinden üretim maliyetlerine yansıtılır. Standart maliyet yönteminde, dönem sonunda fiili tutarlar ile belirlenen standartlar arasındaki farklar incelenir. Ortaya çıkan sapmalar analiz edilerek gerekli düzeltici tedbirler alınır.

b.Perakende Yöntemi Perakende satış yapan işletmeler tarafından, diğer maliyet yöntemlerini uygulamanın pratik olmadığı, benzer kar marjına sahip, hızla değişen çok sayıda kalemden oluşan stokların değerlemesinde kullanılır. Bu yöntemde stokların maliyeti, stokların satış değerinden uygun bir brüt kar marjının düşülmesi suretiyle bulunur.

Örnek: Perakende satış yapan bir işletme, % 20 kar marjı ile çalışmaktadır. B mamulü, dönem başı stoklarında 20.000 TL dönem içi alış tutarı 200.000 TL dönemdeki satış tutarı 100.000 TL’dir. Bu duruma göre, B malı satış maliyeti ve dönem sonu stok tutarını perakende yöntemine göre hesaplayınız.

100.000 x 0,20= 20.000 TL kar 100.000-20.000= 80.000 TL SATIŞLARIN MALİYETİ Dönem başı stok : 20.000 TL Dönem içi Alışlar :200.000 TL Satışların Maliyeti :(80.000) TL Dönem sonu Stok : 140.000 TL

3. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri TMS-2 kapsamında yer alan stok maliyetlerini hesaplama yöntemleri şunlardır; Gerçek Parti Maliyet Yöntemi Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Dönem Sonu Ağırlıklı Ortalama Maliyeti Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyeti İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Maliyet Yöntemi

4. Stokları Envanterde Değerleme Stoklar, maliyet ve net gerçekleşebilir değerin düşük olanı ile değerlenir.

Örnek: Beyaz eşya ticareti ile uğraşan bir işletme stoklarındaki birim maliyeti 2.000 TL olan 10 adet çamaşır makinesinin, yeni modellerinin çıkmasından dolayı değerinin düştüğünü tespit etmiştir. Çamaşır makinelerinin adedinin 1.750 TL’ye satılabileceği, ayrıca bu satış içinde adet başına 50 TL tutarında satış giderinin olacağı belirlenmiştir. Maliyet bedeli 10 x 2.000 TL =20.000 TL Net Gerç. Değer (10 x 1.750)-(10 x 50)=(17.000) TL (Tahmini Satış Tutarı- Tahmini satış gideri) Stok değer düşüklüğü karşılığı 3.000 TL’dir. Bu işlemi TDHP ve TMS-2’ye göre muhasebeleştiriniz.

TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE Standarda göre, karşılık giderlerinin satışların maliyeti bölümünde açılacak bir hesapta izlenmesi gerekir.

Örnek: Beyaz eşya ticareti ile uğraşan bir işletme toplam maliyet bedeli 20.000 TL olan çamaşır makineleri için önceki dönemde 3.000 TL değer düşüklüğü ayırmıştır. İzleyen dönemde çamaşır makinelerinin net gerçekleşebilir değerinin toplam 19.000 TL olacağı tahmin edilmektedir. Önceki dönemde ayrılmış olan stok değer düşüklüğü karşılığının bir kısmının iptal edilmesi gerekir. Bu işlemi TDHP ve TMS-2’ye göre muhasebeleştiriniz.

TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE

Standart, stokların maliyet bedelinin üzerinde bir değerle değerlemesine izin vermemektedir.

5. Stokları Gider Olarak Kaydetme Stoklar satıldığında, bu stokların kayıtlı değeri, bu stoklarla ilgili hasılatın finansal tablolara alındığı dönemde gider olarak muhasebeleştirilir. Stokları net gerçekleşebilir değerine indirgeyen stok değer düşüklüğü karşılık tutarları ve stoklarla ilgili kayıplar, indirgemenin ve kayıpların oluştuğu dönemde gider olarak muhasebeleştirilir. Net gerçekleşebilir değerin artışından dolayı iptal edilen stok değer düşüklüğü karşılık tutarı, iptalin gerçekleştiği dönemin tahakkuk eden satış maliyetini azaltacak şekilde muhasebeleştirilir.

Örnek: Beyaz eşya ticareti ile uğraşan bir işletme toplam maliyet bedeli 20.000 TL olan çamaşır makineleri için önceki dönemde 3.000 TL değer düşüklüğü ayırmıştır. İzleyen dönemde çamaşır makinelerinin net gerçekleşebilir değerinin toplam 19.000 TL olacağı tahmin edilmiştir ve karşılığın 2.000 TL’lik kısmı iptal edilmiştir. İlerleyen bir tarihte bu stoklar 22.000 TL’ye satılmıştır. Gerekli yevmiye kayıtlarını yapınız.

6. Stoklarla ilgili Raporlanacak Bilgiler Stoklar kalemi ile ilgili olarak finansal tablo dipnotlarında aşağıdaki bilgilerin açıklanması gerekir. Stokların değerlemesinde kullanılan muhasebe politikaları ve maliyetleri hesaplamada kullanılan yöntemler, Stokların toplam kayıtlı değeri ve alt sınıflandırması yapılan her bir stok kalemine ilişkin tutarlar,

Net gerçekleşebilir değeri ile değerlenen stokların tutarı, Dönem içinde gider kaydedilen stok değer düşüklükleri, iptal edilen karşılıklar ve iptale neden olan olaylar ve koşullar Teminat olarak gösterilen stokların kayıtlı değeri.

III. STOKLARIN TMS-2 VE VUK YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI TMS-2’de yer alan stok tanımı Vergi Usul Kanunu’nda emtia tanımına karşılık gelmektedir. VUK’a göre emtia maliyet değeri ile değerlenir. TMS 2 ise ilk edinimde maliyet bedeli, izleyen süreçte ise stokların, gerçekleşmesi beklenen satış fiyatından tamamlama maliyetleri ve satış giderlerinin düşülmesinden sonra bulunacak net gerçekleşebilir değer ile değerlenmesini hükmeder.

Faaliyet giderleri TMS-2’ye göre üretim maliyetlerine dahil edilmez Faaliyet giderleri TMS-2’ye göre üretim maliyetlerine dahil edilmez. Faaliyet giderleri araştırma ve geliştirme, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile genel yönetim giderlerini içine alır. VUK, genel yönetim giderlerinin üretim maliyetlerine dahil edilmesini mükelleflerin seçimine bırakmıştır.

VUK stok değerlemesinde fiili maliyeti esas alır VUK stok değerlemesinde fiili maliyeti esas alır. Ancak FIFO ve Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemleri de kullanılabilir. TMS-2 stokların değerlemesinde FIFO ve Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemlerini temel almaktadır. TMS-2, maliyete yakın olması nedeniyle perakende yöntemi ve standart maliyet yöntemlerinin kullanılmasına da izin verir. Özel mallar içinde Gerçek parti maliyet yöntemi kullanılır. Ayrıca, benzer özellik ve benzer kullanıma sahip tüm stoklar için aynı maliyet hesaplama yöntemi uygulanır. Tür ve kullanım alanları farklı olan stoklar için farklı maliyet hesaplama yöntemi kullanılabilir.

VUK’a göre finansman temini maksadıyla bankalardan veya benzeri kuruluşlardan alınan krediler için ödenen faiz ve komisyon giderlerinden dönem sonu stoklarına pay verilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Buna göre, mükellefler söz konusu ödemelerini doğrudan gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri taktirde stokta bulunan emtiaya isabet eden kısmı bunların maliyetine dahil edebileceklerdir. TMS-2 bu tür giderler dönem gideri olarak doğrudan gelir tablosuyla ilişkilendirilir.

TMS-2’ye göre mal vadeli alındığında, normal fiyat ile vadeli fiyat arasındaki fark finansman gideri sayılır. Burada alım işlemi ile finansman işleminin birlikte yapıldığı kabul edilmektedir. VUK’da ise emtianın vadeli olarak alımına bağlı olarak alım aşamasında ortaya çıkan vade farkı maliyet bedelinin bir unsuru olup, malın maliyetine eklenmelidir.

Stokların değerlemesine ilişkin asıl farklılık çeşitli nedenlerle değerinde düşüklük meydana geldiğinde ortaya çıkmaktadır. Böyle bir durumda VUK’a göre “emsal bedeli” ne göre değerleme yapılması gerekmekte olup, emsal bedelin tespitine yönelik esaslar belirlenmiş bulunmaktadır. TMS-2’ye göre ise, bu gibi durumlarda stokun net gerçekleşebilir değerinin maliyetin altına düşmesi nedeniyle “net gerçekleşebilir değer” ile değerlenmesi gerekmektedir.

TMS-2 hizmet işletmelerinde bazı sınırlı hallerde, hizmet maliyetlerinin aktifleştirilmesine izin vermektedir. Hizmet maliyetlerinin stoklanması standardın uygulamaya getirdiği en önemli değişikliklerden biridir. VUK ise hizmet üretim maliyetlerinin stoklanabileceğini öngörmemektedir.

IV.SONUÇ İşletmelerde muhasebe süreçleri sonucunda hazırlanan finansal tabloların ve buna bağlı dipnotların, finansal tablo kullanıcılarına doğru ve güvenilir bilgiyi en anlaşılabilir şekilde sunması gerekmektedir. Finansal tabloların güvenirlik, anlaşılabilirlik ve kıyaslanabilinirliğini uluslar arası muhasebe standartları uygulanarak sağlanabilecektir. Uluslar arası kabul gören bu standartlar ülkemizde TMSK tarafından temel alınarak ulusal muhasebe standartlarımız oluşturulmaya çalışılmaktadır.

Bu çalışmada, bir işletmenin toplam varlıkları içinde önemli bir paya sahip olan stoklara ilişkin Türkiye Muhasebe Standardı ve mevcut mevzuatımızdaki uygulamalara değinilmiştir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR Uluslar arası finansal raporlama standartları (IFRS/ IAS) ile uyumlu- Türkiye muhasebe standartları(2009), Ankara: TMS yayınları-4. TÜRMOB TMS/TFRS 2012 Prof.Dr. Yıldız ÖZERHAN Doç. Dr. Serap YANIK TMS-2 Stoklar Standardında Hizmet İşletmeleri İçin Stok Maliyet ve Bir Uygulama Önerisi, Öğr. Gör. Ali Haydar GÜNGÖRMÜŞ, Öğr. Gör. Ender BOYAR TMS-2 Stoklar Standardında Diğer Maliyetler Bölümünün Tek Düzen Hesap Planı Çerçevesinde Ele Alınması, Öğr. Gör. Ali Haydar GÜNGÖRMÜŞ, Öğr. Gör. Ender BOYAR Stoklar Standardı ve Uygulaması, 2011, Tuğçe Uzun KOCAMIŞ, Gülçin YILDIRIM TMS-2 STOKLAR, Doç. Dr. Yakup SELVİ Türkiye Muhasebe Standartları – 2 Stoklar, SMMM Ozan GÖLKÖY

İÇİNİZDEKİ MUHASEBE HEYECANI HİÇ BİTMESİN!!! İlginize ve Sabrınıza